Theo như những diễn biến vụ chiếm hạm Moskva bị chìm ở Biển Đen nhanh chóng lại một lần nữa khiến mọi sự chú ý đổ dồn vào Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia nằm bên kia Biển Đen và kiểm soát tuyến hàng hải giữa những vùng nước đó và Địa Trung Hải, sau khi mọi con mắt lại đổ dồn vào Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia kiểm soát con đường độc đạo mà Nga cần phải đi qua nếu muốn điều lực lượng bổ sung.
Chiến hạm Moskva đi qua eo biển Bosporus ở Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ hồi tháng 6, trên đường ra Biển Địa Trung Hải. Ảnh: Reuters
Sau khi chiến hạm của Hạm đội Biển Đen thuộc Hải quân Nga bị chìm hôm 14/4, một quan chức quốc phòng Mỹ nói với các phóng viên rằng, giới chức nước này đã ngay lập tức di chuyển 4-5 tàu còn lại của họ tiến về phía nam, cách xa bờ biển Ukraine hơn.
Chiến hạm Moskva ở vị trí cách thành phố cảng Odesa của Ukraine từ 60- 65 hải lý về phía nam. Các tàu khác của Nga, vốn hoạt động gần chiến hạm này, hiện cách bờ biển Ukraine không quá 80 hải lý.
"Trước những thiệt hại sau vụ chìm chiến hạm Moskva, tất cả các tàu của Nga ở phía bắc Biển Đen hiện đã di chuyển ra ngoài, tránh xa các khu vực phía bắc nơi chúng đang hoạt động", quan chức này nói thêm.
Nga cho đến nay vẫn bác bỏ tuyên bố của Ukraine về việc chiến hạm Moskva đã bị trúng tên lửa chống hạm Neptune của Kiev và nhấn mạnh việc tàu bị chìm do một vụ hỏa hoạn gây cháy nổ kho đạn.
Nhưng theo Nikkei Asia, việc Nga di chuyển các tàu như vậy cho thấy mối đe dọa là có thật.
Vì sao Thổ Nhĩ Kỳ lại được chú ý?
Những diễn biến nhanh chóng này lại một lần nữa khiến mọi sự chú ý đổ dồn vào Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia nằm bên kia Biển Đen và kiểm soát tuyến hàng hải giữa những vùng nước đó và Địa Trung Hải.
Nếu Nga muốn điều thêm tàu vào Biển Đen để thay thế chiến hạm Moskva bị chìm hoặc rút hạm đội Biển Đen đến Địa Trung Hải để bảo toàn lực lượng, họ phải thuyết phục Thổ Nhĩ Kỳ mở hai eo biển Bosporus và Dardanelles.
Thổ Nhĩ Kỳ kiểm soát hai eo biển Bosporus và Dardanelles. Ảnh: Nikkei Asia
Ankara đóng cửa đối với tàu chiến tại hai eo biển trên từ cuối tháng 2, sau khi mở chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine.
Cơ sở để đóng cửa hai eo biển, được gọi chung là eo biển Thổ Nhĩ Kỳ, dựa trên Công ước năm 1936 về chế độ của các eo biển - hay Công ước Montreux - cho phép Thổ Nhĩ Kỳ chặn tàu của các quốc gia tham gia giao tranh qua lại hai eo biển trong thời kỳ xung đột.
Các tàu duy nhất được phép đi qua, ngay cả trong thời gian bị phong tỏa, là những tàu đã tách khỏi căn cứ địa của họ và đang trên đường quay về căn cứ.
Nếu 4-5 chiếc tàu còn lại của Nga muốn rời khỏi Biển Đen, chỉ những tàu có căn cứ bên ngoài vùng biển này mới được phép đi qua, với danh nghĩa tàu đang quay về căn cứ. Những tàu có căn cứ ngay tại Biển Đen sẽ không thể rời đi.
Soner Cagaptay, Giám đốc Chương trình Nghiên cứu Thổ Nhĩ Kỳ tại Viện Chính sách Cận Đông Washington, cho biết vụ chìm chiến hạm Moskva có thể làm gián đoạn kế hoạch chiến sự của Tổng thống Nga Vladimir Putin và dấy lên những căng thẳng với người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Recep Erdogan.
"Nếu kế hoạch của Nga vẫn bao gồm việc tấn công đổ bộ vào Odesa hoặc muốn dùng lực lượng hải quân mạnh đáng kể để gây áp lực lên lực lượng Ukraine, họ cần đưa thêm tàu đến Biển Đen và điều đó sẽ không xảy ra", ông Cagaptay nói.
"Nếu muốn cho phép Nga bổ sung tàu, Thổ Nhĩ Kỳ phải vi phạm công ước Montreux, điều mà họ sẽ không bao giờ làm"
"Câu trả lời rõ ràng là không"
Một quan chức cấp cao của Thổ Nhĩ Kỳ nói với Nikkei Asia rằng, Ankara sẽ không cho phép tàu hải quân ra vào nếu chiến sự vẫn tiếp diễn.
"Câu trả lời rõ ràng là không", quan chức này nói, khi được hỏi liệu các điều kiện có thể thay đổi nếu chiến tranh kéo dài hay không.
Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Mevlut Cavusoglu nói với kênh NTV hôm 14/4 rằng nước này vẫn đang thực hiện đầy đủ theo Công ước Montreux.
Can Kasapoglu, Giám đốc chương trình nghiên cứu quốc phòng và an ninh tại Trung tâm nghiên cứu kinh tế và chính sách đối ngoại hàng đầu của Thổ Nhĩ Kỳ, đã mô tả việc mất chiến hạm Moskva đã ảnh hưởng đến Nga như thế nào.
Ông nói: "Điều này sẽ khiến Nga xem xét lại một cách nghiêm túc việc mở một cuộc tấn công đổ bộ vào Odessa. Tỷ lệ của một kịch bản như vậy đã giảm đáng kể".
Hôm 14/4, phát ngôn viên Lầu Năm Góc John Kirby ca ngợi cách Thổ Nhĩ Kỳ xử lý vấn đề.
Ông nói với CNN: "Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ đã rất có trách nhiệm trong cách họ quản lý trách nhiệm theo công ước Montreux - liên quan đến việc ra vào Biển Đen. Chúng tôi đánh giá cao việc họ đã làm điều đó một cách minh bạch".