[Romano]

Quan hệ giữa Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) đang đối mặt với một trong những thách thức nghiêm trọng nhất trong những năm gần đây, sau khi Washington ban hành lệnh cấm thị thực đối với 5 cá nhân tại châu Âu liên quan đến việc kiểm soát nội dung trực tuyến.

Động thái này được xem như đỉnh điểm của chuỗi căng thẳng kéo dài xung quanh các quy định như Đạo luật Dịch vụ Kỹ thuật số (DSA) và Đạo luật Thị trường Kỹ thuật số (DMA) của EU.Trong danh sách 5 cá nhân tại châu Âu bị từ chối cấp thị thực nhập cảnh do Bộ Ngoại giao Mỹ công bố có ông Thierry Breton, người Pháp - cựu Ủy viên phụ trách thị trường nội khối EU, người được coi là “kiến trúc sư” của DSA. Các cá nhân còn lại hoạt động chống thù hận trực tuyến và thông tin sai lệch, gồm: 2 thành viên tổ chức HateAid của Đức; lãnh đạo Trung tâm Chống thù hận Kỹ thuật số (CCDH) và người đứng đầu Global Disinformation Index (GDI), đều mang quốc tịch Anh.

Theo Washington, quyết định này nhằm nhắm tới những người bị cho là “ép buộc các nền tảng công nghệ Mỹ kiểm duyệt và hạn chế quan điểm của người Mỹ”, một hành động mà nước này xem như biện pháp “kiểm duyệt vượt biên giới” và ảnh hưởng tới tự do ngôn luận.

Ngay sau khi tin tức được công bố, EU và nhiều quốc gia thành viên như Pháp, Đức, Tây Ban Nha đã phản đối mạnh mẽ, coi động thái của Mỹ là hành vi gây sức ép, không thể chấp nhận và mang tính “đe dọa chủ quyền kỹ thuật số”. Ủy ban châu Âu (EC) tuyên bố sẽ liên hệ với Washington để yêu cầu giải thích và “sẵn sàng đáp trả kiên quyết để bảo vệ quyền tự chủ quy định kỹ thuật số” của EU. Trong khi đó, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron mô tả các biện pháp của Mỹ là “hăm dọa và cưỡng chế”, đồng thời nhấn mạnh, DSA là sản phẩm của một quá trình lập pháp dân chủ và độc lập của châu Âu. Một số quan chức EU gọi quyết định của Washington là hành động “đàn áp tự do ngôn luận” và “can thiệp chính trị”, đặc biệt khi các quy định của EU về nội dung trực tuyến được thiết kế nhằm chống lại thù hận và thông tin sai lệch trên mạng.

Sự việc phản ánh những khác biệt sâu sắc về cách tiếp cận quản lý nội dung trực tuyến giữa hai bờ Đại Tây Dương. EU hướng tới một khung pháp lý nghiêm ngặt hơn với mục tiêu hạn chế nội dung độc hại, tăng trách nhiệm minh bạch của các nền tảng công nghệ và bảo vệ người dùng. Vì vậy, DSA, có hiệu lực từ cuối tháng 8-2023, được xem là một văn bản pháp lý mang tính đột phá, đưa ra các quy định mới bảo đảm những “gã khổng lồ” công nghệ phải áp dụng biện pháp bắt buộc kiểm duyệt nội dung bất hợp pháp, cũng như ngăn chặn phát tán những nội dung độc hại trên mọi nền tảng trực tuyến thuộc quyền điều hành của những tập đoàn này. DSA áp dụng đối với 17 nền tảng trực tuyến lớn và 2 công cụ tìm kiếm có lượng truy cập cao nhất. Trong số này có các trang mạng xã hội Meta, X, Instagram và TikTok; công cụ tìm kiếm Google; trang bách khoa toàn thư trực tuyến Wikipedia; thị trường trực tuyến AliExpress, Amazon và Zalando của Alibaba...

Theo Đạo luật DSA, các công ty phải tiến hành quản lý rủi ro, để bên thứ ba độc lập tiến hành kiểm tra cũng như chia sẻ dữ liệu với các cơ quan chức năng và nhà nghiên cứu. Ngoài ra, các dịch vụ truyền thông xã hội và công cụ tìm kiếm lớn phải gỡ bỏ nội dung vi phạm quy định của đạo luật hoặc bị các quốc gia châu Âu coi là bất hợp pháp.

Trong khi đó, phía Mỹ đã nhiều lần chỉ trích các quy định của EU là mang tính "bảo hộ", can thiệp quá sâu vào hoạt động của các công ty công nghệ và có thể xâm phạm quyền tự do ngôn luận - một nguyên tắc được bảo vệ chặt chẽ bởi Tu chính án thứ Nhất của Hiến pháp Mỹ; đồng thời cáo buộc, các quyết định nói trên có thể gây thiệt hại tới lợi ích của các doanh nghiệp nước này.

Theo giới quan sát, căng thẳng giữa Mỹ và EU đang làm phức tạp thêm mối quan hệ đối tác xuyên Đại Tây Dương, vốn đang có nhiều dấu hiệu rạn nứt. Bên cạnh đó, tranh cãi cũng có nguy cơ đẩy nhanh xu hướng phân mảnh không gian mạng theo các quy tắc và chuẩn mực khu vực khác biệt, gây khó khăn cho người dùng và doanh nghiệp toàn cầu. Nếu hai bên không tìm được tiếng nói chung, hợp tác về thương mại, an ninh và chuỗi cung ứng kỹ thuật số cũng có thể bị ảnh hưởng nặng nề.