Vụ bê bối tham nhũng $100 triệu USD liên quan đến hệ thống năng lượng Ukraine nổ ra tuần trước là một vấn đề cực kỳ nghiêm trọng đối với người dân Ukraine. Nó thậm chí cho thấy vấn nạn tham nhũng ở Ukraine thời chiến c̣n nặng nề hơn thời b́nh, theo Responsiblestatecraf t.
Chính quyền Zelensky đang vướng vào bê bối tham nhũng cực lớn. Ảnh IT
Vào tháng 11/2024, một vụ bê bối tham nhũng lớn ở Ukraine đă được phanh phui khi 1,6 tỷ USD được dành để xây dựng hầm trú ẩn bảo vệ quanh các trạm biến áp điện đă không được thực hiện.
Nhiều người cho rằng việc công khai vụ tham nhũng mới nhất trị giá 100 triệu USD tuần qua, dẫn đến việc từ chức của cả Bộ trưởng Năng lượng và Bộ trưởng Tư pháp, là bằng chứng cho thấy đă có tiến bộ trong việc chống tham nhũng. Việc Cục Chống Tham nhũng Quốc gia (NABU) của Ukraine - cơ quan thường đi đầu trong các cuộc điều tra - tiếp tục hoạt động hiệu quả là một dấu hiệu tích cực.
Tuy nhiên, theo Responsiblestatecraf t, tham nhũng không phải là một hiện tượng phát sinh trong thời chiến. Vụ bê bối trong lĩnh vực năng lượng này không phải là đơn lẻ. Hồi tháng 9/2021, Ṭa án Kiểm toán Châu Âu đă báo cáo rằng tham nhũng và t́nh trạng chiếm đoạt tài sản nhà nước vẫn phổ biến ở Ukraine, ước tính "hàng chục tỷ Euro bị mất hàng năm" do tham nhũng.
Kể từ khi chiến tranh nổ ra năm 2022, Ukraine đă nhận được hàng trăm tỷ USD viện trợ, một con số lớn hơn nhiều so với tổng sản phẩm kinh tế hàng năm của nước này. Mỹ và các nước viện trợ khác không thể kiểm soát chính xác việc các khoản tiền này đă được chi tiêu như thế nào.
Quy mô của các vụ bê bối tham nhũng giữa thời chiến ở Ukraine dường như đă ngày càng lớn:
Tháng 8/2023: Ông Zelensky đă sa thải tất cả lănh đạo văn pḥng tuyển quân khu vực v́ tham nhũng liên quan đến việc nhận hối lộ để giúp người có khả năng nhập ngũ trốn nghĩa vụ.
Tháng 9/2023: Bộ trưởng Quốc pḥng Oleksii Reznikov đă từ chức sau vụ bê bối nâng giá áo giáp và mũ bảo hiểm mua sắm lên gấp 4-5 lần.
Tháng 1/2024: Nhiều quan chức quốc pḥng Ukraine bị bắt v́ đánh cắp $40 triệu USD liên quan đến đơn đặt hàng 100.000 quả đạn pháo chưa bao giờ được giao.
Tổng thống Volodymyr Zelensky đă t́m cách trấn an các nhà tài trợ phương Tây bằng một vài vụ sa thải hoặc khởi tố. Tuy nhiên, điều thay đổi trong năm nay là các điều tra viên NABU đă dần tiếp cận gần hơn với ṿng thân cận của ông.
Tháng 7 năm nay, khi cuộc điều tra về đồng minh thân cận của ông Zelensky là cựu Phó Thủ tướng Oleksiy Chernyshov gần đến hồi kết do gian lận tài sản quy mô lớn, ông Zelensky đă thất bại trong nỗ lực làm suy yếu NABU và đưa cơ quan này dưới sự kiểm soát cá nhân. Ông Chernyshov cũng bị liên đới trong vụ bê bối năng lượng $100 triệu hiện tại.
Timur Mindich, người đứng giữa tâm điểm vụ bê bối hiện tại, nổi tiếng là một đồng minh thân cận và là người đồng sáng lập công ty TV ‘Kvartal 95’ với Tổng thống Zelensky. Ông này đă được phép rời khỏi đất nước trước khi NABU đột kích, nơi các thám tử phát hiện ra những chiếc túi nhét đầy tiền mặt và một chiếc bồn cầu bằng vàng. M
Điều này nhắc nhở rằng, nh́n lại bức tranh tổng thể, không có nhiều thay đổi thực sự ở Ukraine trong thập kỷ qua. Tham nhũng vẫn tồn tại dai dẳng, thậm chí có quy mô lớn hơn, nặng nề hơn trong thời chiến so với thời b́nh.
Khi công bố báo cáo gần đây về các quốc gia gia nhập EU, Ủy ban Châu Âu đă hạ bậc đánh giá của Ukraine xuống cấp B, bày tỏ lo ngại về tiến tŕnh chống tham nhũng.
Hệ thống quyền lực theo chiều dọc ở Ukraine, nơi một số ít các nhà tài phiệt có quyền lực vượt trội trong mọi lĩnh vực kinh doanh và chính trị, vẫn phần lớn không thay đổi cho đến ngày nay. Theo Responsiblestatecraf t, ông Zelensky đă nổi lên như một sản phẩm của hệ thống đó. Với việc tạm dừng bầu cử tổng thống, quyền lực của ông ít bị kiểm soát hiến pháp hơn so với trước chiến tranh.
Có lập luận thuyết phục rằng việc kết thúc chiến tranh sẽ giúp các nhà lănh đạo tương lai của Ukraine tập trung vào con đường gia nhập châu Âu, đ̣i hỏi cải cách thực sự để bài trừ nạn tham nhũng.
Đây có lẽ là lư do tại sao sự ủng hộ của công chúng đối với việc kết thúc chiến tranh tiếp tục tăng lên, cùng với sự phẫn nộ trước mọi vụ việc tham nhũng mới liên quan đến những người thân cận với ông Zelensky. Nhưng điều này cũng được cho là lư do khiến ông Zelensky không gấp rút muốn chiến tranh kết thúc.