Ngày 27/12, một bức ảnh xuất hiện trên Facebook rồi nhanh chóng bị xóa. Nhưng đúng kiểu thời đại mạng: thứ bị gỡ khỏi trang cá nhân lại kịp “đóng đinh” vào trí nhớ đám đông.
Trong ảnh, người đăng viết như một lời thăm hỏi thân tình: “thăm thủ trưởng cũ”, kèm địa điểm hiển thị ở Biệt thự Siputra/Ciputra. Nhân vật được nhắc đến là ông Lương Tam Kỳ, thân phụ của Bộ trưởng Công an Lương Tam Quang. Từ một dòng chữ có vẻ vô tư, câu chuyện lập tức rẽ sang hướng nhạy cảm: căn biệt thự – nếu đúng là ở Ciputra – gợi ra một dấu hỏi quá lớn về nguồn gốc tài sản.
Không cần “soi kỹ thuật” cũng thấy: bất động sản Ciputra vốn gắn liền với tầng lớp siêu giàu. Căn nhà ở đó thường không phải thứ hình thành từ “thu nhập hợp pháp thông thường” theo nghĩa mà đa số người dân hiểu, đặc biệt nếu đặt cạnh mức lương và phụ cấp của khu vực công.
Thế nên điều khiến dư luận chú ý không chỉ là ngôi nhà, mà là khoảng trống quen thuộc: im lặng quanh câu hỏi “tiền từ đâu ra”. Ở Việt Nam, những câu hỏi như vậy thường không có đường đi thẳng. Nó bị đẩy sang lề, hoặc chìm xuống… cho đến khi một “tai nạn hình ảnh” xảy ra.
Điều trớ trêu là bài đăng ban đầu không mang dáng dấp “tố cáo” hay “đánh phá”. Nó giống một khoảnh khắc xã giao. Nhưng chính sự xã giao ấy lại làm lộ ra thứ mà các bản kê khai tài sản—nếu có—hiếm khi giúp công chúng nhìn thấy: đời sống vật chất thật sự của gia đình quan chức.
Và khi bài viết bị gỡ nhanh, cảm giác để lại thường không phải là “à, chắc hiểu lầm”, mà là: càng gỡ càng nhạy. Nó không xóa được câu hỏi, chỉ khiến câu hỏi thêm sắc.
Dĩ nhiên, từ một bức ảnh trên mạng xã hội, công chúng không thể tự kết luận đúng–sai về sở hữu hay nguồn tiền. Nhưng trong một xã hội tự nhận “pháp quyền”, có một nguyên tắc đơn giản: người nắm quyền lực càng lớn, nghĩa vụ giải trình càng cao.
Đặc biệt, với chức vụ liên quan đến cưỡng chế, điều tra, xử lý—tài sản của cá nhân và gia đình không còn là chuyện “đạo đức riêng”. Nó là câu chuyện lợi ích công cộng. Minh bạch không phải là món quà ban phát, mà là trách nhiệm bắt buộc để bảo vệ niềm tin xã hội.
Khi chống tham nhũng thiếu “minh bạch từ gốc”
Chừng nào kê khai tài sản vẫn bị nhìn như thủ tục hình thức; chừng nào những khối tài sản khổng lồ chỉ lộ ra nhờ ảnh chụp, lời khoe vô ý, hay “sự cố Facebook”; thì chừng đó những khẩu hiệu chống tham nhũng vẫn thiếu mất phần cốt lõi: cơ chế để dân được hỏi và được nhận câu trả lời rõ ràng.
Và khi câu hỏi về nguồn gốc tài sản không được trả lời, niềm tin công chúng cũng dễ “bốc hơi” theo cách rất giống bài đăng kia: biến mất nhanh, để lại một khoảng trống lớn hơn chính nội dung.
Người thì coi đó là “chuyện bình thường” của “giai cấp vô sản kiểu mới”, người thì mỉa mai rằng biệt thự chỉ là “muỗi” so với nhiều khối tài sản khác; có người nói thẳng: “Con làm quan, bố được nhờ… âu cũng vậy, nhưng đừng quá đáng, dân nuốt nghẹn không trôi.”
Những câu chữ ấy, dù hài hước hay cay đắng, đều chung một điểm: xã hội không thiếu mắt nhìn, chỉ thiếu một cánh cửa minh bạch để mọi nghi vấn đi vào quy trình kiểm chứng đàng hoàng—thay vì trôi nổi theo nhịp đăng rồi gỡ.