Theo như Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) mới đây ra lệnh bắt giữ Tổng thống Nga Vladimir Putin về tội ác chiến tranh nên đã gây cản trở đối với việc tổ chức hội nghị thượng đỉnh BRICS sắp diễn ra tại Nam Phi vào tháng 8 tới, sau khi phát ngôn viên của Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa vừa lên tiếng cho biết về lệnh này phá hỏng hội nghị thượng đỉnh BRICS.
BRICS là một khối các nền kinh tế mới nổi lớn bao gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi.
Là một bên ký kết Quy chế Rome năm 2002, Nam Phi có nghĩa vụ thi hành lệnh bắt giữ Tổng thống Putin của ICC. Tuy nhiên, quốc gia này cũng sẽ tổ chức hội nghị thượng đỉnh BRICS năm nay - một hội nghị mà tại đó các nhà lãnh đạo của 5 nền kinh tế mới nổi lớn nhất thế giới - Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi - sẽ gặp nhau.
“Tất cả nguyên thủ các nước thành viên dự kiến sẽ tham dự hội nghị thượng đỉnh BRICS. Nhưng bây giờ chúng tôi đang vấp phải một sự cản trở trong trong công việc tổ chức hội nghị dưới hình thức lệnh bắt giữ của ICC,” phát ngôn viên của Tổng thống Nam Phi - ông Vincent Magwenya, đã bày tỏ như vậy với các phóng viên.
“Diễn biến đó cho thấy rằng sẽ cần phải có sự phối hợp hơn nữa trong vấn đề kiểm soát mọi việc diễn ra như thế nào và những sự phối hợp đó đang diễn ra. Một khi tình hình đã được kết luận những thông báo cần thiết sẽ được đưa ra”, ông Magwenya cho biết, ám chỉ đến việc Nam Phi đang làm việc với các bên để tháo gỡ vấn đề này.
Chính phủ của Tổng thống Nam Phi Ramaphosa đã nhận thức được tình thế tiến thoái lưỡng nan xung quanh lệnh bắt giữ Tổng thống Nga Putin kể từ khi nó được ban hành. Ông Magwenya vào tháng trước đã từ chối cho biết liệu Nam Phi có thực thi lệnh bắt giữ của ICC hay không. Mới đây, hôm thứ Ba (11/4), Tổng thống Ramaphosa đã tuyên bố rằng ông sẽ cử một phái viên tới thủ đô Washington của Mỹ để làm rõ về lập trường “không liên kết” của mình trong cuộc xung đột ở Ukraine.
Nam Phi và Nga đã là đối tác thân thiết kể từ khi Liên Xô ủng hộ Đảng Đại hội Dân tộc Phi (African National Congress – ANC) – đang hiện đang do Tổng thống Ramaphosa dẫn dắt. Dưới sự lãnh đạo của ông Ramaphosa, Nam Phi đã từ chối lên án chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine hoặc áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Moscow. Hơn nữa, quân đội Nam Phi còn tham gia các cuộc tập trận chung với lực lượng Nga và Trung Quốc vào đầu năm nay.
Bản thân Nam Phi cũng có vấn đề riêng với ICC và đã bị tòa án này trừng phạt vào năm 2017 vì đã không bắt giữ cựu Tổng thống Sudan Omar al-Bashir khi ông đến thăm đất nước này vào năm 2015 để tham dự hội nghị thượng đỉnh của các nhà lãnh đạo châu Phi. Sau vụ việc, các quan chức Nam Phi đã nộp đơn xin rút khỏi tòa án, một quyết định sau đó đã bị đảo ngược sau khi phán quyết của Tòa án tối cao xác định rằng một động thái như vậy là vi hiến.
Khi ban hành lệnh bắt giữ Tổng thống Putin, Tòa án Hình sự Quốc tế đã cáo buộc Nhà lãnh đạo Nga và Ủy viên Quyền trẻ em Nga Maria Lvova-Belova về việc “trục xuất trái phép” trẻ em khỏi “các khu vực bị chiếm đóng của Ukraine”. Các cáo buộc nói trên liên quan đến những nỗ lực của Nga nhằm sơ tán dân thường khỏi những khu vực - chủ yếu nằm ở miền đông Ukraine hay còn gọi là vùng Donbass chủ yếu nói tiếng Nga - bị quân đội Ukraine pháo kích.
Nga – giống như Mỹ, Trung Quốc và Ấn Độ, không công nhận thẩm quyền của Tòa án Hình sự Quốc tế. Moscow đã thẳng thừng bác bỏ lệnh bắt của ICC, miêu tả lệnh này là “vô hiệu theo quan điểm pháp lý”.