Mọi ứng dụng mạng xă hội đều t́m mọi cách để thu thập số liệu người đăng kư sử dụng, từ cách mà bạn tương tác đến vị trí và thiết bị đang xài. Một số nền tảng phổ biến ghi nhận số lượng thông tin khổng lồ, biến mỗi hành động thành số liệu có giá trị để mua bán, trao đổi với nhau. Dưới đây là 5 ứng dụng mạng xă hội phổ biến nhất đang âm thầm thu thập các thông tin cá nhân của bạn.
Facebook đứng đầu về mức độ thu thập tư liệu cá nhân. Mọi sự tương tác từ comment, share, story đến tin nhắn riêng tư đều bị ghi nhận đầy đủ. Thuật toán có thể dự đoán ra sở thích, hành vi và khuynh hướng tâm lư của bạn chỉ từ vài lượt like, c̣n chính xác hơn cả nhận định của người thân. Rủi ro hiện hữu là thông tin cá nhân có thể bị khai thác để gửi ra các quảng cáo quá mức, lừa đảo, thao túng hành vi hoặc thậm chí chiếm quyền kiểm soát tài khoản, khiến cho người tiêu dùng mất quyền quyết định về chính tư liệu cá nhân của ḿnh.
TikTok theo dơi gần như mọi cú chạm trên màn h́nh. Thời gian xem video, hành vi lướt mạng, thiết bị sử dụng, vị trí hay cookie đều được ghi lại. Thuật toán gợi ư nội dung cá nhân hóa nhưng tư liệu hành vi của bạn cũng có thể bị bên thứ ba khai thác, tạo ra các chiêu tṛ thao túng cảm xúc, thúc đẩy tiêu dùng hay thậm chí lan truyền thông tin sai lệch mà bạn không hề hay biết.
YouTube thu thập lịch sử xem, t́m kiếm, đăng kư kênh, tương tác video, số liệu thiết bị và địa chỉ IP. Các thuật toán dự đoán nội dung bạn quan tâm tiếp theo để hiển thị ra quảng cáo nhắm mục tiêu. Rủi ro nổi bật là bạn gần như mất quyền kiểm soát hành vi xem, tư liệu có thể bị sử dụng để xây dựng hồ sơ chi tiết về sở thích, thói quen và thậm chí là định h́nh hành vi tương lai của bạn, phục vụ cho mục đích thương mại hoặc chính trị.
Instagram theo dơi từ story, reels đến lượt tương tác và hashtags. Liên kết với
Facebook, nền tảng này khai thác số liệu hành vi để phục vụ cho quảng cáo và đề xuất ra nội dung. Những bức ảnh tưởng như riêng tư có thể bị đem phân tích để tạo ra hồ sơ hành vi chi tiết. Rủi ro là thông tin cá nhân dễ bị lạm dụng trong các chiêu tṛ lừa đảo, giả mạo danh tính, quấy rối hoặc thao túng dư luận, ngay cả khi bạn nghĩ ḿnh đang chia sẻ với nhóm nhỏ bạn bè.
X, trước đây là
Twitter, dường như cho phép ẩn danh, nhưng mọi tweet, retweet, like, comment hay tin nhắn trực tiếp đều bị theo dơi sát sao. Thuật toán có thể dự đoán sở thích, thói quen và khuynh hướng tâm lư của bạn. Rủi ro lớn là số liệu hành vi có thể bị khai thác để thao túng thông tin, lan truyền tin giả mạo, hoặc kiểm soát xu hướng dư luận, khiến cho bạn trở thành "con tốt" trong các chiến dịch thao túng về chính trị.
Những số liệu này không chỉ để cá nhân hóa sự trải nghiệm mà c̣n phục vụ quảng cáo nhắm mục tiêu, phân tích hành vi và chia sẻ mua bán thông tin với các đối tác bên thứ ba. Nếu bạn không kiểm soát quyền riêng tư, mọi hành vi trên mạng đều bị theo dơi 24/7, từ vị trí thực tế, lịch sử t́m kiếm, sở thích, tin nhắn riêng tư, đến mối liên hệ bạn bè. Số liệu có thể bị bán ra, bị ṛ rỉ hoặc lợi dụng để gửi tin giả mạo, tấn công lừa đảo, chiếm quyền tài khoản, thao túng cảm xúc hoặc thậm chí giám sát ngoài đời thực tế. Một hồ sơ hành vi đầy đủ có thể biến bạn thành
"con tin số" cho các chiến dịch quảng cáo thương mại, chính trị hoặc tội phạm mạng mà bạn không hề hay biết.
Trong bối cảnh đó, người tiêu dùng cần nâng cao nhận thức, đề cao cảnh giác để bảo vệ thông tin cá nhân. Hạn chế cấp quyền không cần thiết, bật việc cho xác thực hai lớp, kiểm tra thiết bị đăng nhập và cẩn thận với các đường link lạ là những biện pháp tuy đơn giản nhưng hiệu quả. Mạng xă hội có thể giúp kết nối, giải trí và truyền thông, nhưng đồng thời cũng là một hệ thông chứa thông tin khổng lồ, nơi mà mọi hành vi lớn nhỏ đều để lại dấu vết. Chỉ khi nhận thức đầy đủ và chủ động kiểm soát quyền riêng tư, người tiêu dùng mới có thể thực sự an toàn trong thế giới số, tránh rơi vào những cạm bẫy số liệu đầy nguy hiểm.