Khi vaccine Covid-19 vẫn là điều xa xỉ với một nửa thế giới, ngày càng nhiều nước châu Âu và có điều kiện khác bắt đầu triển khai tiêm liều tăng cường cho công dân.
Các nước châu Âu nằm trong nhóm có chiến dịch tiêm chủng ngừa Covid-19 thành công nhất trên toàn cầu. Nhóm nhỏ trong số này, gồm một số quốc gia giàu và đông dân nhất lục địa, sẽ là những nước đầu tiên triển khai tiêm liều vaccine Covid-19 tăng cường, thường là mũi tiêm thứ ba. Kế hoạch này có thể tạo tiền lệ và đánh dấu một giai đoạn mới của chiến dịch tiêm chủng.
Nhưng khi Covid-19 tiếp tục lây lan và gây tử vong với tốc độ đáng báo động trên toàn cầu, quyết định tiêm thêm liều vaccine cho những người đă tiêm đủ mũi thay v́ quyên tặng cho các nước nghèo trở thành chủ đề gây tranh căi.
Nhiều nhà hoạt động và chuyên gia, trong đó có những người ở Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đă chỉ trích hành động này, trong khi người phụ trách chính sách đối ngoại của Liên minh châu Âu (EU) cũng cho rằng khối chưa quyên tặng đủ vaccine cho các nước châu Phi và Mỹ Latinh.
Andrea Taylor, người dẫn đầu nghiên cứu về phân phối vaccine toàn cầu tại Đại học Duke, Mỹ nói người dân ở những nước giàu có thể dễ dàng tiêm vaccine với nguồn cung dồi dào, trong khi một nửa thế giới vẫn "khát" vaccine.
Nhân viên y tế tiêm vaccine Covid-19 cho một người cao tuổi ở Ottobrunn, Đức đầu năm nay. Ảnh: NYTimes.
Tuy nhiên, những lo ngại đó đă không làm cản bước kế hoạch của một số quốc gia. Đầu tuần này, Đức thông báo bắt đầu tiêm liều tăng cường cho người cao tuổi, người suy giảm miễn dịch và bất kỳ ai đă tiêm đủ mũi vaccine AstraZeneca và Johnson & Johnson từ tháng 9.
"Chúng tôi muốn bảo vệ các nhóm dễ gặp rủi ro một cách tốt nhất có thể khi mùa thu và mùa đông đến", Bộ trưởng Y tế Đức Jens Spahn nói. "Khả năng miễn dịch giảm ở nhóm đối tượng đó là lớn nhất".
Chưa đầy 48 tiếng sau thông báo của Đức, WHO kêu gọi toàn cầu hoăn tiêm liều tăng cường ít nhất hai tháng.
"Chúng tôi không thể chấp nhận các quốc gia đang sử dụng phần lớn nguồn cung vaccine toàn cầu tiếp tục sử dụng nhiều hơn nữa, trong khi những người dễ bị tổn thương nhất của thế giới chưa được bảo vệ", Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus nói ngày 4/8.
Nhiều chuyên gia bệnh truyền nhiễm đă cảnh báo không nên vội vàng tiêm liều tăng cường cho đến khi có nhiều dữ liệu hơn về hiệu quả của nó. Các nhà khoa học vẫn bất đồng về việc có nên tiêm liều tăng cường hay không hoặc tiêm vào thời điểm nào. Hướng dẫn mới nhất từ các cơ quan y tế châu Âu cho biết "c̣n quá sớm" để kêu gọi tiêm liều vaccine bổ sung.
Tuy nhiên, biến thể Delta với khả năng lây nhiễm nhanh đă thay đổi tính toán của một số quốc gia. Khi số ca nhiễm mới đang gia tăng trên khắp châu Âu, các nhà lănh đạo hy vọng liều tăng cường giúp ngăn chặn một đợt bùng phát mới vào mùa lạnh.
Tại Pháp, nhóm đầu tiên tiêm vaccine gồm người ở viện dưỡng lăo, người trên 75 tuổi có vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, sẽ được phép tiêm liều tăng cường vào tháng 9, Tổng thống Emmanuel Macron nói tháng trước.
Tại Anh, giới chức Bộ Y tế và Chăm sóc xă hội Anh cho biết họ chuẩn bị tiêm liều tăng cường vào tháng 9, nhưng vẫn đợi hướng dẫn và xác nhận từ hội đồng chuyên gia cố vấn của nước này. Một người phát ngôn cho biết chương tŕnh tiêm liều tăng cường sẽ đảm bảo "hàng triệu" người duy tŕ bảo vệ trước biến thể vào mùa đông tới.
