Trong đời sống ta tiếp xúc với rất nhiều người nhưng không dễ dàng sớm phân biệt được quân tử với tiểu nhân. Hăy quan sát, nếu là người quân tử th́ thường xuyên t́m những thiếu sót ở bản thân ḿnh mà không trách cứ người, khi đó người ấy dù không tu đạo nhưng đă ở trong đạo rồi.
Lăo Tử giảng: “Tri nhân giả trí, tự tri giả minh, thắng nhân giả hữu lực, tự thắng giả cường.” ư nói, kẻ biết người là khôn, kẻ biết ḿnh là sáng, thắng người là kẻ có sức, tự thắng ḿnh là kẻ mạnh.
Khốn cảnh không đáng sợ mà điều đáng sợ chính là mất đi ḷng tự tin, mất đi ư chí của bản thân. Trong cuộc sống, phần lớn mọi việc đều không được như ư người mong muốn, cho nên ở vào hoàn cảnh khốn khó càng cần mọi người phải tự tán thưởng ḿnh, khích lệ ḿnh, tin tưởng vào chính ḿnh, khẳng định ḿnh. Làm được như vậy, chúng ta sẽ phát hiện ra rằng, sinh mệnh của chúng ta có một sức sống mới, khiến cho mỗi ngày, chúng ta đều là một sinh mệnh mới.
Mỗi người đều là riêng biệt, không giống với người khác, có vẻ đẹp riêng, ưu điểm riêng. Cuộc sống vốn là xinh đẹp như vậy, bầu trời vốn là trong xanh như vậy, điều cần thay đổi không phải là hoàn cảnh mà chính là tâm thái của bản thân ḿnh.
Làm một người tự soi xét lại bản thân
Tự soi xét lại ḿnh chính là kiểm điểm sâu sắc lỗi lầm của bản thân ḿnh, hơn nữa tự trách ḿnh c̣n là lời xin lỗi đối với người khác. Khi giữa người với người phát sinh mâu thuẫn, xung đột, chỉ có tự xét lại, áy náy và tự trách ḿnh mới có thể hóa giải được mâu thuẫn, biến mâu thuẫn thành tường ḥa, biến “chiến tranh thành tơ lụa”. V́ vậy trách người không bằng tự trách ḿnh.
Người quân tử xưa nay đều tự xét lại bản thân ḿnh, kẻ tiểu nhân không nh́n lại bản thân ḿnh mà thường xuyên oán trời trách đất, trách người, trong ḷng tràn đầy bực tức.
Một chính nhân quân tử, thường xuyên t́m những thiếu sót ở bản thân ḿnh mà không trách cứ người, khi đó người ấy dù không tu đạo nhưng đă ở trong đạo rồi.
Tại thời điểm có phát sinh mâu thuẫn, bạn sẽ chỉ trích khuyết điểm và sai lầm của người khác hay là tự nh́n nhận lại thiếu sót của bản thân ḿnh?
Từ cách ứng xử của mỗi người mà chúng ta có thể nh́n ra cảnh giới tu dưỡng của người đó, từ đó có cơ sở để phân biệt tiểu nhân và quân tử.
Người ta vẫn thường hay nói “Tại anh tại ả tại cả đôi bên”, hay là “Không có lửa làm sao có khói”, cho nên trong cuộc sống bất luận là mâu thuẫn nào giữa hai người th́ cũng không thể xuất phát từ một phía. Kỳ thực, hai bên có liên quan đều cần phải xem xét lại bản thân ḿnh.
Trong “Luận Ngữ” của Khổng Tử có nhiều chỗ viết về vấn đề trách người- trách ḿnh, nhằm so sánh giữa tiểu nhân và quân tử: “Quân tử cầu chư kỷ, tiểu nhân cầu chư nhân”, (Tạm dịch: Người quân tử trách ḿnh, tiểu nhân trách người),
Hay là: “Cung tự hậu nhi bạc trách vu nhân, tắc viễn oán hĩ” (Tạm dịch: Người tự biết nhận lấy trách nhiệm về ḿnh mà ít trách người, th́ sẽ tránh xa được điều oán hận).
Khổng Tử cho rằng, người mà nghiêm khắc với bản thân và khoan dung độ lượng với người khác th́ mới có thể tránh xa được oán hận cùng thị phi. Sự khác biệt giữa người thường và bậc thánh hiền chính là ở chỗ trách người hay trách ḿnh, đó cũng là điểm để Đức Khổng tử định danh về tiểu nhân và quân tử.
Khi phát sinh mâu thuẫn trong mối quan hệ nhỏ giữa người với người, hay nói rộng ra là mối quan hệ lớn hơn là giữa các quần thần, quốc gia, nếu như hai bên đều tự nh́n lại ḿnh th́ bất luận là mâu thuẫn nào đi nữa cũng không khó giải quyết. C̣n nếu như chỉ trách cứ đối phương, không soi xét lại bản thân ḿnh th́ sẽ càng ly gián, oán hận càng tích càng sâu, thậm chí mâu thuẫn trở nên kịch liệt và phá tan mối quan hệ giữa đôi bên.
VietBF © sưu tầm