John Honeyman (1729-18/8/1822), là một điệp viên Mỹ chuyên cung cấp thông tin cho tướng quân George Washington, cốt yếu là phao tin giả và thu thập t́nh báo quan trọng làm nên chiến công của Washington trong trận đánh Trenton. Món quà Giáng sinh tuyệt vời nhất mà nước Mỹ nhận được đă đến từ tay George Washington trong mùa Đông ảm đạm 1776 khi ông vượt Delaware và tiếp quản Trenton ngay khi ngọn lửa cách mạng ngỡ như sắp tắt.
John Honeyman - điệp viên tài ba của cách mạng Mỹ
Kể từ khi Tuyên ngôn độc lập được thông qua 5 tháng trước đó, đường tiến quân của Lục quân lục địa đầy những thảm họa. Các cứ điểm Long Island và White Plains bị đánh phá tơi bời, 2.800 lính bị bắt giữ tại Fort Washington, hàng ngh́n người đói lả.
Quân đội Anh dưới quyền của ngài William Howe đă đóng quân an toàn tại New York, trong khi đó lănh chúa Cornwallis (chỉ huy lực lượng Anh chiến thắng ở New Jersey) bắt đầu thu xếp để quay về Anh. Cornwallis tin rằng cái đói và lạnh giá sẽ dập tắt những tia lửa nổi loạn cuối cùng. Ngay cả Washington cũng có vẻ đồng ư.
Từ đại bản doanh của ḿnh ở Pennsylvania, ông đă viết thư cho một trong những người em của ḿnh là John Augustine: “Tôi nghĩ canh bạc đă gần đến hồi kết. Anh tin là chưa từng có ai đối mặt với nhiều thứ khó khăn và ít lựa chọn để thoát khỏi họ (đối phương)”. Đó là ngày 18/12/1776. 7 ngày sau, ngay đêm Giáng sinh, Washington bất ngờ cho quân của ḿnh vượt sông Delaware, đến thẳng Trenton lúc b́nh minh, đánh bại quân đội Hessian tại đó. Trận đánh diễn ra hoàn hảo, tính toán thời gian hoàn hảo, không có người Mỹ nào hy sinh, thị trấn hoàn toàn bị chế ngự!
Chân dung điệp viên John Honeyman.
John Honeyman là ai ?
Đó là chiến thắng lớn đầu tiên của Mỹ. Lănh chúa Cornwallis giật ḿnh chạy trốn, nhưng Washington nhanh chóng đón bên sườn của ông ta và mạnh tay đập tan đội quân bảo vệ lănh chúa bọc hậu phía sau trong trận Princeton, rồi tản vào những ngọn đồi New Jersey tại Morristown trong mùa Đông c̣n lại. Chỉ bằng một cú đánh bất ngờ, Washington đă hoàn toàn thay đổi cục diện cuộc chiến tranh giành độc lập. Điều ǵ đă xảy ra trong 7 ngày (18-25/12/1776) để làm sống dậy bức tranh chiến tranh? Trong đêm Giáng sinh khi điều binh đến Trenton, Washington viết thư ủy lạo binh sĩ: “Chiến thắng hay là chết!” Trong các hồ sơ của một gia đ́nh và những t́m kiếm của một thẩm phán Ṭa thượng phẩm New Jersey cũng như từ một sử gia nổi tiếng về Cuộc cách mạng Mỹ, bí mật đă được hé lộ.
Đây là câu chuyên kể về John Honeyman, một thợ dệt giản dị, kín tiếng, “gián điệp của Washington” tại Trenton. Vợ Honeyman là người duy nhất trong gia đ́nh biết được bí mật của chồng ngay từ đầu. Sau đó, cháu trai của Honeyman là thẩm phán John Van Dyke của Ṭa thượng phẩm New Jersey đă ghi chép và chú thích cẩn thận. William S. Stryker, sử gia về thế kỷ 19 kiêm phụ tá vị tướng ở New Jersey đă điều tra sâu. John Honeyman, gốc người Scotland-Ireland, sống ở làng Hessian thuộc Trenton. Đó là buổi chiều ngày 22/11/1776. John Honeyman, một đảng viên đảng Bảo thủ phục vụ cho người Anh. Cách sông Delaware vài dặm, nghĩa quân của Washington không có lều, chăn, một nửa trong số họ đi chân đất, co ro quanh đống lửa trại ở nơi khuất gió, cố gắng sống sót bằng khẩu phần bột thô ít ỏi được nướng trên các ḥn đá quanh đống lửa.
