Thụy Sĩ đă bắt giam ông, hủy hoại sự nghiệp và để ông chết trong nghèo khó.
Nhưng ông chưa bao giờ hối hận.
Saint-Gall, Thụy Sĩ. Tháng 8 năm 1938.
Đại úy Paul Grüninger đứng ở biên giới Thụy Sĩ, lặng lẽ nh́n những ḍng người đang sợ hăi đổ về từ nước Áo. Họ đi bộ, đi xe ḅ, tay xách nách mang đủ thứ đồ đạc có thể cầm theo – trẻ con bấu chặt tay cha mẹ, người già lảo đảo bước không vững. Đó là những người Do Thái đang chạy trốn khỏi sự truy quét của Đức Quốc xă. Họ đang ở bước đường cùng.
Thụy Sĩ là tia hy vọng cuối cùng của họ.
Nhưng Thụy Sĩ vừa mới đóng sầm cánh cửa đó lại.
Vào ngày 19 tháng 8 năm 1938, chính phủ Thụy Sĩ ra lệnh: Không tiếp nhận thêm bất kỳ người tị nạn Do Thái nào nữa. Biên giới bị phong tỏa. Bất cứ ai đến sau ngày này đều bị đuổi ngược trở lại Áo – nơi phát xít Đức đang kiểm soát và cái chết đă chờ sẵn.
Paul Grüninger là cảnh sát trưởng vùng Saint-Gall.
Nhiệm vụ của ông là thực thi lệnh đóng cửa biên giới.
Bổn phận của ông là phải đuổi những người đó đi.
Ông nh́n vào đám đông đang đứng nghẹt ở biên giới.
Những đứa trẻ mắt đầy sợ hăi.
Những người cha người mẹ đă mất hết tất cả.
Những cụ già chắc chắn sẽ không sống sót nổi nếu bị tống khứ trở lại.
Và Paul Grüninger đă chọn.
Ông sẽ cứu họ. Tất cả. Bất kể cái giá phải trả là ǵ.
Nhưng có một rắc rối: Sổ sách của Thụy Sĩ cực kỳ khắt khe. Mỗi người vào đều được ghi chép, ghi ngày tháng và kiểm tra kỹ lưỡng. Ai đến sau ngày 19 tháng 8 sẽ bị trục xuất ngay lập tức.
Thế là Paul bắt đầu "phù phép" hồ sơ.
Ông sửa lùi ngày tháng trên giấy tờ.
Ông làm giả sổ sách nhập cảnh.
Ông tự đục con dấu, giả chữ kư.
Những tờ đơn xin tị nạn ghi ngày 20/8, 25/8 hay 10/9 – tức là sau khi có lệnh đóng cửa – đều được ông sửa thành 15/8, 10/8 hay 28/7. Đó là những ngày mà việc nhập cảnh vẫn c̣n hợp pháp.
Ông lập ra cả một đường dây bí mật ngay tại biên giới. Hễ người tị nạn đến, ông xử lư hồ sơ của họ với những ngày tháng giả, rồi cho họ vào Thụy Sĩ cứ như thể họ đă đến đây hợp pháp từ vài tuần trước rồi.
Lính của ông biết ông đang làm ǵ.
Có người giúp ông một tay.
Có người th́ nhắm mắt làm ngơ.
Tất cả đều hiểu: Đại úy Grüninger đang vi phạm pháp luật để cứu người.
Suốt nhiều tháng trời, kế hoạch đó vẫn tiếp diễn. Người tị nạn đổ về, và Paul cứ thế sửa giấy tờ. Hàng trăm, rồi hàng ngàn người đă qua lọt.
Tính đến cuối năm 1938, Paul Grüninger đă cứu được khoảng 3.600 người Do Thái khỏi cảnh bị đưa đi trại tập trung và cái chết cận kề.
Nhưng rồi chính quyền Thụy Sĩ bắt đầu đánh hơi thấy điểm bất thường. Những con số không khớp nhau. Quá nhiều người tị nạn có ngày nhập cảnh trước ngày 19 tháng 8. Hồ sơ trông quá khả nghi.
Năm 1939, đoàn điều tra ập đến Saint-Gall. Họ lục soát kho lưu trữ, thẩm vấn cảnh sát. Họ tra hỏi trực tiếp Paul.
Ông không hề nói dối.
Ông khai rành rọt những ǵ ḿnh đă làm – và lư do tại sao.
Ngày 3 tháng 4 năm 1940, Paul Grüninger bị đuổi khỏi ngành cảnh sát. Nhà nước Thụy Sĩ tước quân hàm, chức vụ và cả lương hưu của ông. Ông bị cáo buộc vi phạm đạo đức nghề nghiệp, làm giả tài liệu và vi phạm quy định biên giới.
Tại ṭa, các công tố viên đ̣i trừng trị thật nặng. Paul bị coi là kẻ phản bội bổn phận, vi phạm luật pháp Thụy Sĩ, làm giả giấy tờ công. Ông phải bị biến thành một tấm gương răn đe.
Ṭa tuyên ông có tội và phạt một khoản tiền mà ông lúc đó chẳng lấy đâu ra để trả.
Paul Grüninger – người đàn ông đă cứu 3.600 mạng sống – bước ra khỏi ṭa như một kẻ tội đồ bị sỉ nhục.
Lúc đó ông 47 tuổi. Cả đời ông đă cống hiến cho ngành hành pháp. Giờ đây, ông mất việc, mất lương hưu, mất cả tương lai. Danh dự bị chà đạp. Trong mắt chính phủ Thụy Sĩ, ông không phải là anh hùng, mà là một kẻ phạm pháp.
