[Romano]

Các nhà phân tích nhận định, Nga đang tìm cách tăng cường sản xuất đất hiếm, dù đã muộn và phải đối mặt với nhiều thách thức.Mới đây, Tổng thống Nga Vladimir Putin chỉ thị chính phủ xây dựng lộ trình khai thác các loại khoáng sản đất hiếm trước ngày 1/12 năm nay.

Theo đó, chính phủ Nga phải phê duyệt “lộ trình phát triển chi tiết”, tập trung vào việc nâng công suất khai thác, đẩy mạnh chế biến sâu và ứng dụng công nghệ cao trong chuỗi giá trị đất hiếm - nguyên liệu không thể thiếu trong sản xuất điện thoại thông minh, xe điện, tuabin gió, pin lưu trữ, thậm chí cả hệ thống vũ khí hiện đại.

Nga đã tụt hậu so với các nước như Trung Quốc về việc khai thác các mỏ nguyên tố đất hiếm. Đây là thành phần chủ yếu được sử dụng để sản xuất nam châm cường độ cao, một thành phần quan trọng trong các ngành công nghiệp công nghệ cao và năng lượng.Cuộc chạy đua tìm kiếm đất hiếm trên toàn cầu đang diễn ra mạnh mẽ khi sự thống trị của Trung Quốc trong lĩnh vực này đã và đang tạo ra căng thẳng địa chính trị và nguy cơ tổn thương cho các ngành công nghiệp phụ thuộc vào các khoáng sản quan trọng.

Trong báo cáo mới nhất, Cơ quan Khảo sát địa chất Mỹ (USGS) ước tính, có 110 triệu tấn trữ lượng trên toàn thế giới. Trong số đó, 44 triệu tấn nằm ở Trung Quốc, tiếp theo là Brazil (với 21 triệu tấn), Ấn Độ và Australia.

Mặc dù tụt hậu so với các quốc gia lớn, Nga vẫn được ước tính sở hữu trữ lượng đất hiếm lớn thứ năm trên thế giới, với tổng cộng 3,8 triệu tấn. Con số này cao hơn Mỹ, với 1,9 triệu tấn.

Tham vọng lớn
Tuy nhiên, sản lượng đất hiếm trong nước của Nga vẫn còn nhỏ, chỉ ở mức 2.500 tấn, tương đương 0,64% sản lượng toàn cầu vào năm 2024. Mong muốn thay đổi điều đó, Moscow đang chuẩn bị các kế hoạch khai thác tốt hơn các nguồn tài nguyên thiên nhiên khi nhu cầu về đất hiếm tăng vọt, đặc biệt là từ Mỹ.

Những lo ngại này đã nổi lên trong năm nay, sau khi Trung Quốc đáp trả thuế quan thương mại của Mỹ bằng cách áp đặt các hạn chế đối với xuất khẩu đất hiếm.

Ông chủ Nhà Trắng cũng đang tìm cách ký kết một thỏa thuận với Ukraine, cho phép Mỹ tiếp cận các mỏ khoáng sản đất hiếm của nước này. Đặc biệt, ông Trump cũng nhiều lần bày tỏ sự quan tâm đến Greenland, nơi giàu đất hiếm và khoáng sản.

Trong bối cảnh đó, Tổng thống Nga tuyên bố, Moscow sẵn sàng và mong muốn hợp tác với các đối tác nước ngoài trong các dự án chung nhằm khai thác và xử lý kim loại đất hiếm của nước này.

Ông Willis Thomas, cố vấn chính tại CRU Group cho rằng, giống với đất nước tỷ dân, xứ bạch dương có lịch sử khai thác kim loại hiếm rất lâu đời. Vì vậy, việc gia nhập "đường đua" đất hiếm lẽ ra là điều Nga nên làm từ lâu.

Ông khẳng định: "Việc Nga tăng cường khai thác và sản xuất đất hiếm đã đặt quốc gia này vào một vị thế khác. Đó chính là giành lấy cơ hội".

Hồi đầu năm nay, Bộ Tài nguyên thiên nhiên và Môi trường Nga tuyên bố, nước này có trữ lượng 15 kim loại đất hiếm với tổng cộng 28,5 triệu tấn, cao hơn nhiều so với ước tính của USGS.

