[Gibbs]

Dưới đây là một góc nhìn “pháp lý + truyền thông” về vụ Vingroup/VinFast khởi kiện 68 cá nhân & tổ chức bị cho là lan truyền thông tin sai sự thật trên Facebook, YouTube, TikTok.

1) Vụ kiện là gì, đang ở đâu?
* Ngày 8–9/9/2025, Vingroup thông báo đã nộp đơn kiện dân sự với 68 cá nhân/tổ chức trong và ngoài Việt Nam vì “thông tin bịa đặt, bóp méo” về tập đoàn, lãnh đạo và VinFast; các kênh bị nêu hoạt động trên TikTok, Facebook, YouTube. Một số bài báo tiếng Anh tại Việt Nam xác nhận mốc thời gian và số lượng bị đơn.

* Ngoài thông báo tổng thể, đã có ít nhất một hồ sơ cụ thể tại California (Mỹ) với bị đơn nêu danh, nộp ngày 10/9/2025 tại tòa Thượng thẩm California (Superior Court).

* Sau động thái pháp lý, hơn 50 kênh/xuất bản trên mạng được cho là đã xóa các nội dung bị tố cáo.

2) Khả năng thắng–thua về pháp lý (đặc biệt nếu xử ở Mỹ)
Nếu các vụ việc theo đuổi ở California hoặc các bang Mỹ, VinFast/Vingroup (với tư cách nhân vật công chúng/doanh nghiệp công chúng) sẽ phải vượt một loạt “rào” cao:
* Chuẩn “actual malice” (ác ý): muốn thắng kiện phỉ báng, nguyên đơn là “public figure” phải chứng minh phát ngôn sai sự thật và người nói biết sai hoặc bất chấp khả năng sai (reckless disregard). Đây là chuẩn của án lệ New York Times v. Sullivan—một ngưỡng rất khó.

* Ý kiến vs. Sự kiện: Ý kiến dựa trên dữ kiện được nêu rõ, hoặc nhận định giá trị (“xe tệ”, “quản trị kém”), thường được bảo vệ; nhưng nếu phát biểu hàm ý một sự kiện sai có thể kiểm chứng (“đã gian lận sổ sách”, “pin dùng công nghệ X bị cấm”…), thì có thể bị kiện. Án lệ Milkovich v. Lorain Journal làm rõ ranh giới này.

* Luật chống SLAPP ở California (anti-SLAPP): bị đơn có thể nộp motion to strike sớm; nếu thắng, họ được tòa buộc nguyên đơn trả phí luật sư và vụ việc bị loại ngay từ đầu; trong thời gian chờ xử anti-SLAPP, hầu hết thủ tục discovery bị treo—giảm áp lực chi phí cho bị đơn. Điều này phản biện quan điểm “ai nghèo sẽ thua vì tiền luật sư”.

Kết luận pháp lý sơ bộ: Khả năng “thắng sạch 100% trước 68 bị đơn” là thấp nếu các phát ngôn bị kiện có phần là ý kiến hoặc dựa trên một số dữ kiện đúng/đáng tin. Chỉ cần một phần bị đơn chứng minh là ý kiến được bảo vệ, hoặc nguyên đơn không vượt qua chuẩn “actual malice”, phần đó có thể bị bác sớm bằng anti-SLAPP kèm phí luật sư chuyển ngược.



3) Tranh chấp xuyên biên giới, thi hành phán quyết
* Nếu kiện tại Việt Nam, thi hành đối với bị đơn ở Mỹ gặp rào cản vì tòa Mỹ không dễ công nhận bản án nước ngoài nếu xung đột với Tu chính án I (tự do ngôn luận). Ngược lại, nếu kiện trực tiếp tại Mỹ (như vụ California nêu danh), vụ việc sẽ bị “soi” theo chuẩn bảo vệ phát ngôn ở Mỹ. (Phân tích nguyên tắc, không phải tư vấn pháp lý.)

4) “Thắng trên truyền thông” có thực không?
* Dữ kiện ban đầu cho thấy biện pháp pháp lý đã tạo hiệu ứng răn đe, nhiều kênh xoá nội dung, qua đó giành lại nhịp chủ động truyền thông ngắn hạn.
* Song cũng có các phân tích quốc tế cho rằng “legal blitz” có thể gây tác dụng ngược ở thị trường ngoài Việt Nam (nghi ngại về tự do ngôn luận, chill-speak).

5) Chi phí luật sư: lợi – hại hai chiều
* Nhận định “luật sư ở Mỹ ~300 USD/giờ” là hợp bối cảnh: dữ liệu 2024–2025 cho thấy mặt bằng Mỹ ~300 USD/giờ, riêng California bình quân ~391 USD/giờ (tuỳ thành phố & chuyên môn).
* Tuy nhiên, trong các bang có anti-SLAPP như California, nếu bị đơn thắng motion, nguyên đơn phải trả phí. Nghĩa là “đè bị đơn bằng chi phí” không bảo đảm hiệu quả và còn tiềm ẩn rủi ro trả phí ngược.

6) Liên hệ đến diễn biến cổ phiếu & động cơ truyền thông
* VFS hiện giao dịch quanh 3.x USD; mức đỉnh lịch sử >80 USD (đóng cửa 82.35 USD ngày 28/8/2023; giá intraday từng chạm ~93 USD) — bối cảnh giá giảm sâu khiến việc “gìn lại danh tiếng” càng được VinFast/Vingroup ưu tiên.
VinFast Auto Ltd. (VFS)

Nhận định tổng kết
* Về tòa án (US): chuẩn “actual malice” + anti-SLAPP khiến con đường thắng kiện không dễ cho nguyên đơn là doanh nghiệp công chúng; phát ngôn dạng ý kiến/đánh giá dựa trên dữ kiện thường được bảo vệ.
* Về truyền thông: đợt kiện quy mô lớn đã phát huy hiệu ứng tức thời (nhiều kênh xoá bài), giúp “thắng trên truyền thông” ngắn hạn. Nhưng rủi ro “phản tác dụng” ở thị trường quốc tế vẫn có.
* Về chi phí: luật sư Mỹ đắt thật, nhưng anti-SLAPP làm lệch cán cân nếu bên bị kiện có luật sư biết dùng công cụ này; do đó chiến lược “dọa bằng chi phí” không chắc là đòn quyết định ở California.

Tóm lại, khả năng VinFast/Vingroup “thắng tuyệt đối” về pháp lý trước 68 bị đơn là thấp nếu vụ việc đi vào hệ thống tòa Mỹ; khả năng “thắng truyền thông” ngắn hạn là có (đã thấy tín hiệu). Trung hạn, kết quả sẽ phụ thuộc: (i) họ kiện ở đâu, (ii) phát ngôn nào là sự kiện sai có thể kiểm chứng (chứ không chỉ là ý kiến), và (iii) các motion anti-SLAPP sớm của phía bị đơn.