Đằng sau Honeyman, dân làng Hessian có đủ bánh ḿ họ cần và cả rượu rum, nhưng không đủ thịt, họ cần 2 con ḅ hoặc hơn. John Honeyman có vóc người to lớn, nói bằng thứ giọng Scotland khàn khàn. Honeyman biết viên chỉ huy Washington đang t́m ḿnh. Phần đông nông dân trong vùng vẫn trung thành với người Anh. Honeyman cảnh giác di chuyển thận trọng qua các cánh đồng băng giá. Honeyman nói với thuộc cấp của Washington rằng ḿnh chỉ là người buôn gia súc. Khi nhận ra đúng người cần t́m, những người lạ đă chở ông bằng ngựa tới đại bản doanh của Washington. Honeyman phải ở một ḿnh với Washington trong pḥng, lính canh bên ngoài, và sẽ bắn chết nếu có ư đồ trốn thoát. Theo lời của người dân Honeyman th́ đây là lần thứ 2, họ gặp nhau.
Lần gặp đầu tiên là một năm rưỡi trước đó ở Philadelphia sau khi Quốc hội lục địa bổ nhiệm George Washington làm thủ lĩnh lực lượng lục địa. Trước đó, Honeyman đă kết hôn với một người phụ nữ Philadelphia gốc người Ireland và định cư ở đó. Có 2 tài liệu quan trọng của Honeyman: 1) Giấy xuất ngũ danh dự khỏi quân đội Anh năm 1763 sau chiến tranh Pháp và người da đỏ, trong đó Washington là một cựu binh; 2) Lá thư của tướng Wolfe, vị anh hùng Anh, công bố đă bổ nhiệm Honeyman làm vệ sĩ cho ḿnh.
Cá tính Ái Nhĩ Lan chiếm ưu thế trong con người của Honeyman. Anh ta đă đi lính trong chiến tranh Pháp và da đỏ, đă từng cứu Wolfe khỏi bị ngă trên thuyền lúc bước xuống thang. Lá thư này là niềm vinh dự cho Honeyman. Với chất giọng Scotland, Honeyman chỉ cho Washington thấy rằng ḿnh có thể làm gián điệp cho người Anh, song thực chất là làm gián điệp cho Washington.
Làm gián điệp ở Anh
Một kế hoạch táo bạo đă được vạch ra. John Honeyman chỉ chịu trách nhiệm trước Washington, và vợ của Honeyman là người duy nhất trong gia đ́nh biết được công việc của chồng. Rất nhanh chóng Honeyman đă chuyển vợ và các con đến New Jersey - xứ sở của những người trung thành. Họ định cư tại làng Griggstown, cách Princeton vài dặm về hướng Bắc. Giữa tháng 11/1776 diễn ra cuộc gặp thứ 3 với Washington tại Hackensack (Bắc New Jersey). Washington làm hết sức để cứu lấy đội quân đang suy yếu của ḿnh.
Bị đuổi khỏi New York và quân Anh theo sát nút, mệnh lệnh từ Washington cho Honeyman rất rơ ràng: gia nhập quân Anh và ở lại đó cho đến khi Washington cần ông hoặc Honeyman cảm thấy ḿnh có điều ǵ muốn nói. Cuộc gặp gỡ lần thứ 4 của họ diễn ra trong một căn pḥng lớn ở điền trang Keith (Nam Delaware). Chỉ 8 ngày trước đó, Washington đă viết thư gửi các tướng sĩ của ḿnh với lời lẽ khẩn thiết: “Đại bản doanh tại Keith, ngày 14/12/1776. Tôi xin các đồng chí hăy gấp rút t́m ai đó để vượt sông (sông Delaware) làm gián điệp, nếu có thể tôi muốn một số thông tin về t́nh h́nh, hành quân, và mưu đồ của địch: cụ thể là điệp viên cần chuẩn bị ǵ để vượt sông; có con thuyền nào được đóng không và đóng ở đâu; từ Brunswick có ai qua đất liền không; có các đàn ngựa lớn không và mục đích là ǵ. Tôi sẵn sàng trả tiền. Chúng ta có những người hàng xóm rất bất măn, do đó cũng phải thận trọng để họ không phản bội chúng ta...”.
