[trungthuc]

Chínhphủ Ukraine hôm thứ Ba 6/6 đã tố cáo quân Nga đã cho nổ tung một con đập lớn và nhà máy thủy điện trong khu vực mà Nga đang kiểm soát gần thành phố Kherson ở miền Nam, đồng thời cố gắng tổ chức di tản hàng ngàn cư dân ở hạ nguồn vì lo sợ bị lũ lụt lớn. Phía Nga phản bác cho rằng con đập đã bị hư hại do các cuộc tấn công của quân đội Ukraine trong khu vực tranh chấp này.

Đập Kakhovka giữ nước của hồ chứa cùng tên cung cấp nước uống, nước tưới nông nghiệp và làm mát một nhà máy điện hạt nhân gần đó. Hồ Kakhovka có kích thước bằng hồ Great Salt ở Utah, Mỹ. Trước đó, Ukraine đã cảnh cáo rằng, một vụ vỡ đập Kakhovka có thể sẽ làm thoát ra 18 triệu mét khối (4,8 tỷ gallon) nước, gây ra lũ lụt lớn cho thành phố Kherson và hàng chục khu vực khác có hàng trăm ngàn người đang sinh sống ở hạ lưu, cũng như đe dọa sự an toàn của nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia lớn nhất châu Âu đang bị Nga chiếm đóng.

Trong nhiều tháng qua, cả phía Nga lẫn Ukraine đều tố cáo đối phương có âm mưu phá hoại con đập trong khu vực tranh chấp này. Hồi tháng 10/2022, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cảnh cáo nếu con đập bị vỡ thì có đến 80 khu vực dân cư sẽ nhanh chóng bị chìm dưới nước và hàng trăm ngàn người sẽ bị ảnh hưởng đến an toàn tính mạng.

Vào sáng hôm nay, thứ Ba 6/6/2023, ông Zelensky đã lên án vụ phá hoại con đập là hành vi khủng bố mà ông đổ trách nhiệm cho quân Nga chiếm đóng. Ông Zelensky cũng đã triệu tập hội nghị khẩn cấp của Hội đồng An ninh quốc gia và ra lệnh di tản cho cư dân trong những vùng còn nằm trong sự kiểm soát của chính quyền Ukraine. Cơ quan quân quản địa phương nói mực nước trong hồ chứa Kakhovka bị giảm khoản 6 inches (15 cm) mỗi giờ và sẽ làm tràn ngập các khu dân cư ở hạ lưu trong vòng 5 tiếng đồng hồ nữa.

Trong khi đó, ông Vladimir Leontyev, người được Nga bổ nhiệm làm thị trưởng thị trấn Nova Kakhovka, nơi có hồ chứa và đập nước, nói rằng nhiều vụ pháo kích vào nhà máy thủy điện Kakhovka đã phá hủy các van của nó và nước từ hồ chứa Kakhovka bắt đầu chảy xuống hạ lưu một cách mất kiểm soát. Leontyev nói rằng, các cuộc tấn công là "một hành động khủng bố rất nghiêm trọng" và cho biết chính quyền Moscow chỉ định đang "chuẩn bị cho những hậu quả tồi tệ nhất dù họ không yêu cầu người dân phải di tản" (?).

Hiện có khoảng 16,000 dân sống trong “khu vực nguy hiểm” trên hữu ngạn sông Dnipro chia đôi thành phố Kherson ở miền Nam Ukraine. Cho đến lúc 7:30 sáng thứ Ba giờ địa phương đã có 9 khu dân cư đã bị ngập nước, theo lời ông Oleksandr Prokudin, chỉ huy quân sự khu vực. Cư dân của 10 ngôi làng và một phần thành phố Kherson đang được di tản đến vùng an toàn bằng xe buýt và một đoàn tàu lửa chở người di tản sẽ rời Kherson vào buổi trưa để đến thành phố Mykolaiv, ông Prokudin cho biết thêm.

Ông Vasyl, 40 tuổi, sống ở Kherson nói với báo chí rằng cư dân các vùng thấp trũng của thành phố đang được di tản nhưng quân Nga vẫn tiếp tục pháo kích vào khu vực. "Nga pháo kích liên tục trong lúc mọi người đang tất bật di tản khỏi Ostriv. Họ đang khủng bố chúng tôi", ông cho biết qua một tin nhắn.

Mối lo ngại lớn nhất là nhà máy điện nguyên tử Zaporizhzhia, sử dụng nước từ hồ chứa Kakhovka để làm nguội các lò phản ứng hạt nhân. Vài tuần gần đây, cơ quan tình báo quân sự Ukraine cảnh cáo rằng quân Nga sẽ gây ra một tình huống khẩn cấp ở nhà máy điện, để lấy cớ yêu cầu ngừng bắn và chặn đứng cuộc tổng phản công của quân đội Ukraine.

Khi vụ nổ gây ra vỡ đập xảy ra sáng nay, tập đoàn điều hành năng lượng hạt nhân Energoatom của Ukraine cho biết vụ nổ đập "có thể gây ra hậu quả tiêu cực đối với nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, nhưng tình hình hiện tại có thể kiểm soát được".

Cơ quan Nguyên tử năng Quốc tế của Liên Hiệp Quốc (IAEA) viết trên Twitter rằng các chuyên gia IAEA đang theo dõi chặt chẽ tình hình tại nhà máy điện nguyên tử Zaporizhzhia và "không có rủi ro an toàn hạt nhân ngay lập tức tại cơ sở này".

Hiện cả sáu lò phản ứng hạt nhân của nhà máy điện Zaporizhzhia đã được tắt nhưng vẫn cần có nước để làm mát các thanh nguyên liệu hạt nhân còn chứa trong lõi của lò phản ứng. "Tuy nước làm mát các thanh hạt nhân lưu chuyển trong một chu kỳ khép kín không phải lấy nước trực tiếp từ hồ chứa nhưng việc mất nguồn nước làm mát sẽ không an toàn cho nhà máy", theo lời ông Ivan Plachkov, cựu Bộ trưởng năng lượng của Ukraine.

Cố vấn của Bộ Quốc phòng Ukraine cáo buộc Nga đứng sau vụ tấn công đập Nova Kakhovka, nói rằng việc cho nổ tung con đập nhằm gây ra cho nỗ lực phản công của Ukraine và ngăn chặn các lực lượng Kiev vượt qua sông Dnieper.