Nghệ sĩ Nhân dân Thanh Huyền, nữ ca sĩ đầu tiên được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân là vợ cố Nghệ sĩ Nhân dân Thanh An - người đứng sau nhiều bộ phim tài liệu nổi tiếng như "Ngọn đèn cửa biển", "Những bài ca từ chiến hào"...
Nghệ sĩ Nhân dân Thanh Huyền sinh năm 1942 tại Hà Nội trong một gia đ́nh có truyền thống nghệ thuật. Mẹ bà là cô đào cải lương nổi tiếng một thời. Ngay từ nhỏ, bà đă bộc lộ năng khiếu ca hát thiên bẩm, được cha khuyến khích và cho học kư xướng âm, thanh nhạc.
Thuở thiếu thời, Thanh Huyền sinh hoạt trong Đội thiếu nhi thành phố Ấu Trĩ Viên (Hà Nội). Với năng khiếu nổi bật, bà từng đoạt nhiều giải cao trong các cuộc thi ca nhạc thiếu nhi và có cơ hội hát biểu diễn trước Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Năm 1963, bà tốt nghiệp khoa Thanh nhạc Trường Âm nhạc Việt Nam (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam) và sau đó công tác tại Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam cho đến khi nghỉ hưu.
Nghệ sĩ Nhân dân Thanh Huyền (trái) thời trẻ. (Ảnh: TLP)
Trong những năm tháng kháng chiến, Nghệ sĩ Nhân dân Thanh Huyền đă cùng đoàn nghệ thuật đi biểu diễn ở nhiều nơi, từ Nghệ An, Hà Tĩnh cho đến các chiến trường miền Trung, đồng thời tham gia các chuyến lưu diễn quốc tế tại Pháp, Algérie, Italia – trong đó có các chương tŕnh phục vụ Hội nghị Paris. Giọng hát của bà được xem là một trong những giọng ca sáng nhất của ḍng nhạc cách mạng giai đoạn 1960–1970, kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất dân ca Việt Nam và kỹ thuật thanh nhạc cổ điển.
Các ca khúc gắn liền với tên tuổi của Nghệ sĩ Nhân dân Thanh Huyền từng được phát trên sóng Đài Tiếng nói Việt Nam và in đậm trong kư ức nhiều thế hệ khán giả: Bèo dạt mây trôi, Xe chỉ luồn kim, Người ở đừng về (dân ca Quan họ), Gửi anh một khúc dân ca (Dân Huyền), Lời ca dâng Bác (Trọng Loan), Khi thành phố lên đèn, Rặng trâm bầu (Thái Cơ), Mẹ yêu con (Nguyễn Văn Tư)...
Trong sự nghiệp, bà đă giành 3 Huy chương Vàng tại các kỳ Hội diễn nghệ thuật chuyên nghiệp toàn quốc, được tặng thưởng Huân chương Kháng chiến chống Mỹ hạng Ba và Huân chương Lao động hạng Hai.
Năm 1984, Thanh Huyền trở thành nữ ca sĩ đơn ca đầu tiên được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân, trong đợt phong tặng đầu tiên. Thời điểm đó, danh hiệu c̣n rất mới mẻ và chỉ một số ít nghệ sĩ có tầm ảnh hưởng lớn được vinh danh. Cùng đợt với bà chỉ có bốn nghệ sĩ trong lĩnh vực âm nhạc: nghệ sĩ piano Đặng Thái Sơn, ca sĩ Quốc Hương, nghệ sĩ ngâm thơ Châu Loan.
Trong đời sống riêng, Nghệ sĩ Nhân dân Thanh Huyền có cuộc hôn nhân với cố đạo diễn, Nghệ sĩ Nhân dân Thanh An – người đứng sau nhiều bộ phim tài liệu nổi tiếng như Ngọn đèn cửa biển, Những bài ca từ chiến hào, Bài học về một con người… Trong đó, bộ phim tài liệu Ngọn đèn cửa biển từng giành được Cúp Bạc tại Liên hoan phim Á Phi.
Nghệ sĩ Nhân dân Thanh Huyền từng chia sẻ rằng ḿnh may mắn khi có một người chồng tốt. Thời gian đầu lập nghiệp, hai vợ chồng sống rất giản dị, thậm chí không có nổi chiếc xe đạp, nhưng ông luôn tận tâm chăm sóc, t́m cách bồi bổ sức khỏe cho vợ.
Sau khi chồng qua đời vào năm 2011, nỗi mất mát lớn khiến bà suy sụp, khóc nhiều đến mức bị suy giảm thính lực. Nhiều năm gần đây, Nghệ sĩ Nhân dân Thanh Huyền chọn cuộc sống lặng lẽ, ít xuất hiện trước công chúng.
Vietbf @ Sưu tầm