[Romano]

Khi chiến sự ở Ukraine chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, phụ nữ nước này đang ngày càng đảm nhận những vai trò từng được xem là "đặc quyền" của nam giới ở tiền tuyến.Tháng 4/2025, Lực lượng Hệ thống Không người lái của Ukraine thông báo thành lập đơn vị Harpies – chuyên vận hành máy bay không người lái (UAV) và hệ thống chiến đấu robot, lấy phụ nữ làm nòng cốt. Dù vẫn có sự tham gia của nam giới, quân đội Ukraine nhấn mạnh rằng khâu tấn công cuối cùng là điều khiển các hệ thống không người lái mang tính sát thương, sẽ hoàn toàn do phụ nữ đảm nhiệm.
Sự ra đời của Harpies phản ánh rõ thực tế trên chiến trường Ukraine hiện nay: tình trạng thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng và áp lực tác chiến kéo dài đang buộc quân đội cũng như xã hội phải thay đổi cách tiếp cận truyền thống về vai trò giới.

Theo số liệu chính thức, tính đến tháng 1/2025, hơn 70.000 phụ nữ đang phục vụ trong quân đội Ukraine, trong đó khoảng 5.500 người trực tiếp tham gia chiến đấu. Con số này tuy chỉ chiếm khoảng 8% tổng quân số, nhưng đã tăng gần 40% so với năm 2021, theo bà Oksana Hryhorieva – cố vấn về bình đẳng giới của quân đội Ukraine. Bà cho biết phụ nữ hiện diện ở hầu hết các chuyên ngành quân sự, thậm chí vẫn tiếp tục phục vụ trong thời kỳ mang thai.

Sự thay đổi này không chỉ thể hiện trên giấy tờ, mà đã trở thành hình ảnh quen thuộc ngoài mặt trận. Tại khu vực Zaporizhzhia, Lực lượng Vệ binh Quốc gia Ukraine triển khai đội UAV FPV toàn nữ đầu tiên, một đơn vị tự đảm nhiệm mọi khâu: lái xe, lắp ráp đạn dược, vận hành UAV và thực hiện các đòn tấn công thực tế, không có sự hỗ trợ trực tiếp của nam giới.

Sau khi đơn vị này phá hủy thành công một khẩu pháo của Nga trong đòn tấn công đầu tiên được xác nhận, chỉ huy của họ đã nói với Washington Post: "Chúng ta sẽ không thể thắng xung đột này nếu không có phụ nữ".

Phụ nữ ở tuyến đầu nhân đạo
Không chỉ trên chiến trường, phụ nữ Ukraine còn đang giữ vai trò trung tâm trong các mạng lưới nhân đạo – tuyến hậu phương sống còn giữa một cuộc chiến sự tiêu hao kéo dài.

Alina Holovko, một tình nguyện viên đến từ thành phố Dnipro, hiện là điều phối viên chính của Dobra Sprava, mạng lưới đã sơ tán hơn 40.000 thường dân khỏi các khu vực tiền tuyến kể từ khi Nga mở chiến dịch quân sự toàn diện vào tháng 2/2022.


Bà Holovko kể rằng sáng kiến này ra đời ngay ngày thứ hai của chiến sự, bắt đầu từ một nhóm Telegram nhỏ nhằm hướng dẫn sơ cứu cơ bản và chuẩn bị ứng phó khẩn cấp. Từ vài tình nguyện viên ban đầu, nhóm nhanh chóng mở rộng khi các cuộc không kích và tấn công tên lửa gia tăng. Trong những ngày đầu, họ thậm chí còn chuẩn bị bom xăng Molotov để phòng thủ thành phố, trước khi chuyển hoàn toàn sang hậu cần nhân đạo và sơ tán dân thường theo nhu cầu thực tế.

Chỉ trong thời gian ngắn, Holovko trở thành người điều phối trung tâm: tìm kho bãi, tổ chức tiếp tế, phân công nhân lực và kết nối tài xế, nhân viên y tế, chỗ ở tạm thời trên khắp Ukraine. Mạng lưới của bà hoạt động phi tập trung, dựa trên niềm tin và tinh thần tự nguyện, với những người dân sẵn sàng chấp nhận rủi ro cá nhân để cứu người giữa chiến sự.

Khi phụ nữ lấp đầy khoảng trống
Sau các đợt phản công thành công của Ukraine tại Kherson và Kharkiv cuối năm 2022, cuộc chiến dần rơi vào thế giằng co. Theo chuyên gia, sự do dự và hạn chế hỗ trợ từ phương Tây đã góp phần đẩy xung đột vào một chiến sự tiêu hao kéo dài, khiến Ukraine đối mặt với tình trạng thiếu nhân lực ngày càng nghiêm trọng.

Trong bối cảnh đó, phụ nữ buộc phải lấp đầy những khoảng trống trên mọi mặt trận – từ quân sự đến dân sự. "Ngày càng có nhiều phụ nữ lái xe buýt sơ tán, tổ chức vận chuyển viện trợ và làm việc trực tiếp tại các khu vực khủng hoảng", bà Holovko cho biết.

Thực tế, phụ nữ hiện đang đảm nhận phần lớn các công việc tình nguyện có mức độ rủi ro cao: sơ tán dân thường, lái xe tải hạng nặng, vận chuyển hàng tiếp tế vào vùng chiến sự, điều phối tại hiện trường và gây quỹ. Khối lượng công việc khổng lồ này trước đây chủ yếu do nam giới đảm nhiệm.