Ngày xưa có điện thoại bàn… và một câu hỏi về tương lai
Năm 1998, Bill Clinton đối mặt luận tội, “Titanic” quét Oscar, và trong nhiều gia đình Mỹ, điện thoại bàn vẫn là “trung tâm chỉ huy” của đời sống. Khi ấy, Gallup và USA Today gọi đến 1.055 người Mỹ qua những đường dây cố định, hỏi một câu nghe như trò chơi: “Hãy dự đoán năm 2025 sẽ ra sao?”
Những dự đoán đó được lưu lại trong kho tư liệu thăm dò do Roper Center (Đại học Cornell) quản lý. Và giờ khi 2025 khép lại, người ta mở lại những trang “bói tương lai” năm xưa để xem: điều nào đúng, điều nào trượt.
Đúng đáng sợ: có người đã nhìn thấy vài cột mốc lớn
Nhiều dự đoán của người Mỹ năm 1998 lại tỏ ra… khá sáng suốt.
Phần đông tin rằng nước Mỹ sẽ bầu được một tổng thống da đen. Họ cũng dự đoán hôn nhân đồng giới sẽ hợp pháp và trở nên phổ biến. Và họ còn “ngửi” được khả năng xuất hiện một căn bệnh mới chết người trong khoảng thời gian 27 năm tới.
Cũng có những điều họ hoài nghi đúng: đa số không tin du hành vũ trụ sẽ trở thành chuyện thường ngày cho người bình thường; và họ cũng nghi ngờ chuyện “người ngoài hành tinh liên lạc” sẽ xảy ra trong đời mình.
Sai cũng rõ ràng: nữ tổng thống, chữa ung thư, sống 100 tuổi
Nhưng không phải dự đoán nào cũng đứng vững.
Khoảng hai phần ba người được hỏi năm 1998 tin rằng đến 2025 Mỹ sẽ có một nữ tổng thống. Thực tế thì chưa.
Hơn một nửa kỳ vọng sẽ có cách chữa khỏi ung thư. Và 61% tin rằng “người ta sẽ sống đến 100 tuổi như chuyện thường”. Thế giới đã đi xa về y học, nhưng chưa tới mức “100 tuổi đại trà” như nhiều người từng hình dung.
Một lát cắt tâm lý: người giàu tốt lên, người nghèo tệ đi
Cuộc thăm dò không chỉ hỏi chuyện “có hay không”, mà còn hỏi cảm giác về hướng đi của xã hội. Và ở đó, bóng tối hiện ra sớm hơn ánh sáng.
70% người trả lời tin chất lượng sống của giới giàu sẽ tốt hơn. Nhưng với tầng lớp trung lưu thì ý kiến chia đôi: có người nghĩ tốt lên, có người nghĩ xấu đi. Còn với người nghèo, đa số dự đoán đời sống sẽ tệ hơn.
Gần 8/10 tin rằng người Mỹ tương lai sẽ có ít quyền riêng tư hơn. 57% nghĩ họ sẽ có ít tự do cá nhân hơn. Nhiều người dự đoán tội phạm tăng, môi trường xấu đi, giá trị đạo đức suy giảm. Có tới 71% cho rằng sẽ khó dạy con cái trở thành người tử tế hơn trước.
Nghe như lời than thở của một thế hệ già, nhưng đáng chú ý là: họ than từ năm 1998, trước cả thời mạng xã hội bùng nổ.
Vẫn có điểm sáng: quan hệ chủng tộc và cơ hội tiếp cận y tế
Giữa bức tranh lo lắng ấy, vẫn có vài nét lạc quan.
Nhiều người tin quan hệ chủng tộc sẽ cải thiện. Và họ cũng nghĩ dịch vụ y tế sẽ dễ tiếp cận hơn — dù có thể đắt đỏ hơn. Một kiểu hy vọng “nửa vầng trăng”: có ánh sáng, nhưng vẫn biết trời còn lạnh.
Cú rơi của sự hài lòng: từ 60% xuống 24%
Gallup vẫn tiếp tục thăm dò qua nhiều năm (dĩ nhiên bây giờ không còn phụ thuộc vào điện thoại bàn như xưa). Nhờ vậy, người ta nhìn thấy một đường biểu đồ đáng suy nghĩ:
Mùa thu 1998, khoảng 60% người Mỹ nói họ hài lòng với cách mọi thứ đang diễn ra ở nước Mỹ.
Còn “hôm nay”, con số đó là 24%.
Không chỉ là chênh lệch thống kê. Nó giống như một “bản tin thời tiết” về tinh thần quốc gia: trời nhiều mây hơn, và niềm tin khó nắng hơn.
27 năm: tương lai đến đúng, nhưng tâm trạng không đến cùng
Nhìn lại, người Mỹ năm 1998 đã đoán đúng nhiều cột mốc lịch sử, nhưng cũng đánh giá sai không ít kỳ vọng “thăng cấp nhân loại”. Và họ đặc biệt “đúng” ở một điều khó đo: cảm giác rằng riêng tư và tự do sẽ bị bào mòn, rằng nuôi dạy con tử tế sẽ khó hơn.
Điều thú vị nhất của câu chuyện này không phải ai đúng ai sai. Mà là: 27 năm trước, khi người ta còn bấm số trên điện thoại bàn, đã có một nỗi lo mơ hồ về tương lai.
Đến 2025, tương lai đến rồi… nhưng sự yên tâm thì không chắc đã đến kịp.