Theo như tại căn cứ không quân Khmeimim của Nga muốn duy tŕ tại Syria, một bức tranh khác thường đang diễn ra trong lúc các chiến binh HTS quan sát đoàn xe quân sự Nga di chuyển, sau sự sụp đổ của chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad, Nga phải đối mặt với bài toán duy tŕ căn cứ quân sự ở Syria.
Sự thay đổi kỳ lạ tại căn cứ Khmeimim
Cách đây chưa đầy hai tuần, chiến đấu cơ Nga xuất kích từ căn cứ Khmeimim vẫn thực hiện các cuộc không kích vào các khu vực do tổ chức Hayʼat Tahrir al-Sham (HTS) kiểm soát.
Tuy nhiên, mọi thứ đă thay đổi nhanh chóng khi nhóm vũ trang dẫn đầu liên minh đối lập này thực hiện một chiến dịch quân sự thần tốc kéo dài 11 ngày, lật đổ chính quyền Assad và giành quyền kiểm soát đất nước.
Theo quan sát của phóng viên báo Anh Guardian, tại cổng căn cứ Khmeimim, một chiến binh HTS nh́n chằm chằm vào một binh sĩ Nga đang hút thuốc lá điện tử. Người lính Nga, thay v́ giữ khoảng cách, tiến lại gần và mời chiến binh HTS thử.
Cảnh tượng này, tưởng chừng không thể xảy ra giữa hai bên từng là kẻ thù, cho thấy dấu hiệu của một sự thay đổi lớn.
Tại căn cứ Khmeimim, dù bị lực lượng HTS canh gác chặt chẽ, đại diện lực lượng đồn trú Nga ở đây nói rằng "mọi chuyện hiện vẫn ổn" và không bên nào có hành động khiêu khích.
“Chúng tôi không cảm thấy bất an. Chúng tôi hi vọng có thể nhanh chóng thiết lập quan hệ thân thiện với chính quyền mới", một đại diện quân đội Nga chia sẻ. Người này cũng tiết lộ rằng các cuộc đàm phán với HTS đă bắt đầu từ tuần trước, tập trung vào việc phối hợp hoạt động quân sự.
Chiến binh HTS canh gác bên ngoài căn cứ không quân Nga Khmeimim ở tỉnh Latakia. Ảnh: Reuters.
Trong lúc các tay súng HTS đứng gác ở cổng, một số tiêm kích Nga cất cánh rời căn cứ, cho thấy sân bay quân sự này vẫn đang tiếp tục hoạt động.
"Trước đây chúng tôi cảm thấy rất sợ mỗi khi nghe tiếng động cơ máy bay Nga, song giờ đó là chuyện b́nh thường", Abu Khaled, thành viên 26 tuổi của HTS đang đứng gác ở lối vào căn cứ Khmeimim, cho biết.
Ở bên ngoài, các quân nhân Nga vẫn đi lại quanh thị trấn Khmeimim và mua sắm tại các cửa hàng có biển hiệu bằng tiếng Nga.
Một quan chức HTS cho biết, các cuộc đàm phán của nhóm với Nga vẫn đang ở giai đoạn đầu, nhưng bầu không khí tương đối tích cực.
“Chúng tôi sẽ không đặt ra bất kỳ ‘giới hạn đỏ’ nào. Mọi thỏa thuận sẽ dựa trên lợi ích chiến lược, chứ không phải ư thức hệ”, quan chức HTS nhấn mạnh.
Đàm phán phức tạp
Nga đă cố gắng xoa dịu t́nh h́nh bằng cách đề xuất viện trợ nhân đạo cho Syria, quốc gia đang rơi vào khủng hoảng nghiêm trọng và chỉ mới ổn định trở lại. Tuy nhiên, HTS từ chối, cho biết đă có nhiều nhà tài trợ nước ngoài sẵn sàng hỗ trợ.
Trong khi đó, Nga đă hoàn tất việc rút quân khỏi căn cứ T4 tại Homs vào cuối tuần qua, dưới sự bảo vệ của lực lượng HTS. Các đoàn xe bọc thép, xe tăng và xe tải mang cờ Nga cùng biểu tượng “Z” di chuyển đến Khmeimim và Tartus, tạo nên h́nh ảnh đầy khác biệt trên đường phố Syria.
“Chúng tôi không rút khỏi Syria mà chỉ đang tái bố trí lực lượng, chờ quyết định từ Moscow,” một đại diện quân đội Nga giải thích.
Tuy nhiên, việc Nga duy tŕ sự hiện diện quân sự tại Syria sẽ c̣n gặp nhiều thách thức, đặc biệt là từ sự phản đối của Liên minh châu Âu (EU). “Nga và Iran không nên có chỗ đứng tại Syria,” Kaja Kallas, người đứng đầu chính sách đối ngoại của EU, tuyên bố.
Mặc dù HTS tỏ ra cởi mở trong việc hợp tác, nhưng câu hỏi đặt ra là liệu người dân Syria có chấp nhận sự hiện diện của Nga hay không sau nhiều năm chiến tranh.
“Đất nước này không yên b́nh. Hăy nh́n Idlib và các khu vực đă được giải phóng, chúng đều bị tàn phá,” Abu Khaled, một chiến binh HTS, nói khi quan sát các chiến đấu cơ Nga cất cánh từ Khmeimim.
Ngay cả khi HTS cố gắng chuyển hướng sang ḥa giải, họ vẫn nhấn mạnh rằng Nga cần chịu trách nhiệm về những hành động trong quá khứ. Một quan chức HTS cho biết chính quyền mới sẽ yêu cầu Nga dẫn độ ông Assad hoặc giao cựu Tổng thống Syria cho Ṭa án H́nh sự Quốc tế. Tuy nhiên, HTS không lạc quan về khả năng này.
Binh sĩ Nga kéo cờ tại căn cứ không quân Khmeimim ở tỉnh Latakia, Syria. Ảnh: Reuters.
Để xây dựng tính hợp pháp quốc tế, chính quyền mới ở Syria do HTS xây dựng đang nỗ lực thiết lập mối quan hệ kinh tế và chính trị với Nga và các cường quốc khác. “Chúng tôi không muốn lặp lại sai lầm như việc Mỹ rút quân vội vàng khỏi Afghanistan năm 2021”, quan chức HTS nói.
Một tín hiệu hợp tác là việc HTS đảm bảo an ninh cho các đoàn xe Nga di chuyển từ T4 đến Khmeimim. Tuy nhiên, với người dân Syria, điều quan trọng hơn là cải thiện cuộc sống sau nhiều năm chiến tranh.
“Chúng tôi buộc phải cải thiện mối quan hệ. Đất nước đă kiệt quệ, người dân rất nghèo. Ai cũng muốn chấm dứt đổ máu và xây dựng một tương lai mới”, quan chức HTS khẳng định.