Suốt 30 năm sau đó, Paul sống trong cảnh nghèo túng. Ông phải làm đủ thứ nghề để bám trụ: nhân viên bảo hiểm, giáo viên bán thời gian, hễ ai thuê ǵ làm nấy. Ông chật vật để sống sót. Chính phủ nhất quyết không trả lại lương hưu hay công nhận những ǵ ông đă làm.
Trong khi đó, 3.600 người mà ông cứu sống đang gầy dựng cuộc đời mới ở Thụy Sĩ và khắp nơi trên thế giới. Họ có con, rồi có cháu. Cả một "rừng" con người hiện hữu trên đời chỉ v́ Paul Grüninger đă sửa lại một con số trên một tờ giấy.
Nhưng Thụy Sĩ chẳng quan tâm.
Đối với nhà nước, ông vẫn là một kẻ phạm tội.
Năm 1971 – 31 năm sau ngày bị đuổi việc – Israel cuối cùng đă vinh danh Paul Grüninger là "Người công chính giữa các dân tộc".
Paul đến dự buổi lễ. Lúc đó ông đă 78 tuổi, già yếu và vẫn sống rất khiêm nhường. Ông đă phải đợi hơn ba thập kỷ mới nhận được một chút ghi nhận đầu đời.
Một năm sau, ngày 22 tháng 2 năm 1972, Paul qua đời.
Vào thời điểm đó, Thụy Sĩ vẫn coi ông là một tội phạm bị kết án.
Phải mất thêm 23 năm nữa, đến tận năm 1995, Thụy Sĩ mới chính thức minh oan cho ông. Bản án bị hủy bỏ. Danh dự của ông được phục hồi. Một lời xin lỗi chính thức được đưa ra.
Nhưng Paul đă mất được 23 năm rồi.
Ông không bao giờ sống được đến ngày đất nước công nhận rằng ông đă đúng.
Vào cuối đời, khi được hỏi tại sao ông lại liều lĩnh đánh đổi tất cả để cứu người tị nạn, Paul đă trả lời một câu mà chúng ta nên dạy cho mọi đứa trẻ:
"Vấn đề cốt lơi là cứu lấy những mạng người đang bị tử thần đe dọa. Làm sao tôi có thể bận tâm đến mấy cái tính toán hay ba cái quy tŕnh quan liêu khô cứng đó được?"
Hăy đọc kỹ câu nói đó.
Paul Grüninger nh́n vào những quy tắc, những sắc lệnh, những chính sách chính thức – cả một bộ máy quan liêu đang bảo ông hăy mặc kệ người ta chết đi – và ông đáp lại:
"Làm sao tôi có thể coi trọng những thứ đó khi mạng người đang gặp nguy hiểm?"
Ông chọn con người thay v́ chọn giấy tờ.
Chọn t́nh người thay v́ chọn luật lệ.
Chọn lương tâm thay v́ chọn sự hợp pháp.
Và đất nước đă trừng phạt ông v́ điều đó.
Ông biết rơ ḿnh đang liều lĩnh điều ǵ. Ông biết ḿnh sẽ mất việc, sẽ bị truy tố, sẽ bị đối xử như tội phạm.
Ông vẫn làm.
Bởi v́ 3.600 con người đó sẽ chết nếu ông không làm ǵ cả.
Đó chính là ḷng can đảm về đạo đức.
Nó không cần những bài diễn thuyết đao to búa lớn. Nó chỉ là một người đàn ông đứng tại biên giới, nh́n vào những gia đ́nh đang tuyệt vọng, và quyết định rằng mạng sống con người quan trọng hơn việc tuân thủ mệnh lệnh.
Paul Grüninger đă sống 30 năm trong nghèo khó và ô nhục. Ông chết đi mà không thấy tên tuổi ḿnh được minh oan. Ông mất tất cả – sự nghiệp, lương hưu, danh tiếng, sự an ổn.
Nhưng ông đă cứu được 3.600 mạng người.
Con cháu họ giờ đây lên đến hàng ngàn. Họ sống và hít thở ngày hôm nay là bởi v́ năm 1938, Paul Grüninger đă viết sai một ngày tháng trên giấy tờ.
Hỏi có mấy ai trên đời làm được như thế?
Thụy Sĩ cuối cùng cũng nhận ra lỗi lầm của ḿnh. Năm 1998, một đài tưởng niệm được dựng lên tại Saint-Gall. Những con đường, ngôi trường giờ đây mang tên ông. Câu chuyện của ông được dạy như một bài học về ḷng can đảm.
Nhưng câu chuyện ấy cũng là một lời cảnh báo:
Chính phủ có thể sai.
Luật pháp có thể bất công.
Và đôi khi, hành vi tội ác nhất lại chính là việc ngoan ngoăn tuân lệnh.
Paul Grüninger đă chứng minh rằng một cá nhân đơn lẻ có thể làm nên sự khác biệt. Rằng sự quan liêu không phải lúc nào cũng thắng. Rằng nhân tính có thể vượt lên trên mọi luật lệ – nếu chúng ta sẵn ḷng trả giá.
Ông chết trong nghèo khó, bị ghẻ lạnh, bị quê hương lăng quên.
Nhưng ông chết trong sự thanh thản khi biết ḿnh đă cứu được 3.600 con người.
Và nếu được chọn lại, ông vẫn sẽ làm như thế.
Bởi v́ đôi khi, hành động anh hùng nhất chính là phá vỡ những quy tắc bất công.
Bạn có muốn tôi giúp bạn t́m hiểu thêm về những nhân vật lịch sử khác cũng từng có những lựa chọn can trường tương tự không?
VietBF@sưu tập