Tòa nhà gạch đỏ và chiếc mái vòm đồng xanh rêu
Bên cạnh đường ray của ga tàu Copenhagen, ngay giữa trái tim thủ đô Đan Mạch, có một tòa nhà gạch đỏ với mặt tiền trang trí cầu kỳ và chiếc mái vòm bọc đồng đang dần ngả xanh theo năm tháng. Năm 1912, nơi ấy mở cửa với tên gọi Tòa nhà Bưu điện Trung tâm — một biểu tượng của thời hoàng kim khi thư tín và điện tín chạy khắp đất nước, nối người Đan Mạch với nhau bằng những dòng chữ.
Hơn một thế kỷ sau, tòa nhà ấy đã thành khách sạn sang trọng. Và nó lặng lẽ nhìn xuống một thành phố — đúng hơn là một quốc gia — nơi bưu điện chuẩn bị không còn… phát thư nữa.
Lá thư cuối cùng: một dấu chấm hết dài 400 năm
Bưu chính quốc doanh PostNord sẽ giao lá thư cuối cùng vào thứ Ba, khép lại một hành trình kéo dài khoảng 400 năm, khi kỷ nguyên số khiến thư giấy không còn được xem là thiết yếu hay kinh tế. Đan Mạch vì thế trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới đưa ra lựa chọn dứt khoát: ngừng phát thư truyền thống.
Câu chuyện này không lạ với phương Tây: càng ngày chúng ta càng sống bằng tin nhắn, cuộc gọi video, bằng những chiếc meme bay qua màn hình. Nhưng tốc độ “rơi tự do” ở Đan Mạch vẫn khiến người ta giật mình: lượng thư năm 2024 giảm hơn 90% so với năm 2000. Ngay cả ở Mỹ, bưu điện cũng ghi nhận khối lượng thư năm 2024 giảm 50% so với năm 2006.
Không còn thùng thư: ký ức bị tháo xuống khỏi vỉa hè
Từ tháng 6, PostNord đã bắt đầu tháo dỡ 1.500 thùng thư rải khắp Đan Mạch. Đến ngày 10/12, khi các thùng thư được bán gây quỹ từ thiện, đã có hàng trăm nghìn người tìm mua như mua một mảnh hoài niệm. Mỗi thùng có giá 2.000 hoặc 1.500 krone Đan Mạch, tùy mức độ cũ mới.
Từ nay, thay vì bỏ thư vào thùng, người dân sẽ phải mang thư đến các quầy/kiosk trong cửa hàng; từ đó, thư sẽ được công ty tư nhân DAO chuyển phát cả trong và ngoài nước. PostNord vẫn tiếp tục mảng bưu kiện — bởi thương mại điện tử vẫn đang phình to, kéo theo những chuyến xe chở hàng thay cho túi thư giấy ngày xưa.
Đan Mạch “siêu số hóa” và cái giá của sự tiện lợi
Đan Mạch thuộc nhóm quốc gia số hóa hàng đầu: khu vực công dùng nhiều cổng dịch vụ trực tuyến, thư từ hành chính vật lý vì thế cũng ít dần. Theo phía PostNord, “gần như mọi người Đan Mạch đều ‘hoàn toàn số’”, đa số thông tin giờ đi thẳng vào “hộp thư điện tử”, còn thị trường bưu kiện đã vượt xa thư truyền thống.
Nhưng mọi bước tiến đều có vùng bóng tối. Các tổ chức vận động cho người cao tuổi lo ngại một bộ phận sẽ bị bỏ lại phía sau — nhất là những người không quen công nghệ. Ngay cả dịch vụ DAO nhận lấy thư tại nhà cũng vẫn “đòi hỏi phải số hóa”, vì khâu thanh toán lại chỉ thực hiện qua hình thức điện tử.
Thư tay không chết hẳn: nó đổi “địa vị”
Một giáo sư nghiên cứu về mạng lưới tri thức thời cận đại nhận xét: thư tay rồi sẽ “đổi địa vị” — trở thành nơi dành cho những điều thân mật, riêng tư hơn so với tin nhắn số vốn nhanh, tiện, nhưng dễ trôi tuột. Những mạng lưới tri thức từng đi qua thư tín hàng thế kỷ nay không biến mất, mà chuyển lên online, lan rộng hơn — đồng thời kéo theo cả tốc độ lan truyền tin giả.
Thư cũng từng thay đổi hình hài nhiều lần: từ giấy cói, bảng sáp, giấy, da vellum thời Trung cổ… rồi đến màn hình. Thời thế kỷ 17, người ta còn học cách viết thư theo “nghi thức”: thư ngoại giao khác thư gia đình, thư an ủi khác thư chúc mừng. Hôm nay, sự khác biệt ấy được thay bằng emoji, GIF, màu chữ, nhịp gõ nhanh-chậm — những cách con người tự bù vào cái lạnh của màn hình.
Một nỗi hoài cổ rất Đan Mạch: giải thích “thùng thư” cho trẻ con
Sự ra đi của thư tay đã kịp thổi lên một làn hoài niệm. Có người đăng ảnh thùng thư và nói đại ý: “Nhìn kỹ đi… vài năm nữa tôi sẽ phải giải thích cho một đứa trẻ 5 tuổi rằng thùng thư ngày xưa là gì.”
Và thế là, giữa Copenhagen hiện đại, tòa nhà bưu điện gạch đỏ với mái vòm đồng xanh rêu vẫn đứng đó — như một trang sách cũ được đóng lại. Không phải vì con người hết muốn nói với nhau, mà vì chúng ta đang nói bằng một “kênh” khác. Nhưng đôi khi, người ta vẫn nhớ cảm giác dán tem, viết tay, và thả một bí mật nhỏ vào khe thùng thư — để nó đi chậm, đi xa, và đến nơi bằng mùi giấy.