[goodidea]

Một nghiên cứu đột phá của các nhà khoa học Đại học Harvard cho thấy các rối loạn tâm thần có thể bắt nguồn từ “sự cố năng lượng” trong tế bào thần kinh, chứ không chỉ do mất cân bằng hóa chất như quan niệm trước đây.

Trong cuộc phỏng vấn với tạp chí Genomic Psychiatry do Genomic Press công bố ngày 14/10, Giáo sư Bruce M. Cohen – Chủ nhiệm Chương trình Nghiên cứu Thần kinh Tâm thần tại Bệnh viện McLean và Giáo sư Trường Y Harvard – đã chia sẻ kết quả nghiên cứu làm thay đổi cách giới khoa học nhìn nhận và điều trị các bệnh lý tâm thần.

Nhóm của ông Cohen phát triển kỹ thuật nuôi tế bào thần kinh từ mẫu bệnh nhân bằng công nghệ tế bào gốc cảm ứng (iPSC), cho phép quan sát trực tiếp các rối loạn trong quá trình sản sinh năng lượng và kết nối giữa tế bào. Theo ông, “chúng tôi đang có được những manh mối mà 40 năm trước không thể có”. Những phát hiện này hé lộ các sai lệch trong chuyển hóa năng lượng tế bào não – yếu tố có thể liên quan chặt chẽ tới các bệnh như tâm thần phân liệt, rối loạn lưỡng cực hay Alzheimer.

Nghiên cứu chỉ ra rằng các tế bào thần kinh được tạo ra từ bệnh nhân mắc các rối loạn kể trên đều có khiếm khuyết chuyển hóa đặc trưng – có thể được điều chỉnh trước khi triệu chứng lâm sàng xuất hiện. Điều này mở ra hướng điều trị sớm và chính xác hơn, thay thế cho các phương pháp truyền thống tập trung vào chất dẫn truyền thần kinh.

Giáo sư Cohen nhấn mạnh não bộ là cơ quan đòi hỏi năng lượng cao nhất cơ thể; mọi rối loạn trong quá trình tạo năng lượng hoặc giao tiếp tế bào đều có thể ảnh hưởng đến cảm xúc, tư duy và nhận thức. Bằng việc kết hợp phân tích gene, hình ảnh não tiên tiến và mô hình tế bào, nhóm nghiên cứu hướng đến một nền y học tâm thần mang tính sinh học, liên ngành và toàn cầu.

Ông Cohen cho rằng các hệ thống chẩn đoán hiện hành – chia bệnh nhân theo “hộp” như tâm thần phân liệt hay trầm cảm – không phản ánh đúng cơ sở sinh học của bệnh. Ông đề xuất mô hình “đa chiều”, mô tả bệnh nhân qua các nhóm triệu chứng cụ thể thay vì dán nhãn cứng nhắc, qua đó giúp giảm kỳ thị và cải thiện hiệu quả điều trị.

Theo ông, cách tiếp cận này không chỉ mang tính khoa học hơn mà còn phù hợp với thực hành lâm sàng ở nhiều quốc gia, nơi các mô hình chẩn đoán phương Tây chưa thật sự tương thích với bối cảnh văn hóa địa phương.

Nhìn về tương lai, Giáo sư Cohen tin rằng việc kết hợp công nghệ tế bào gốc, phân tích gene và mô hình hóa não người sẽ cho phép phát hiện sớm nguy cơ bệnh tâm thần – từ giai đoạn thiếu niên đến tuổi già. Ông kêu gọi cộng đồng khoa học toàn cầu đầu tư cho các nghiên cứu sáng tạo, phi truyền thống và chia sẻ dữ liệu mở, nhằm “giải phóng tiềm năng khoa học ở mọi nơi, không bị giới hạn bởi địa lý hay cấp bậc”.

Nghiên cứu của ông được đánh giá là bước ngoặt trong hành trình tái định nghĩa bệnh tâm thần – từ rối loạn hóa học sang rối loạn năng lượng tế bào, mở đường cho kỷ nguyên điều trị dựa trên sinh học và cá nhân hóa.

VietBF@sưu tập