Thư ký Hội đồng An ninh Nga Sergey Shoigu mới đây cũng xác nhận, Nga có 15 nguyên tố đất hiếm và tổng trữ lượng tại 18 mỏ đã được thăm dò ở nước này là hơn 28 triệu tấn. Tuy nhiên, Nga mới chỉ khai thác dưới 2% tổng trữ lượng đã được xác nhận của các kim loại đất hiếm.

Ông nhấn mạnh: “Phần lớn kim loại đất hiếm phục vụ nhu cầu nền kinh tế Nga hiện vẫn phải nhập khẩu. Việc đưa nguồn tài nguyên quý giá này vào khai thác hiệu quả và xây dựng chuỗi xử lý hoàn chỉnh nội địa không chỉ quyết định thành công trong tương lai, mà còn có thể ảnh hưởng tới vận mệnh của đất nước".

Dù vậy, vẫn còn nhiều câu hỏi về số lượng và chất lượng của các kim loại đang được săn đón này. Các nhà phân tích cho biết, đây là thông tin mà Moscow có thể sẽ giữ kín.

Ông Willis Thomas băn khoăn: "Thông tin mà Bộ Tài nguyên thiên nhiên và Môi trường Nga đưa ra hơi mơ hồ. Lý do duy nhất để một quốc gia công bố thành phần trong mỏ địa chất là để huy động vốn. Và nếu Nga không phải huy động vốn, đất nước này sẽ không công khai điều đó".

Chọn Mỹ hay Trung Quốc?
Một câu hỏi lớn khác đang được các chuyên gia trong ngành đặt ra là liệu Nga có tìm đến đối tác phương Đông hùng mạnh là Trung Quốc để hợp tác kinh doanh hay "gõ cửa" phương Tây (Mỹ) để tạo ra các mối quan hệ đối tác đầu tư, khai thác và chế biến mới?

Ông Willis Thomas cho rằng, khai thác là phần tương đối dễ. Chính khâu chế biến, tách chiết và sau đó là thị trường hạ nguồn để bán đã giúp Trung Quốc thống trị thị trường đất hiếm.

Thời gian qua, Moscow đã nỗ lực rất nhiều trong việc phát triển quan hệ kinh tế và chuỗi cung ứng với Trung Quốc. Do đó, xứ bạch dương có thể trở thành nhà cung đất hiếm cho Bắc Kinh, quốc gia vốn đang nhập khẩu ngày càng nhiều đất hiếm thô từ Myanmar, Malaysia và Lào cho giai đoạn chế biến sản xuất.

Trung Quốc chế biến khoảng 69% lượng đất hiếm trên thế giới. Trong khi đó, với Mỹ có thể chưa sẵn sàng "bắt tay" với Nga trong lĩnh vực này. Gần đây, Tổng thống Trump đã nhắc lại rằng, khoáng sản quan trọng là ưu tiên hàng đầu của chính quyền Mỹ khi tiếp đón các nhà lãnh đạo của năm quốc gia Trung Á.

Ông chủ Nhà Trắng tuyên bố: "Một trong những mục tiêu quan trọng trong chương trình nghị sự của chúng tôi là khoáng sản thiết yếu. Chính quyền của tôi đã tăng cường an ninh kinh tế Mỹ bằng cách ký kết các thỏa thuận với các đồng minh và bạn bè trên toàn thế giới để mở rộng chuỗi cung ứng khoáng sản thiết yếu".

Ông Piyush Goel, một nhà phân tích kim loại quan trọng tại CRU nêu quan điểm, chiến dịch quân sự đang diễn ra ở Ukraine sẽ khiến các quốc gia và cả người tiêu dùng phương Tây không muốn mua hàng từ Nga. Vì lẽ đó, Moscow không thể tận dụng được đà phát triển đang diễn ra ở phương Tây trong chuỗi cung ứng.

Trong khi đó, Trung Quốc có năng lực tinh luyện, chế biến và phân tách đất hiếm phát triển. Do đó, Nga có thể tận dụng thực tế là quốc gia sở hữu những mỏ đất hiếm chưa được khai thác để "bắt tay" hợp tác cùng nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.