Ngọn hải đăng Alexandria, hay Pharos, là một trong Bảy Kỳ Quan Thế Giới Cổ Đại. Nó được xây dựng trên Đảo Pharos, bên cạnh cảng Alexandria, Ai Cập, với chiều cao hơn 100 mét, được coi là một trong những công trình do con người tạo ra cao nhất trên hành tinh trong nhiều thế kỷ.
Việc xây dựng ngọn hải đăng bắt đầu vào khoảng năm 300 trước Công Nguyên, trong triều đại của Ptolemy I Soter, và hoàn thành khoảng 20 năm sau đó, dưới triều đại của con trai ông, Ptolemy II. Có thể ngọn hải đăng được thiết kế bởi kiến trúc sư Sostratus của Cnidus. Công trình này được xây dựng chủ yếu từ đá cẩm thạch trắng, đá vôi và granite hồng, được liên kết với nhau bằng vữa chì. Ngọn hải đăng có ba phần cấu trúc: một phần vuông ở dưới, một phần bát giác ở giữa và một phần tròn ở trên. Ở mỗi góc của phần dưới cùng có các bức tượng của Triton, trong khi đỉnh ngọn hải đăng có một bức tượng của Zeus hoặc Poseidon.
Ngọn hải đăng được xây dựng với mục đích chính là để hướng dẫn các tàu vào cảng Alexandria. Trong suốt cả ngày, một chiếc gương được sử dụng để chỉ đường cho tàu thuyền, trong khi vào ban đêm, ánh sáng từ ngọn lửa ở đỉnh giúp điều hướng. Tuy nhiên, không chỉ có chức năng dẫn đường, chiều cao và vẻ đẹp của ngọn hải đăng còn thu hút sự chú ý của các tàu thuyền, giống như một quảng cáo khổng lồ cho thành phố Alexandria đang phát triển, nơi sẽ trở thành một trong những thành phố vĩ đại nhất trên thế giới.
Nhà tự nhiên học Pliny the Elder đã viết vào thế kỷ 1 sau Công Nguyên rằng chi phí xây dựng ngọn hải đăng lên tới tám trăm talent. Ông cũng ghi nhận rằng Vua Ptolemaeus đã cho phép Sostratus khắc tên mình lên công trình. Theo ông, ngọn hải đăng không chỉ cảnh báo tàu thuyền về các vùng cạn xung quanh mà còn giúp chỉ dẫn lối vào cảng.
Ngoài ra, nhà địa lý Hy Lạp Strabo cũng đã miêu tả ngọn hải đăng là một tòa tháp xây dựng bằng đá cẩm thạch trắng, có nhiều tầng, được thiết kế để đảm bảo sự an toàn cho các thuyền viên, đặc biệt khi bờ biển xung quanh thấp và không có cảng.
Ngọn hải đăng Alexandria đã tồn tại trong khoảng 1,600 năm, chịu đựng qua nhiều trận động đất và thách thức của thời gian. Tuy nhiên, vào đầu thế kỷ 14, một trận động đất lớn đã khiến công trình này sụp đổ. Ngọn hải đăng không chỉ là một biểu tượng của sự phát triển và thịnh vượng của thành phố, mà còn là một phần quan trọng trong di sản văn hóa của nhân loại, thể hiện trí tuệ và kỹ thuật xây dựng của người cổ đại.
Nguyễn Khắc Cần