Theo như có ư định của Ukraina mới đây đặt mua các vũ khí tấn công tối tân của Pháp với số lượng lớn được tổng thống nước này đánh giá là có ư nghĩa «lịch sử». Vấn đề mà nhiều nhà quan sát đặt ra là Ukraina lấy nguồn tài chính nào để mua khối lượng vũ khí khổng lồ phi cơ chiến đấu Rafale của Pháp. Nếu hợp đồng 100 phi cơ Rafale được kư kết, đây sẽ là đơn đặt hàng lớn nhất trong lịch sử với nhà sản xuất Pháp Dassault. Tổng trị giá của hợp đồng được một số chuyên gia ước tính là từ 20 đến 30 tỉ euro.
H́nh ảnh chiến đấu cơ Rafale tại căn cứ không quân Villacoublay gần Paris, ngày 17 tháng 11 năm 2025. AP - Christophe Ena
Trong chuyến công du Pháp lần thứ 9 kể từ đầu cuộc xâm lăng của Nga, tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky, đă kư với tổng thống Pháp Emmanuel Macron, một « Tuyên bố ư định » về mua vũ khí của Pháp, trong đó có 100 phi cơ chiến đấu Rafale. Ư định đặt mua các vũ khí tấn công tối tân của Pháp với số lượng lớn được tổng thống Ukraina đánh giá là có ư nghĩa « lịch sử ». Vấn đề mà nhiều nhà quan sát đặt ra là Ukraina lấy nguồn tài chính nào để mua khối lượng vũ khí khổng lồ này ?
Nếu hợp đồng 100 phi cơ Rafale được kư kết, đây sẽ là đơn đặt hàng lớn nhất trong lịch sử với nhà sản xuất Pháp Dassault. Tổng trị giá của hợp đồng được một số chuyên gia ước tính là từ 20 đến 30 tỉ euro. Tuy nhiên, thông báo nói trên mới chỉ là ư định mua, và cả Pháp và Ukraina đều không cho biết rơ nguồn tài chính nào sẽ được sử dụng. Trong cuộc họp báo, tổng thống Macron mới sơ bộ nêu ra một số khả năng, trong đó có đóng góp tài chính từ Liên Âu.
Kể từ khi Nga xâm lược Ukraina, hàng trăm tỉ euro đă được các đồng minh, đối tác của Ukraina, đặc biệt là các nước châu Âu và Mỹ cung cấp để Kiev mua vũ khí. Trong số các nguồn tài chính có thể được sử dụng cho việc mua 100 máy bay chiến đấu Pháp, một số người nhắc đến Quỹ Ḥa b́nh Châu Âu (Facilité européenne pour la paix), một cơ chế cho phép Liên Âu hỗ trợ các quốc gia đối tác, như Ukraina. Kể từ năm 2022, tổng số tiền hỗ trợ Ukraina thông qua quỹ này là hơn 11 tỉ euro, theo Hội Đồng Châu Âu.
Tuy nhiên, theo trang chuyên về chính trị quốc tế Huffington Post, dựa trên ư kiến chuyên gia, « khả năng máy bay chiến đấu Rafale được tài trợ thông qua kênh này là ở mức trung b́nh, thậm chí thấp ». Theo vị chuyên gia này, mặc dù việc mua Rafale của Pháp có thể đáp ứng được một số tiêu chí cần thiết để được Quỹ Ḥa b́nh Châu Âu tài trợ, nhưng « số tiền được yêu cầu rơ ràng là vượt quá khả năng của Quỹ ».
Một chương tŕnh tài trợ khác được nhắc đến là chương tŕnh Hành động An ninh cho châu Âu SAFE, vừa được Ủy Ban Châu Âu phê duyệt vào mùa hè 2025, bao gồm kế hoạch phân bổ khoảng 150 tỷ euro cho các quốc gia có dự án đầu tư quốc pḥng, bao gồm cả các dự án hỗ trợ Ukraina. Các tài trợ này sẽ không phải hoàn lại trong 10 năm đầu tiên. Tuy nhiên, vẫn theo vị chuyên gia nói trên, không có ǵ rơ ràng cho thấy là cơ chế tài trợ này có thể được sử dụng để mua phi cơ Rafale của Pháp cho Ukraina.
Một nguồn tài chính khác hiện được nói đến nhiều là chương tŕnh ERA của châu Âu, « được thiết lập để sử dụng lăi suất từ các tài sản bị đóng băng của Nga », và thậm chí bằng chính tài sản của Nga bị đóng băng, cho phép tài trợ cho Ukraina về quân sự. Tổng số tài sản bị đóng băng của Nga là 140 tỉ euro. Tuy nhiên, để sử dụng số tài sản này của Nga để hỗ trợ quân sự Ukraina, Liên Âu phải vượt qua nhiều rào cản pháp lư và bất đồng chính trị trong nội bộ.
Nhà báo chuyên về quốc pḥng Jean-Dominique Merchet, trong một cuộc trả lời báo chí Pháp, nhấn mạnh đến khả năng sử dụng nguồn tài chính của Danh sách Yêu cầu Ưu tiên của Ukraina (PURL - Prioritised Ukraine Requirement Lists) trong khuôn khổ NATO. Cơ chế huy động tài chính này cho phép Ukraina tự quyết định đặt mua loại vũ khí nào từ Mỹ, và các nước châu Âu t́nh nguyện là bên trả tiền. Cơ chế PURL có thể được sử dụng để mua phi cơ Rafale của Pháp, nếu thuyết phục được Washington.
Dù có đủ nguồn tài chính hay không, việc Pháp cung cấp những chiếc Rafale đầu tiên cho Ukraina chỉ có thể diễn ra sớm nhất là trong ṿng từ 3 đến 5 năm tới. Do vậy, theo giới quan sát, tuyên bố về 100 phi cơ Rafale trước hết là một thông điệp chính trị và chiến lược. Đó là châu Âu và Pháp không bỏ rơi Ukraina, sẵn sàng tiếp tục cung cấp cho Kiev những bảo đảm dài hạn để ngăn chặn bất kỳ cuộc xâm lược từ phía Nga. Nước Pháp, với hợp đồng vũ khí lớn này, khẳng định sẵn sàng đóng vai tṛ trụ cột trong việc bảo vệ không phận Ukraina, và kể cả ở tầm mức toàn châu lục, điều đặc biệt quan trọng trong bối cảnh châu Âu khó ḷng phó thác an ninh của châu lục cho đồng minh Hoa Kỳ như từ hơn nửa thế kỷ qua.