Trong các kho lưu trữ về Cách mạng Mỹ đă hé lộ việc Tổng thống Washington sở hữu một cơ quan mật vụ tuyệt vời cũng như hoàn toàn bằng lời nói ông đă tiếp cận với hầu hết những người này. Có thể đó là lư do, lư do khác chính là sự im lặng tự măn của chính John Honeyman. Honeyman mật báo cho Washington về những ǵ ông nghe được từ Trenton. Là người buôn gia súc, Honeyman được cho phép đi đến bất kỳ đâu ông ta muốn sau pḥng tuyến của người Anh.
Đại tá Johann Gottlieb Rail (Chỉ huy các trung đoàn canh giữ Trenton của quân Anh) tỏ ra khinh thường đội quân nông dân của Washington đến mức ông ta không thèm quan tâm đến việc xây dựng công sự. Washington lập mưu cho Honeyman qua đất Anh làm gián điệp. Đó là vào một đêm nọ, đống cỏ khô gần nông trại Keith bị cháy. Trong lúc lính gác chạy tới để dập lửa th́ cánh cửa ở đó không khóa và Honeyman đă chạy vào trong.
Lính gác bắn về phía Honeyman lúc ông biến trong màn đêm. Honeyman vượt sông Delaware khi nước sông đóng băng và chạy đến khi kiệt sức trước một trong những tiền đồn của quân Hessian. Khi được đưa đến pḥng của Đại tá Rail, Honeyman kể một câu chuyện ly kỳ và nói rằng ḿnh đă phá cửa sổ để trốn thoát đám lính gác. Honeyman không đả động ǵ tới Washington nhưng ông ta nói rằng ḿnh có thứ thông tin và tay chỉ huy người Đức quan tâm: đội quân bên kia sông đang vô vọng, hỗn loạn. Rail khoái trá ra mặt. Và điềm nhiên tất bật chuẩn bị lễ Giáng sinh hoành tráng.
Sáng hôm sau tại điền trang Keith bên kia sông, Washington được cho là hết sức giận dữ v́ một tên tù nhân trốn thoát. Cũng ngày hôm đó Washington đă gửi thông điệp cho các tướng lĩnh của ḿnh: “Đêm Giáng sinh, 1 tiếng trước khi trời sáng, là thời khắc cho chúng ta tiến đánh Trenton”. Washington lệnh cho quân đội phải chuẩn bị và dự trữ khẩu phần thức ăn nấu chín đủ dùng trong 3 ngày.
Tổng thống đầu tiên của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ, George Washington.
Chiến thắng gịn giă
Tại Trenton, Đại tá Rail không phải là chủ quan hoàn toàn. Nông dân Tory trong các khu dân cư đă phao tin rằng nghĩa quân đang chuẩn bị hành quân. Lúc Đại tá Rail đang đánh bài và uống rượu tại nhà ở Trenton trong đêm Giáng sinh th́ th́nh ĺnh có một nông dân Tory đập cửa nhà ầm ĩ. Người hầu không cho vào buộc người lạ viết một ḍng ghi chú đại khái nói rằng quân Lục địa đang đến. Rail cầm mẩu giấy, thờ ơ nhét vào túi, lại quay vào đánh bài, chè chén. Sáng hôm sau, Rail vẫn say nhừ như hầu hết lính tráng trong đồn khi quân của Washington đến, nhiều người lính đi chân đất và quấn vải lên đôi chân đẫm máu. Họ hành quân thần tốc vào 2 con đường King và Queen không hề có ai trấn giữ và điềm nhiên tiến vào làng. Mọi chuyện kết thúc không đầy 1 giờ đồng hồ. Đại tá Rail bị thương và bị bắn khi đang cố gắng điều binh phản công ngay giữa làng.
