Con tàu “TrumpCare” lại nhổ neo… trên giấy
Tổng thống Donald Trump lại hứa hẹn một lối thoát “rất sớm” cho cuộc khủng hoảng y tế ngày càng nặng túi tiền người Mỹ. Ông nói về việc gửi tiền trực tiếp cho những người mua bảo hiểm – đặc biệt nhóm đang lao đao v́ các khoản trợ cấp tăng cường của Đạo luật Chăm sóc Giá rẻ (ACA/Obamacare) sắp hết hạn – nhưng không đưa ra chi tiết. Ư tưởng: “người dân nhận tiền”, thậm chí “trillions and trillions of dollars”, và muốn chuyển tiền cho người mua thay v́ qua các hăng bảo hiểm.
Shutdown khép lại, bài toán ACA mở ra
Cuộc “thắng lợi” để mở cửa lại chính phủ đi kèm một “mặt trái”: phe Dân chủ không bảo toàn được yêu cầu số 1 là gia hạn trợ cấp tăng cường của ACA. Kết quả là Trump và đảng Cộng ḥa lại “sở hữu” vấn đề y tế – không chỉ với nhóm dùng ACA, mà cả số đông đang chịu cảnh phí bảo hiểm tăng, khấu trừ cao trong bối cảnh chi phí sinh hoạt leo thang.
Lịch sử lặp lại: nhiều hứa hẹn, ít bản thiết kế
Từ 2016, Trump hứa “băi bỏ và thay thế” Obamacare bằng thứ ǵ đó “tuyệt vời”: rẻ hơn, tốt hơn. Nhiệm kỳ đầu, những lời hẹn ḥ “tuần lễ hạ tầng” và “kế hoạch y tế sắp xong” thành câu đùa. 2017, Cộng ḥa thất bại khi không đưa ra được phương án thay thế; 2019 ông tuyên bố “Cộng ḥa sẽ sớm là đảng của y tế”, rồi mọi thứ lại rơi vào khoảng trống. Đến tranh luận năm 2024, ông nói có “những khái niệm” làm y tế tốt hơn và rẻ hơn – hơn một năm trôi qua, người dân vẫn chờ bản kế hoạch đầy đủ.
Rạn nứt trong Cộng ḥa: khi hóa đơn của chính nhà ḿnh tăng gấp đôi
Cuộc chiến y tế không chỉ đối đầu Dân – Cộng; nó đang xé toang nội bộ Cộng ḥa. Dân biểu Marjorie Taylor Greene công khai than phiền phí bảo hiểm gia đ́nh có thể “tăng gấp đôi” v́ trợ cấp hết hạn, trách lănh đạo đảng “không có kế hoạch”. Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson bị kẹt giữa lời kêu gọi bỏ phiếu gia hạn trợ cấp và một đa số mong manh, trong khi ông né cam kết thời điểm. Tại Thượng viện, lănh đạo Cộng ḥa đồng ư để bỏ phiếu về gia hạn trong tháng 12 – nhiều khả năng dự luật kiểu Dân chủ sẽ khó qua, nhưng nó đặt các thượng nghị sĩ GOP vào thế phải “lộ mặt” trên hồ sơ nhạy cảm này.
Dân chủ đánh dấu điểm: “ai lo được y tế?”
Trong lúc đàm phán mở cửa chính phủ, Dân chủ đẩy câu chuyện ACA ra trước công chúng: theo thăm ḍ, chi phí bảo hiểm là ưu tiên số 1 của không ít cử tri, và gần một nửa tin Dân chủ xử lư y tế tốt hơn, so với khoảng một phần tư nghiêng về Cộng ḥa. Một số thượng nghị sĩ Dân chủ ôn hoà chấp nhận thoả hiệp để mở cửa chính phủ, coi đây là cách buộc Cộng ḥa thể hiện “nghiêm túc” hay không với lời hứa chăm lo ví tiền bệnh nhân.
“Một đạo luật lớn và đẹp”? Những con số không chịu nghe lời
Phe Cộng ḥa lập luận rằng chương tŕnh nghị sự nội địa của Trump đă “nới lỏng quyền lực hăng bảo hiểm”, tăng quyền lựa chọn và trao thêm quyền cho tiểu bang. Nhưng nhiều nhóm phân tích cảnh báo các cắt giảm với Medicaid có thể khiến hàng triệu người mất bảo hiểm và đẩy bệnh viện nông thôn vào rủi ro. Đó là chưa kể bài toán ngân sách nếu Nhà Trắng thực sự gửi tiền mặt thay trợ cấp: số tiền có bù hết khoản hụt không? Chỉ bù phần phí bảo hiểm hay cả chi phí điều trị? Nếu tiền đi ṿng qua hệ thống bảo hiểm, người bệnh vẫn có bảo vệ rủi ro; c̣n nếu “đi thẳng” cho bệnh nhân, ai gánh chi phí khổng lồ khi chẩn đoán xấu ập đến?
Những động thái hạ giá thuốc: đủ mạnh hay chỉ là mồi lửa?
Chính quyền Trump đưa ra vài nỗ lực ḱm giá thuốc: công bố dự án TrumpRx (bán trực tiếp đến người tiêu dùng), và kế hoạch để một số thuốc béo ph́ chỉ c̣n “từ 149 USD” thông qua các ưu đăi thuế/thuế quan với hăng dược. Nếu chạy trơn tru, đây là cứu cánh cho một nhóm bệnh nhân cụ thể. Nhưng nó không thay thế được một khung chính sách y tế toàn diện: bảo hiểm, mạng lưới bác sĩ – bệnh viện, và cơ chế chia sẻ rủi ro cho những ca bệnh tốn kém.
Bài toán công bằng và bản sắc ư thức hệ
Ngay cả khi phát tiền trực tiếp cho người mua ACA là khả thi về kỹ thuật, câu hỏi công bằng sẽ nổi lên: tại sao nhóm này có tiền c̣n người nộp thuế khác th́ không? Và liệu việc “nhà nước trả tiền y tế” có đụng chạm đến cốt lơi chống can thiệp của bảo thủ Cộng ḥa? Khi câu trả lời chưa rơ, rủi ro chính trị với GOP sẽ ph́nh to, nhất là trước kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ 2026.
Lời hứa không thể thay thế bản thiết kế
Một “con tàu” y tế chỉ nhổ neo khi có hải đồ, thuỷ thủ đoàn và nhiên liệu – chứ không phải chỉ là khẩu hiệu “tiền sẽ đến tay người dân”. Sau shutdown, y tế trở lại vị trí trung tâm đời sống – và trung tâm chính trị. Nếu Cộng ḥa không thể xử lư trợ cấp ACA ngay trước mắt, đồng thời tŕnh ra một bản thiết kế dài hạn, họ có thể phải trả giá tại pḥng phiếu. C̣n nếu Trump tiếp tục chỉ đưa ra “khái niệm” thay v́ kế hoạch, “con tàu TrumpCare” sẽ lại nằm im trên bến, để mặc sóng giá cả nhấn ch́m ví tiền của cử tri.