V́ sao không khí Hà Nội lại ô nhiễm nghiêm trọng trong hai khung giờ cao điểm sáng và chiều, đặc biệt vào đầu mùa đông?
Nếu chỉ đổ lỗi cho phương tiện giao thông, mật độ dân cư hay các công tŕnh xây dựng, th́ tại sao không khí ở các thời điểm khác trong ngày lại đỡ ô nhiễm hơn? Và v́ sao vào các mùa khác, mức độ ô nhiễm lại nhẹ hơn so với thời điểm từ tháng 10 đến tháng 4?
Khi nhắc đến t́nh trạng ô nhiễm không khí ở các đô thị lớn, nhiều người thường cho rằng nguyên nhân chính là do phương tiện giao thông.
Sở dĩ tôi nói điều này là v́: Kết quả quan trắc từ Bộ Tài nguyên và Môi trường cho thấy ô nhiễm không khí tại Hà Nội thường nặng nhất vào các khung giờ từ 6-8 giờ sáng và 17-19 giờ chiều, đúng vào giờ đi làm và tan tầm. Đây có phải là sự kết hợp giữa bụi từ xây dựng ban đêm và khí thải giao thông ban ngày, cùng với các yếu tố thời tiết như sương mù mùa đông làm t́nh trạng thêm trầm trọng?
Nhiều công tŕnh xây dựng ở Hà Nội diễn ra vào ban đêm, với các xe tải liên tục vận chuyển vật liệu ra vào thành phố. Sau mỗi đêm, lượng bụi cát từ các công tŕnh này đọng lại trên đường, khiến chỉ số bụi mịn tăng cao vào sáng sớm? Tuy nhiên, điều đáng chú ư là mặc dù trong ngày, lưu lượng xe cộ tham gia giao thông rất lớn.
Hoạt động xây dựng cũng dễ nhận thấy qua các công tŕnh đào bới đường, vỉa hè. Đến hẹn lại lên, cứ cuối năm là Hà Nội lại lát lại vỉa hè. Bụi bẩn từ những công tŕnh này phát tán trực tiếp vào không khí, bám vào mặt, quần áo, xe cộ của người đi đường.
Mật độ dân số đô thị ở Hà Nội tập trung quá đông trên một diện tích hẹp, trong khi lượng ôtô quá nhiều, gây nên ô nhiễm không khí. 38
Vậy nếu quản lư xây dựng đúng quy định, yêu cầu các chủ đầu tư phải che chắn, kiểm soát bụi kỹ lưỡng th́ liệu t́nh trạng này có giảm đi? Hay những vi phạm trong xây dựng vẫn tiếp diễn, âm thầm làm ô nhiễm không khí mà không bị xử lư triệt để?
Những câu hỏi này cho thấy ô nhiễm không khí không chỉ là vấn đề giao thông mà c̣n liên quan đến cách quản lư đô thị, kiểm soát xây dựng và ư thức bảo vệ môi trường của cả cộng đồng. Nếu không giải quyết được tận gốc, liệu chất lượng không khí Hà Nội có cải thiện được hay vẫn măi là một vấn đề dai dẳng?
TP Hà Nội đă chỉ ra 5 nguồn chính gây ô nhiễm không khí gồm: Phương tiện giao thông đường bộ (cả bụi đường), công nghiệp, dân sinh, đốt sinh khối và nông nghiệp.
Nguồn phát thải lớn nhất là hoạt động giao thông.Theo số liệu năm 2019, tổng phát thải bụi PM 2.5 từ các nguồn là hơn 30.000 tấn, hơn 50% số này đến từ nguồn thải tại chỗ. Trong đó, hoạt động giao thông, bụi đường lớn nhất, chiếm 56%. Thành phố có 1,1 triệu ôtô, hơn 6,9 triệu xe máy, 70% trong số này đă sử dụng trên 10 năm, tạo ra nguồn phát thải lớn.
Báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia 2016-2020 cho thấy nồng độ bụi PM 2.5 trung b́nh năm tại Hà Nội vượt gần hai lần quy chuẩn quốc gia. Số ngày trong năm 2019 có chỉ số chất lượng không khí (AQI) ở mức kém và xấu chiếm 30,5%.
Sau đó trừ mấy năm Covid (2020-2021) phải giăn cách xă hội, chất lượng không khí được cải thiện th́ đến nay tái diễn ô nhiễm với mức độ trầm trọng hơn. Từ đầu năm 2024 đến nay, Hà Nội đă ghi nhận 4 đợt ô nhiễm không khí nặng, trong đó ba đợt tháng 1-4 và một đợt vào đầu tháng 10.