“Đồng ý” hay “bay màu”: Zalo ra điều khoản mới khiến dân tình nháo nhào xóa app
Có những thứ ở đời tưởng là lựa chọn, nhưng tới lúc gặp rồi mới biết: nó là “bắt buộc”. Và Zalo – thứ từng là “app quốc dân” của trường học, cơ quan, nhóm phụ huynh, tổ dân phố – bỗng nhiên được nhắc tên dồn dập vì một chuyện nghe vừa buồn cười vừa… lạnh gáy: điều khoản mới kiểu “đồng ý thì dùng, không đồng ý thì thôi khỏi vào”. Thế là trên mạng xuất hiện hàng loạt lời tuyên bố dứt khoát: “Từ hôm nay tôi xóa tài khoản Zalo, ai cần thì gọi điện, nhắn Messenger hoặc dùng app khác.” Nghe chẳng khác gì chia tay người yêu cũ: không cãi nhau, không níu kéo—chỉ “xóa nhẹ, đi thẳng”.
Nhiều người kể họ vốn đã chán Zalo từ lâu, nhất là ai từng đi dạy hoặc làm hành chính. Thời đó, Zalo gần như là “hệ điều hành” của cả trường: họp hành, thông báo, giao việc, hỏi bài, đóng tiền… cái gì cũng Zalo. Thành ra đến hôm nay, bảo xóa thì ai cũng muốn xóa, nhưng đời sống không cho phép. Có người thở dài: “Trường học giờ thông báo gì cũng trên đó, đóng tiền học cũng gửi qua đó. Xóa sao được?” Vậy nên mới có cảnh trớ trêu: người dùng muốn rời đi, nhưng cả xã hội đã lỡ “đóng đô” một nền tảng rồi.
Điểm làm nhiều người bức không hẳn là chuyện ứng dụng có điều khoản. Dịch vụ nào cũng có luật chơi, đồng ý thì dùng, không đồng ý thì thôi—vốn bình thường. Nhưng cái “khó chịu” nằm ở cảm giác bị ép: không đồng ý thì coi như… bị khóa cửa. Với nhiều người, quyền riêng tư không phải vì họ có “bí mật động trời”, mà vì đó là một ranh giới biểu trưng cho quyền con người và quyền công dân: không phải ai cũng có quyền thu thập, gom lại, rồi sử dụng cho mục đích của họ.
Theo phần tóm tắt đang được chia sẻ, khi bấm “Đồng ý”, người dùng chấp nhận rằng Zalo và hệ sinh thái VNG có quyền thu thập dữ liệu rất rộng: không chỉ tên, số điện thoại, CMND/CCCD… mà còn cả vị trí, thiết bị, IP, hành vi sử dụng, tần suất hoạt động, nội dung tương tác. Nền tảng cũng có quyền kiểm duyệt và xử lý nội dung theo “quy định pháp luật” và đánh giá nội bộ mà không nhất thiết giải thích chi tiết từng trường hợp. Nếu dữ liệu bị lộ do tấn công mạng hoặc các nguyên nhân “ngoài tầm kiểm soát”, họ có điều khoản miễn trừ trách nhiệm. Và quan trọng: họ có quyền hạn chế hoặc vô hiệu hóa tài khoản; khi tài khoản bị vô hiệu hóa thì người dùng cũng coi như “mất quyền sử dụng” Zalo. Đọc tới đây, nhiều người chỉ biết cười khan: “Ủa vậy rốt cuộc mình dùng app hay app dùng mình?”
Cộng đồng mạng vì thế chia làm hai phe rất rõ. Phe “xóa gấp” thì hô: “Nên xóa liền”, “Mai tôi cũng xóa”, “Thoát cho nhẹ đầu”, thậm chí rủ nhau chuyển sang Telegram, Viber, WhatsApp, Line… vì nghe cụm “mã hóa đầu cuối” thấy yên tâm hơn. Phe còn lại thì cười: “App nào chả thu thập”, “Facebook coi clip quảng cáo xong hôm sau có người gọi đúng số luôn kìa”, “Trước giờ nó thu thập rồi, giờ chỉ là hợp thức hóa thôi.” Có người chốt một câu vừa phũ vừa thật: “Trước là âm thầm thu thập. Giờ là công khai.”
Nhưng cái kẹt lớn nhất vẫn là đời sống: muốn xóa thì dễ, nhưng công việc, nhóm lớp, hội phụ huynh, các kênh thông báo… lại phụ thuộc Zalo. Nói thẳng: bạn có thể bỏ Zalo, nhưng Zalo chưa chắc bỏ bạn—vì bạn còn đang bị “bắt buộc tiện lợi”. Và vì vậy, câu hỏi khiến người ta chột dạ nhất lại nằm ở phần tái bút: việc bảo vệ dữ liệu cá nhân của toàn dân cũng là trách nhiệm của nhà nước, vì nó liên quan an ninh, trật tự, lừa đảo, tội phạm công nghệ… Vậy chính quyền đã nắm chính sách mới này chưa, và sẽ ứng xử ra sao?
Vụ Zalo lần này giống một cú gõ cửa: nhắc mọi người rằng quyền riêng tư không tự nhiên mà giữ được. Nếu bạn vẫn phải dùng vì công việc, ít nhất hãy đổi thói quen: đừng coi app là két sắt, đừng gửi thứ quá nhạy cảm, và đừng bấm “Đồng ý” như bấm… “cho qua”. Vì thời nay, nhiều khi ta không mất tiền vì lừa đảo—ta mất thứ khó đòi hơn: dữ liệu và sự yên tâm.