Hungary, nơi cấp phép nhiều loại vaccine hơn các nước láng giềng gồm cả vaccine Nga và Trung Quốc, đă bắt đầu tiêm liều tăng cường cho tất cả người dân, bất kể độ tuổi và t́nh trạng sức khỏe, nhưng khuyến cáo mọi người nên đợi ít nhất bốn tháng sau khi tiêm mũi hai.
Quan chức Tây Ban Nha và Italy cũng thông báo có thể cần tiêm liều tăng cường cho người dân, nhưng chưa có kế hoạch cụ thể.
Chiến dịch tiêm liều vaccine tăng cường đang được tiến hành ở Nga và Israel cho những người trên 60 tuổi. Thủ tướng Israel Naftali Bennett cho rằng tương tự như vaccine cúm, vaccine Covid-19 cũng cần "tiêm nhắc lại".
Mỹ có thể cũng không nằm ngoài cuộc đua này. Trung tâm Kiểm soát và Pḥng ngừa dịch bệnh (CDC) cho biết họ đang xem xét về tiêm liều bổ sung cho những người bị suy giảm miễn dịch. Đến nay, Mỹ mới cấp phép cho ba loại vaccine gồm Pfizer, Moderna và Johnson & Johnson. Nhưng chuyên gia hàng đầu về bệnh truyền nhiễm Anthony S. Fauci nói "có thể" khuyến nghị tiêm liều tăng cường đối với một nhóm dân số nhất định.
Tuy nhiên, trong bối cảnh nguồn cung vaccine toàn cầu c̣n hạn chế, việc triển khai tiêm liều tăng cường đồng nghĩa số lượng vaccine được chuyển tới các nước nghèo sẽ ít hơn.
Chính quyền Tổng thống Joe Biden hôm 3/8 thông báo Mỹ đă chuyển hơn 110 triệu liều vaccine cho hơn 60 quốc gia. Tuy nhiên, WHO cho biết thế giới cần gần 11 tỷ liều vaccine để "chấm dứt đại dịch".
Dù EU đưa ra nhiều cam kết đầy tham vọng về chia sẻ vaccine, khối và các nước thành viên tiếp tục tụt hậu so với Mỹ về lĩnh vực này, theo các báo cáo và dữ liệu được công bố.
Josep Borrell, phó chủ tịch Ủy ban châu Âu, cho biết EU c̣n cách rất xa cam kết 200 triệu liều chia sẻ cho đến cuối năm nay. "Có nhưng khi nào? Vấn đề không chỉ là cam kết mà c̣n là hiệu quả thực hiện", Borrell nói cuối tuần trước.
Theo số liệu của EU, khối đă tặng 7,1 triệu liều vaccine cho thế giới, trong đó gần 1,59 triệu thông qua sáng kiến chia sẻ Covax. EU cho biết các tổ chức và quốc gia thành viên cũng cung cấp khoảng 3,5 tỷ USD cho Covax và huy động được gần 50 triệu USD viện trợ phục hồi đại dịch, trong đó hơn 1/4 dành cho các nước Mỹ Latinh và châu Phi.
"EU đă và đang đóng một vai tṛ quan trọng. Nhưng chúng tôi cần làm nhiều hơn. Chúng thôi đă cam kết và thiết lập các kênh phân phối cho đối tác. Giờ là lúc bắt đầu cung cấp", tuyên bố của EU nêu.
Một điểm tiêm chủng ở Poissy, vùng Paris, Pháp hồi tháng 6. Ảnh: AFP.
Tuy nhiên, Taylor, nhà nghiên cứu tại Đại học Duke, nói không rơ các nước EU có đủ khả năng vừa tiêm chủng tăng cường cho người dân, vừa hoàn thành các cam kết với thế giới hay không.
Ủy ban châu Âu đă đặt hàng thêm hơn hai tỷ liều để chuẩn bị cho khả năng triển khai chiến dịch tiêm chủng tăng cường hoặc ứng phó với các biến thể mới.
Tuần trước, chiến dịch tiêm chủng của EU đă vượt Mỹ. Khoảng 60% người dân của khối đă tiêm ít nhất một liều. Tại châu Phi, tỷ lệ này chỉ là 3,6%, trong đó chưa tới 2% tiêm chủng đủ liều. Việc nhiều nước chưa được bảo vệ có thể dẫn tới các đợt bùng phát không kiểm soát, tạo điều kiện cho virus tiếp tục biến đổi, như những ǵ xảy ra ở Ấn Độ.
"Sẽ là khôn ngoan nếu chúng ta nhanh chóng rút kinh nghiệm và không phạm phải sai lầm lần nữa. Chúng ta đang ngồi trên quả bom hẹn giờ. Chúng ta chỉ ngồi và chờ đợi thảm họa xảy ra", Taylor nói.