Mỹ vừa ra đòn mới với drone “made in China”, và lần này không phải kiểu hù dọa cho vui. Ủy ban Truyền thông Liên bang Mỹ (FCC) thông báo đưa một loạt hãng sản xuất drone nước ngoài – trong đó có “ông lớn” DJI – vào danh sách “Covered List”, tức nhóm bị xem là rủi ro an ninh quốc gia. Hệ quả nghe rất đời: người dùng Mỹ không bị tịch thu drone đang có, nhưng mua thế hệ drone mới (và một số thiết bị linh kiện quan trọng) của các hãng này thì… coi như bị chặn cửa.
Cấm đời mới, không làm khó đời cũ
Điểm khiến nhiều người “thở ra một tiếng” là FCC nói rõ: những mẫu drone đã được cấp phép trước đây, đang bán hợp pháp, đang bay hợp pháp… vẫn tiếp tục được dùng bình thường. Nói cách khác: ai đang dùng DJI để quay cưới, khảo sát công trình, kiểm tra mái nhà, canh đồng, hay cứu hộ cứu nạn… thì hôm nay vẫn bay. Nhưng ngày mai muốn lên đời, muốn mua dòng mới “xịn hơn – pin trâu hơn – camera đẹp hơn”… thì lại vướng cửa.
Nghe giống kiểu: “Xe đang chạy thì cứ chạy. Nhưng xe đời mới muốn đăng ký thêm… xin mời đứng ngoài cổng!”
Vì sao Mỹ siết? Vì sợ drone biến thành… mắt thần
Lý do được nêu ra là nguy cơ drone và linh kiện ngoại có thể bị lợi dụng cho giám sát kéo dài, tuồn dữ liệu, thậm chí phục vụ các kịch bản phá hoại. Đây không phải nỗi lo mới. Từ nhiều năm trước, giới chức Mỹ đã cảnh báo về chuyện dữ liệu bay, vị trí, hình ảnh có thể trở thành “mồi” nếu rơi vào tay bên thứ ba. Giờ thì nỗi lo đó được “đóng dấu” bằng một quyết định mang tính quản lý: đưa lên Covered List để khóa đường hợp thức hóa các mẫu mới.
Ở chiều ngược lại, DJI bày tỏ thất vọng, cho rằng các cáo buộc an ninh thiếu minh bạch, và lập luận rằng họ vẫn sẵn sàng chịu rà soát độc lập. Trung Quốc cũng phản ứng, gọi cách làm này là phân biệt đối xử. Nhưng trong bối cảnh Washington đang ưu tiên an ninh công nghệ, những lời phản đối ấy nghe như tiếng cánh quạt… bị gió cuốn đi.
DJI thống trị quá lâu, nên cú “khóa cửa” mới gây chấn động
DJI không chỉ nổi tiếng: họ còn thống trị. Nhiều ước tính từng đặt thị phần DJI ở mức khoảng 70% trong thị trường drone dân sự toàn cầu, và tại Mỹ thì drone Trung Quốc đã len vào mọi ngóc ngách: từ người chơi nghiệp dư, dân làm phim, đến cảnh sát – cứu hỏa. Vì vậy, khi Mỹ “đóng cửa đời mới”, tác động không chỉ là chuyện mua sắm của dân chơi, mà còn là câu hỏi của cả một hệ sinh thái: Nếu thiếu DJI, ai thay? Mỹ có drone nội địa, nhưng để vừa rẻ – vừa dễ dùng – vừa đủ phụ kiện – vừa sẵn hàng… thì không phải ngày một ngày hai.
Đòn siết nằm trong xu hướng lớn: tự chủ drone, giảm lệ thuộc
Quyết định của FCC được xem là đoạn kết của nhiều năm “siết dần”, và cũng ăn khớp với định hướng thúc đẩy drone nội địa. Trước đó, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã ký sắc lệnh nhằm tăng tốc thương mại hóa công nghệ drone và mở rộng sản xuất trong nước để tránh rơi vào thế bị “ngoại lực” kiểm soát. Một đạo luật quốc phòng cũng từng đặt hạn chót rà soát an ninh với một số hãng drone nước ngoài. Nói nôm na: Mỹ đang muốn bầu trời của mình… do mình tự may lấy áo giáp.
Câu chuyện sau cùng: bay thì vẫn bay, nhưng “cửa hàng” đổi biển
Tóm lại, người đang sở hữu drone sẽ không bị làm khó ngay lập tức. Nhưng đường đi của thị trường đã đổi: hàng mới bị chặn, các đơn vị công – tư sẽ phải tính chuyện thay thế dần, và người tiêu dùng Mỹ có thể bước vào thời kỳ “muốn mua drone xịn mà phải coi… xuất xứ trước khi coi camera”.
Còn DJI? Họ vẫn là cái tên khiến nhiều người mê vì dễ dùng, ổn định, hình đẹp. Chỉ có điều, ở Mỹ từ nay, cái “đẹp” còn phải qua cửa “an ninh”.