Cuộc ly hôn của Erica và Francis deSouza kéo dài 8 năm, gần bằng độ dài cuộc hôn nhân của họ, do liên quan đến số Bitcoin trị giá hàng triệu USD bị mất tích.
Francis deSouza là giám đốc điều hành một công ty công nghệ, đă mua hơn 1.000 Bitcoin trước khi ly thân năm 2013. Ông mất nửa trong số này khi một sàn giao dịch tiền ảo nổi tiếng sụp đổ. Sau ba năm tranh tụng, năm 2020, ṭa án phúc thẩm ở San Francisco phán quyết deSouza đă không khai báo trung thực về các khoản đầu tư tiền ảo giá trị lớn và phải chia cho vợ hơn 6 triệu USD.
Trong giới tư pháp, vụ tranh tụng của gia đ́nh deSouzas được xem là vụ ly hôn đầu tiên có liên quan đến Bitcoin. Những tranh chấp hôn nhân tương tự như vậy ngày càng phổ biến. Các đôi cáo buộc đối phương lừa dối và quản lư sai tài chính.
Nhiều loại ví điện tử được sử dụng để tích trữ. Ảnh: New York Times
Các luật sư cho biết, trong một số trường hợp, người vợ/chồng khai báo không đầy đủ tài sản hoặc cố che giấu tiền trong ví điện tử. "Ban đầu, tài sản nằm dưới đệm, sau đó là trong tài khoản ngân hàng c̣n bây giờ là tiền ảo", Jacqueline Newman, một luật sư ly hôn ở New York, người có khách hàng đa phần giàu có, cho hay.
Sự phát triển của tiền ảo tạo ra phương tiện trao đổi hữu ích cho những kẻ lừa đảo và tội phạm. Tuy vậy, các giao dịch được ghi lại trên sổ cái công khai (blockchains) cho phép các nhà phân tích theo dơi.
Paul Sibenik, một nhà phân tích pháp y cho biết công ty điều tra CipherBlade của anh đă nghiên cứu khoảng 100 vụ ly hôn liên quan đến tiền ảo trong vài năm qua. Trong nhiều trường hợp, anh lần ra hơn 10 triệu USD tiền ảo mà người chồng giấu vợ.
Vợ chồng deSouzas kết hôn vào tháng 9/2001. Ông deSouza bắt đầu đầu tư tiền ảo từ tháng 4/2013, khi mua khoảng 150.000 USD Bitcoin. Cuối năm đó, hai vợ chồng ông ly thân, deSouza thừa nhận sở hữu Bitcoin. Vào thời điểm họ phân chia tài sản (năm 2017), giá trị khoản đầu tư đó đă tăng lên 21 triệu USD. Tháng 12/2017, ông deSouza cho biết đă đầu tư gần một nửa số tiền nói trên vào sàn giao dịch Mt.Gox, vốn đă bị sập vào năm 2014.
Các luật sư của người vợ cho rằng ông deSouza không đề cập đến số Bitcoin bị mất trước đó. Ngoài ra, ông chồng đă tiêu tốn hàng triệu USD của cả hai vợ chồng mà không công khai với bà Erica. Các luật sự suy đoán ông deSouza có thể c̣n tích trữ những khoản khác.
Ṭa phúc thẩm kết luận ông deSouza đă vi phạm các quy tắc trong quá tŕnh ly hôn, khi không báo đầy đủ cho vợ các khoản đầu tư. deSouza bị yêu cầu bồi thường cho vợ một nửa số Bitcoin sở hữu trước khi Mt.Gox bị sập.
Vài năm trước, Nick Himonidis, một nhà khoa học pháp y ở New York, tham gia giải quyết một vụ ly hôn mà vợ tố chồng khai gian khoản tiền ảo nắm giữ. Được sự cho phép của ṭa, Himonidis đến nhà người chồng và lục soát máy tính. Vị luật sư t́m thấy một ví điện tử chứa khoảng 70.000 USD tiền Monero.
Trong một vụ khác, Himonidis phát hiện người chồng chuyển hai triệu USD tiền ảo ra khỏi tài khoản trên sàn giao dịch Coinbase. Một tuần sau khi đệ đơn ly hôn, anh ta đă chuyển số tiền trên vào ví điện tử và rời khỏi Mỹ.
Ṭa án có thể yêu cầu sàn giao dịch tiền ảo cung cấp thông tin. Tuy nhiên, ví điện tử không chịu sự kiểm soát nào, chỉ có thể truy cập khi chủ sở hữu cung cấp mật khẩu duy nhất họ tạo. Không có mật khẩu này, tiền của người chồng thực sự nằm ngoài kiểm soát của vợ.
Tuy vậy các giao dịch vẫn có thể là nguồn thông tin có giá trị. Năm 2020, Gregory Salant, luật sư ly hôn ở White Plains, đă làm việc với một nữ khách hàng nghi chồng che giấu một khoản tiền ảo.
Salant gửi giấy đ̣i hầu ṭa đến sàn Coinbase và được hồi đáp bằng một bản dữ liệu máy tính khó hiểu. Sau khi thuê một chuyên gia pháp y để dịch thông tin, luật sư này phát hiện người chồng đă thực hiện hàng loạt khoản thanh toán cho các ví điện tử có liên kết với trang web đen dính líu đến ma túy và nhiều hàng hóa bất hợp pháp.
Anh ta cũng chuyển gần 225.000 USD tiền ảo đến các địa chỉ ẩn danh khác. Cuối cùng, để giải quyết tranh chấp, một số tài sản của người chồng đă phải chia cho vợ.