[pizza]

“Thà xây nghìn ngôi mộ cho cả làng còn hơn dựng một cánh cổng cho một nhà.” Câu nói tưởng chừng vô lý này thực chất lại ẩn chứa những triết lý sâu xa về nhân sinh quan, phong thủy và cách đối nhân xử thế của người xưa.

Từ lâu, người Việt coi trọng việc chăm sóc phần mộ tổ tiên. Với quan niệm “sống gửi, thác về”, mồ mả không chỉ là nơi yên nghỉ cuối cùng, mà còn là nơi linh hồn người khuất trú ngụ, có thể phù hộ hoặc trừng phạt con cháu. Việc xây mộ không phải chỉ để tưởng niệm, mà còn là hành động thể hiện đạo hiếu, sự tri ân và lòng thành kính.

Người xưa tin rằng tổ tiên được thờ phụng đàng hoàng sẽ "phù hộ độ trì", mang lại bình an, thịnh vượng cho con cháu. Chính vì vậy, việc xây mộ không bị xem là điều xui rủi, mà ngược lại, là việc nghĩa tình và chính đáng. Thậm chí, người ta còn sẵn sàng giúp cả làng xây mộ, xem như góp phần vào việc giữ gìn đạo lý và danh dự dòng họ.

Ngược lại, việc dựng cổng cho một gia đình lại là chuyện hoàn toàn khác. Trong quan niệm phong thủy cổ truyền, cổng nhà không chỉ là ranh giới vật lý, mà còn là “khẩu khí” của cả ngôi nhà – nơi đón tài lộc hoặc rước tai họa. Hướng, kích thước, vị trí của cánh cổng ảnh hưởng trực tiếp đến vận mệnh, công danh, thậm chí là sự an nguy của cả gia đình.

Bởi vậy, nếu ai đó nhờ bạn dựng cổng – nghĩa là bạn đang “can dự” vào vận mệnh của họ. Nếu sau này gia chủ gặp chuyện không lành, rất có thể chính bạn sẽ bị đổ lỗi. Trong bối cảnh xã hội xưa, niềm tin vào phong thủy, tâm linh cực kỳ mạnh mẽ, nên gánh nặng trách nhiệm này là điều mà nhiều người muốn tránh xa.

Chưa kể, cánh cổng còn thể hiện địa vị xã hội. Với tầng lớp quý tộc hay quan lại, cổng là “bộ mặt”, là biểu tượng của quyền lực. Một cánh cổng xây sai, lỡ “xâm phạm long mạch” hay phá hỏng bố cục phong thủy có thể khiến người trong cuộc mất chức, phá sản hoặc gặp họa.

Từ góc nhìn hiện đại, câu nói xưa không chỉ đơn thuần mang tính phong thủy hay mê tín. Nó là một lời nhắc nhở sâu sắc: hãy cẩn trọng khi can dự vào chuyện riêng tư của người khác – nhất là những chuyện ảnh hưởng đến danh dự, tài sản hay cuộc sống của họ. Trong khi xây mộ cho người đã khuất thường được trân trọng và dễ được tha thứ nếu có sơ suất, thì đụng đến cánh cổng – biểu tượng của sự sống, sự riêng tư – lại có thể chuốc lấy tai họa.

Dù xuất phát từ những niềm tin phong kiến, câu nói “Thà xây nghìn ngôi mộ cho cả làng còn hơn dựng một cánh cổng cho một nhà” vẫn mang tính thời sự: đừng dễ dàng can thiệp sâu vào đời sống cá nhân của người khác nếu không thực sự cần thiết hay không được tin tưởng giao phó. Đồng thời, nó cũng nhấn mạnh vai trò của truyền thống, văn hóa và lòng tôn kính trong mối quan hệ cộng đồng.

Truyền thống không phải là gánh nặng, mà là di sản cần được thấu hiểu và giữ gìn đúng cách.

VietBF@ sưu tập