Mumbai, India — Nghi lễ bắt đầu như thường lệ bằng một cuộc “hành hương”. Từ những hẻm nhỏ chằng chịt ở thủ phủ tài chính đến các làng bụi đỏ xa xôi, đám đông đổ về trước Mannat – biệt thự hướng biển kiên cố của Shah Rukh Khan. Ở tuổi 60, “SRK” vẫn khiến Mumbai rung chuyển: thanh thiếu niên chờ được nhìn thấy anh, các bà nội trợ nhớ mối tình đầu qua màn ảnh, những người đàn ông nhìn thấy chính đường đời mình trong câu chuyện “từ con số 0” của anh.
Lễ hành hương trước cổng Mannat
Họ mang khẩu trang in mặt anh, áo thun, poster phim, tất cả chỉ để mong một cái vẫy tay với vòng tay mở rộng biểu tượng. Có người nói: “Tôi yêu anh ấy đã lâu, đến đây để chúc mừng sinh nhật.” Có người năm nào cũng đến: “Tôi xem tất cả phim của anh ấy.” Tên Mannat nghĩa là “lời khấn thành”, và đám đông đối xử với ngôi nhà như một thánh đường. Chiều nối tối, cảnh sát vật lộn giữ trật tự; rồi tin nhắn trên X xuất hiện: SRK xin lỗi vì không thể bước ra chào theo khuyến cáo an ninh.
Từ Delhi nghèo khó đến “vị thần màn bạc”
Lớn lên trong một gia đình trung lưu ở Delhi, SRK sớm nếm mùi thất bại và thiếu thốn; cha là nhà hoạt động độc lập Ấn Độ, mẹ là “mỏ neo” của gia đình. Anh lên truyền hình với Fauji khi 23 tuổi, rồi chuyển tới Mumbai sau cú sốc mất mẹ. Debut điện ảnh bằng Deewana (1992), bứt phá với vai phản diện Darr, Baazigar – nhưng bước ngoặt lịch sử là DDLJ (1995), nơi Raj mở ra mô hình nam tính mới: dịu dàng, thấu hiểu, đối tác an toàn cho một thế hệ mới.
SRK và Ấn Độ thời mở cửa: Một giấc mơ đồng điệu
Khi Ấn Độ tự do hoá kinh tế thập niên 1990, truyền hình vệ tinh và thương hiệu phương Tây đổ vào, SRK trở thành hiện thân cho câu thần chú “ai cũng có thể làm được”. Một cậu trai Hồi giáo, học trường Thiên Chúa, cưới vợ theo đạo Hindu – biểu tượng của bản sắc vượt tôn giáo trong một quốc gia đa số Hindu.
“Không còn người kế vị”: Thần tượng trong kỷ nguyên thuật toán
Báo cáo IMDb về 25 năm điện ảnh Ấn Độ kết luận: đừng tìm “SRK tiếp theo”. Thời đại streaming, mạng xã hội và chính trị phân cực làm hợp đồng ngôi sao–người hâm mộ kém thiêng. Kết nối từng được “biên tập” qua vai diễn và câu chuyện thương hiệu nay bị xé nhỏ bởi các reel, short, vlog. Một diễn viên trẻ ở Mumbai, Shivam Khatri, nói: “Ngày nay phải thành thương hiệu trước rồi mới thành ngôi sao.”
Khi sùng bái trở thành bức tranh mozaic
Có fan đi 2.200 km, chờ 95 ngày để gặp anh, như Sher Mohammed – và SRK đã bước ra đường chào người hâm mộ. Có người tự nhận “fan lớn nhất”, đặt tên con là Simran và Aryan. Tác giả Shrayana Bhattacharya viết trong Desperately Seeking Shah Rukh: phụ nữ dùng hình tượng SRK để nói về tự do kinh tế–cảm xúc; với lao động di cư, họ trân trọng cử chỉ gia đình của anh trên màn ảnh; với giới tinh hoa, anh là “huyền thoại thực tài” đúng lúc nền kinh tế mê đắm GDP và tiêu dùng.
Bản sao, influencer và đường băng mới của danh vọng
Influencer Ibrahim Qadri – “bản sao SRK” – kiếm sống bằng việc tái hiện thế giới của Khan trên Instagram: dáng dang tay giữa đồng mù tạt, lipsync nhạc phim, dựng lại cảnh kinh điển. Hơn 2 triệu người theo dõi vì anh “khả dụng” hơn ngôi sao thật, đáp ứng cơn khát kết nối mà một mình SRK không thể bù đắp. Nghề diễn và danh vọng nay đi qua hàng nghìn dòng chảy thuật toán.
Vùng xoáy chính trị: Từ Pathaan đến phản đòn phòng vé
Trong thời chủ nghĩa dân tộc Hindu trỗi dậy, SRK từ biểu tượng kết nối bị kéo vào chiến tuyến văn hoá. Pathaan (2023) từng hứng kêu gọi tẩy chay vì một cảnh bikini màu nghệ – biểu tượng tôn giáo – nhưng phản ứng phòng vé kỷ lục là câu trả lời điếc tai nhất từ cộng đồng fan.
Con số biết nói & di sản khó lặp lại
Theo bộ dữ liệu IMDb, SRK góp mặt trong 20/130 phim Ấn độ xuất sắc của 25 năm qua – một dấu ấn lượng hoá hiếm thấy. Nhưng đường độc đạo tiến vào “đền thờ phòng vé” đã tan biến; nó được thay bằng vạn nẻo trên Instagram, TikTok – nơi follower đôi khi nặng ký hơn headshot.
Sinh nhật 60 & lời nhắn gửi từ đám đông
Đám đông trước Mannat vẫn dâng sóng: mặt nạ, áo in chân dung, poster. Cảnh sát gõ gậy trên mặt đường cố dẹp biển người. Khi hoàng hôn rơi xuống Ả Rập Hải, niềm hy vọng thấy thần tượng nhạt dần – rồi lời xin lỗi được đăng tải. Dẫu vậy, câu chuyện SRK không khép lại ở một cái vẫy tay: nó sống trong ký ức tập thể, trong những người trẻ treo tấm bảng “India’s next superstar” ở góc phòng trọ, và trong những người phụ nữ thấy bình đẳng qua từng cử chỉ nhỏ của anh trên màn ảnh.
Có thể sẽ không có “SRK tiếp theo”. Nhưng di sản của anh nhắc ta rằng vẫn cần những biểu tượng có thể nối lại cuộc đối thoại chung, thay vì chia chúng ta thành các “giáo phái” tinh thần. Ở tuổi 60, King Khan vẫn là lời khấn đã thành – Mannat – của một nước Ấn Độ từng tin rằng ai cũng có thể làm được, và vẫn khao khát tin như thế.