“Trước đây tôi không nghĩ phải mang theo bằng chứng được phép ở Mỹ,” Cesar — thường trú nhân (green card) và sinh viên Đại học Georgetown ở Washington, DC — kể. “Giờ th́ phải mang suốt.” Lư do: Tối cao Pháp viện vừa cho phép sắc tộc/ngôn ngữ có thể là một yếu tố trong các chặn kiểm di trú, mở đường để lực lượng liên bang tiếp tục các “tuần tra cơ động” ở Nam California.
Phán quyết nói ǵ?
Ngày 8/9, Ṭa chấp thuận yêu cầu của chính quyền, dỡ lệnh cấm tạm thời mà một ṭa liên bang ở Los Angeles đặt ra đối với các đợt vây bắt của ICE, qua đó cho phép tái triển khai các cuộc chặn kiểm dựa trên tổng thể hoàn cảnh. Trong ư kiến đồng thuận, Thẩm phán Brett Kavanaugh viết: “vẻ ngoài sắc tộc” không thể một ḿnh tạo ra nghi ngờ hợp lư, nhưng có thể là “yếu tố liên quan” khi xét cùng các yếu tố khác (địa điểm lao động chờ việc, ngành nghề, khả năng tiếng Anh…). Ba thẩm phán tự do phản đối gay gắt, cảnh báo nguy cơ hợp thức hóa định kiến chủng tộc.
Hệ quả không chỉ giới hạn ở bảy quận Nam California mà c̣n được nhiều nơi xem là “đèn xanh” cho các chặn kiểm tương tự, trong bối cảnh chính quyền tăng cường cưỡng chế ở Chicago, Washington DC, Boston và tuyên bố điều động Vệ binh Quốc gia tới Memphis.
V́ sao người có giấy tờ cũng lo?
Các luật sư di trú và công dân Mỹ không phải người da trắng lo ngại những hành vi không mang tính phạm pháp — như nói tiếng Tây Ban Nha, làm việc ở một số ngành nghề, hay “trông giống” người từ Mỹ Latin — có thể bị dùng như cớ để dừng, hỏi và yêu cầu chứng minh t́nh trạng. Một luật sư di trú ở Boston nhận định điều này khiến nước Mỹ trở thành một “quốc gia đ̣i xuất tŕnh giấy tờ”.
Các tổ chức quyền di dân cho biết họ đă khuyên người nhập cư, thường trú nhân và cả công dân không-trắng mang theo giấy tờ để giảm rủi ro bị cuốn vào các đợt càn quét. Điều này khiến nhiều người như Cesar nản ḷng: mất giấy tờ đồng nghĩa mất phí, thời gian và có thể kéo theo rắc rối khác.
Luật liên bang vốn đă yêu cầu “mang theo giấy tờ”
Thực tế, luật liên bang từ lâu đă quy định: mọi người không phải công dân từ 18 tuổi trở lên phải “luôn mang theo bằng chứng đăng kư” (thẻ xanh, I-94, EAD…). Quy định này hiếm khi được thực thi nghiêm ngặt trước đây, nhưng USCIS gần đây nhắc lại và cập nhật hướng dẫn về đăng kư/giấy tờ và trách nhiệm mang theo.
Thực thi đang được mở rộng
Sau phán quyết, nhiều thành phố chứng kiến ra quân quy mô của ICE; riêng Chicago có chiến dịch “Midway Blitz” với hàng trăm vụ bắt giữ, kéo theo phản đối dữ dội.
Bạn nên làm ǵ (thông tin chung, không phải tư vấn pháp lư)
Mang theo bằng chứng t́nh trạng nhập cư hợp lệ (ví dụ: Form I-551 (thẻ xanh), I-94, EAD); cân nhắc mang bản sao và ảnh chụp (bản chính cất an toàn).
Biết quyền của bạn: bạn có quyền giữ im lặng, xin luật sư, và không đồng ư khám xét nếu không có lệnh; hăy hỏi liệu bạn được tự do đi hay không. (Tham khảo thêm từ các tổ chức pháp lư uy tín ở địa phương.)
Chuẩn bị kế hoạch: ghi sẵn số điện thoại luật sư, thông tin liên lạc gia đ́nh/người bảo lănh, và bản sao giấy tờ ở nơi an toàn.
B́nh tĩnh, hợp tác trong phạm vi luật; yêu cầu viên chức tự xưng danh, cơ quan, và căn cứ pháp lư cho việc dừng/giữ người.
Bức tranh lớn: Phán quyết theo “docket khẩn cấp” của Tối cao Pháp viện đă thay đổi thực tế đường phố nhanh chóng: lực lượng liên bang có không gian rộng hơn để chặn kiểm, trong khi cộng đồng di dân — kể cả người có giấy tờ hợp lệ — phải tự vệ pháp lư kỹ hơn trong sinh hoạt thường ngày.
Nếu bạn (hoặc người thân) thuộc diện chịu ảnh hưởng, hăy theo dơi thông báo chính thức của USCIS/DHS và liên hệ luật sư di trú để được khuyến nghị phù hợp với hồ sơ của ḿnh.