Sáng sớm, trời còn se sắt, đã nghe dì sột soạt trong chái bếp. Như đợi sẵn từ bao giờ, vừa nghe tiếng chân tôi đặt xuống đất, dì đã nói với lên: “Tí hai dì cháu mình ra vườn cắt chuối non về làm gỏi, mát lắm”.
Gỏi sò vọp chuối cây non
/// Ảnh: Thanh Ly
Gỏi sò vọp chuối cây non
ẢNH: THANH LY
Ngày đó, cũng độ giữa hè, khi từng cơn gió nam thổi thông thốc mang theo cái nắng hanh hao khắp xóm nghèo, mực nước sông trước nhà cạn dần, mấy chị em tôi lẽo đẽo theo ngoại đi bắt sò vọp.
Thời điểm này, sò vọp vùi dưới lớp bùn cát ở đáy sông, chỉ nhô lên trên một phần nhỏ. Chịu khó lội sâu vào bãi cát bùn, thò tay vào lòng nước cạn là bắt ngay được nó. Bắt sò vọp đối với tụi trẻ chúng tôi cũng giống như bắt cá, bắt tôm… là công việc quen thuộc của bất kỳ đứa trẻ nào sinh ra và lớn lên nơi sông nước. Chỉ hơn một tiếng đồng hồ, nếu trúng thì được cả một sọt sò vọp.
Sò vọp nhìn bề ngoài không bắt mắt, vỏ cứng dày; nhưng người làng tôi hay bảo với nhau rằng, chúng là nguồn thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao; là vị thuốc quý của người dân quê, có vị ngọt, tính hàn, không độc; có tác dụng dưỡng âm, lợi tiểu, mát gan…
Ngày đó, ngoại thường cho chúng tôi ăn nhiều món ngon từ sò vọp, công phu thì sò vọp xào sả, đơn giản thì luộc hay nướng. Ngoài ra, những hôm bọn trẻ chúng tôi trở người nóng nhiệt, lở miệng, ngoại lại cất công đi đón chuối non làm món gỏi. Chuối cây kết hợp sò vọp giúp thanh nhiệt, giải độc; thích hợp cho mọi thể trạng, đặc biệt cho những người bị tăng huyết áp, tim mạch, hay trẻ nhỏ bị nhiệt, mụn nhọt. Chuối cây có nhiều chất xơ, tốt cho sức khỏe.
Rưng rưng sò vọp trộn gỏi chuối cây
Từ ngày ngoại mất, cũng đã lâu rồi tôi chưa thưởng thức lại hương vị thân thương ngày nào. Thật may mắn, lần này về thăm dì đúng ngày con sông trước nhà cạn nước, dì đã kịp ra sông bắt sò vọp từ chiều qua. Dì bảo: “Bây giờ sò vọp không còn nhiều như trước, cuộc sống của người dân quê mình cũng khá hơn nên không ai lặn bắt”. Dì với cái chân quen lội nước nên tranh thủ lúc nông nhàn, thi thoảng lại xắn quần, đội nón đi bắt sò vọp.
Sò vọp bắt về, dì đem ngâm nước vo gạo chừng vài tiếng đồng hồ, để nó há miệng, nhả hết cát, bùn. Sau đó, tiếp tục dội sạch bằng nước lã, cứ làm như thế, chừng 3 đến 4 lần. Cẩn thận hơn, dì dùng bàn chải cọ sạch lớp vỏ bên ngoài, rửa lại bằng nước sạch để tránh mùi. Riêng khâu luộc sò vọp lấy ruột, tưởng đơn giản nhưng đòi hỏi có kinh nghiệm, phải biết cách, vì nếu không tuân thủ một vài thao tác thì ruột sò vọp không trắng, không giòn mà còn dai.
Muốn làm cho trắng và giòn, khi nước vừa sôi, nhanh tay đổ sò vọp vào, nước sôi bùng là ruột sò nổi lên, lấy vợt vớt ra đổ vào một cái thau nước lạnh, trong đó có ít muối. Người ta gọi khâu này là rửa ruột. Rửa xong vớt sò ra rổ để cho ráo nước. Mẹo đơn giản, nhưng không để ý cũng khó mà biết.
Trong khi đợi sò vọp ráo nước, dì tước bỏ phần bẹ ngoài cây chuối non vừa mang về, xắt lát mỏng ngâm vào nước pha chanh cho trắng, vớt ra để ráo nước. Trộn đều chuối cây với sò vọp, nêm mắm có đủ vị chua, cay, ngọt. Thêm ít rau răm, hành, ngò, tiêu lên trên để tăng độ nồng nàn của món gỏi.
Một buổi xế chiều mùa hè, bên chái hiên lồng lộng gió, ngồi nhân nha vị giòn giòn, ngọt bùi, sần sật của món gỏi sò vọp chuối cây mà nghe lòng rưng rưng, thầm cảm ơn dì đã cho tôi một lần quay về hương vị tuổi thơ.