106 lính đánh thuê đă bị giết hoặc bị thương. Khoảng 900 tù nhân được chở vượt sông tiến vào Pennsylvania, nhiều người trong số họ bị ép diễu hành qua các đường phố Philadelphia. Trong số những người ái quốc chỉ có 2 sĩ quan và 2 lính nhập ngũ bị thương. Ông Stryker, sử gia về Cách mạng Mỹ sống ở New Jersey, quả quyết: “Không c̣n nghi ngờ ǵ nữa, những thông tin của John Honeyman vào đêm mùa Đông đó đă trực tiếp khiến quân đội Mỹ hành binh thần tốc đến Trenton 3 ngày sau đó”.
Honeyman không nằm trong số những tù nhân bị bắt ở Trenton. Sau cuộc gặp với Đại tá Rail, ông đă kín đáo chuồn đến New Brunswick, song tin tức về vụ ông bị “bắt giữ” và đào tẩu từ “kế hoạch” của Washington đă lan tới ngôi làng của Honeyman. Năm đó 10 tuổi, người con gái đầu của Honeyman rùng ḿnh khi nhớ lại cảnh đám đông đe dọa sẽ đốt nhà cô v́ nghi cha cô trốn trong đó.
Vợ Honeyman nói chồng không có ở nhà. Khi đám đông tiến gần nhà, bà Honeyman đưa ra một lá thư. Nội dung trong thư có đoạn: “Trại lính Mỹ, tháng 11/1776. Người vợ và các con của John Honeyman giờ đây đang ở ngay trong biên giới Anh có thể hoạt động gián điệp, hăy bảo vệ họ”. Người lính nh́n thấy chữ kư của Washington trên lá thư, xác nhận rằng nó không thể giả mạo được và hô đám đông giải tán. Cho đến cuối chiến tranh, gia đ́nh vẫn không thấy Honeyman cũng như không có chi tiết nào về các hoạt động của ông sau trận đánh Trenton. Năm 1779, tài sản của những người Tory theo đảng Bảo thủ đă bị tịch thu và bị bán bởi chính quyền Cách mạng New Jersey. Năm 1783, John Honeyman đột ngột xuất hiện ở nhà.
Anh hùng thầm lặng
Chính quyền cách mạng trả lại cho ông 3 con ngựa đực và 1 con ngựa cái. Không nông dân Tory nào được ưu đăi như thế. Khi chiến tranh kết thúc, người con gái Jane Honeyman được đón chào Tướng George Washington và đoàn quân của ông đến nhà ḿnh, ông giơ tay chào cha cô v́ đă tận tâm phụng sự Tổ quốc. Khi đó, gia đ́nh cô mới được phục hồi danh dự trọn vẹn. John Honeyman sống đến năm 93 tuổi và trở thành nông dân giàu có ở làng Lamington, nơi mà ông từ Griggstown chuyển đến đây 10 năm sau chiến tranh. Cựu điệp viên có 5 người con trai và 2 con gái.
Với những người con trai, Honeyman không bao giờ kể về thời đi lính và làm gián điệp của ḿnh v́ ông không muốn tô hồng về bản thân. John Van Dyke, người cháu nội khi tṛn 15 tuổi th́ người ông qua đời. Lúc c̣n là luật sư trẻ, Van Dyke đă về lại Griggstown và t́m thấy một trong những sĩ quan sống cùng thời với đám đông khi đang vây quanh nhà ông nội Honeyman khi trước. Người này quả quyết: “Ông ấy (John Honeyman) đă làm được nhiều hơn thế, ông ấy là một anh hùng sáng ngời”.
Măi đến năm 1873, thẩm phán John Van Dyke mới thẩm tra xong mọi tài liệu có liên quan đến nhiệm vụ mật của ông nội ḿnh. Tại công viên tiểu bang Washigton Crossing, nơi đại quân Washington đổ bộ và tiến vào Trenton, có một đài phun nước bằng đá với một tấm bảng đồng trên đó. Nó được dựng bởi Hội những người con ái quốc Mỹ và các quan chức cao cấp của tiểu bang New Jersey khi dự lễ khánh thành vào ngày 26/12/1930. Tấm bảng đồng viết: “John Honeyman, người cho rằng sự thỏa măn nội tâm sướng hơn nhiều so với sự tán thán bên ngoài về thành tựu của ḿnh”.
VietBF@ sưu tập