[Gibbs]

Nvidia ở tâm bão: tăng trưởng thần tốc, áp lực địa chính trị
Gã khổng lồ công nghệ Nvidia – nhà sản xuất chip AI hàng đầu thế giới, đang tiến gần mốc vốn hóa 5 nghìn tỷ USD nhờ nhu cầu bùng nổ từ các trung tâm dữ liệu phục vụ AI của những hãng như OpenAI. Nhưng chính vị thế dẫn đầu ấy lại đặt Nvidia vào tâm điểm căng thẳng thương mại, khi công nghệ chip trở thành “đòn bẩy” trong đối đầu Mỹ–Trung, đặc biệt sau các gói thuế và tranh chấp khoáng sản đất hiếm.

“An ninh quốc gia” và rủi ro thị trường Trung Quốc
Ước tính khoảng 25% doanh số GPU của Nvidia từng đến từ Trung Quốc. Theo chuyên gia Gil Luria, Nvidia “mắc kẹt” giữa tranh chấp thương mại và thực tế mới: AI đã trở thành vấn đề an ninh quốc gia. CEO Jensen Huang cảnh báo việc siết bán chip Mỹ có thể thúc đẩy các nhà phát triển Trung Quốc tự phát triển giải pháp thay thế nhanh hơn.

Jensen Huang là ai?
Jensen Huang (62 tuổi) sinh tại Đài Loan, 9 tuổi sang Tacoma (Washington), tốt nghiệp Oregon State và Stanford. Năm 1993, ông đồng sáng lập Nvidia – ban đầu là công ty xử lý đồ họa – rồi đưa hãng vươn thành biểu tượng thời AI. Từng làm thiết kế vi xử lý tại AMD, Huang nay được ca ngợi như “rockstar” ở Đài Loan; tài sản ước khoảng 167 tỷ USD theo một bảng xếp hạng tỷ phú.

Vai trò của Nvidia trong cuộc đua chip AI
Nvidia tạo nên kiến trúc nền tảng cho giới phát triển AI, trở thành lựa chọn mặc định để vận hành mô hình và ứng dụng quy mô lớn. Công ty thông báo sẽ đầu tư tới 100 tỷ USD vào OpenAI, cung cấp chip trung tâm dữ liệu sớm nhất từ cuối 2026. Song “đường đua” đã có đối thủ: AMD công bố hợp tác cung ứng công suất 6 GW cho hạ tầng của OpenAI. Nvidia khẳng định khách hàng sẽ chọn “ngăn xếp công nghệ tốt nhất” và hãng sẽ tiếp tục nỗ lực giữ niềm tin của cộng đồng lập trình viên.

H20 và những ràng buộc xuất khẩu
Chính quyền Mỹ tìm cách hạn chế Trung Quốc tiếp cận công nghệ Mỹ để làm chậm nhịp tiến của Bắc Kinh. Tháng 4, các hạn chế được mở rộng đến một số dòng chip, trong đó có Nvidia H20 – sản phẩm ra đời năm 2024 nhằm duy trì hiện diện thị trường Trung Quốc dưới khung kiểm soát mới. Động thái này khiến Bắc Kinh đáp trả bằng việc siết nhập chip Mỹ, đặt Nvidia vào thế khó.

“Cơn lắc tay” chính sách: từ cứng rắn đến cấp phép có điều kiện
Giữa mùa hè, Bộ Thương mại Mỹ phát đi thông điệp rằng bán “đủ dùng” có thể khiến các nhà phát triển Trung Quốc lệ thuộc vào chuẩn công nghệ Mỹ. Tháng 8, Tổng thống Donald Trump bật đèn xanh cho một khuôn khổ cho phép bán chip sang Trung Quốc: Nvidia và AMD nộp 15% doanh thu từ thị trường này để đổi lấy giấy phép xuất khẩu – bao gồm H20. Tuy nhiên, phía Trung Quốc tỏ ra không mấy mặn mà và tiếp tục tăng cường hạn chế nhập khẩu, trong lúc Mỹ dọa áp mức thuế 100% bổ sung từ 1/11 liên quan tới kiểm soát đất hiếm.

Nghi vấn “lách luật” và phản hồi của Nvidia
Giới chức Mỹ điều tra khả năng khách hàng Megaspeed (Singapore) giúp lách kiểm soát để đưa công nghệ Nvidia vào Trung Quốc. Nvidia cho biết đã phối hợp với chính phủ, tự rà soát và không thấy dấu hiệu chuyển hướng sản phẩm; các chuyến thăm thực địa xác nhận Megaspeed vận hành một đám mây thương mại quy mô nhỏ trong phạm vi quy định. Dù vậy, tranh cãi vẫn chưa lắng dịu.

Tác động lan tỏa: mô hình Trung Quốc, chợ đen và hệ quả ngoài ý muốn
Chip H20 được cho là góp phần vào sự trỗi dậy của một số mô hình AI tiên tiến tại Trung Quốc, làm dấy lên lo ngại Bắc Kinh đi nhanh hơn dự đoán. Ngoài ra, khả năng “chảy máu” chip qua chợ đen luôn tồn tại, khi nước thứ ba mua rồi bán lại cho Trung Quốc. Theo giáo sư Arun Sundararajan, càng siết chặt có thể càng phản tác dụng: các quốc gia buộc đẩy nhanh tự cường công nghệ, làm suy yếu ảnh hưởng của hệ sinh thái Mỹ.

Kịch bản phía trước: đàm phán dài hơi, thị trường biến động
Nvidia phải vừa bảo vệ chuỗi cung ứng và tuân thủ pháp lý, vừa giữ lợi thế công nghệ trước đối thủ. Khi chip AI đã gắn chặt với an ninh quốc gia, “lối ra” sẽ không đơn thuần là thương mại. Câu hỏi còn bỏ ngỏ: liệu việc “bán đủ dùng” để gắn kết các nhà phát triển Trung Quốc với ngăn xếp Mỹ có hiệu nghiệm, hay vô tình đẩy thế giới vào hai hệ sinh thái AI tách rời?

Kết luận: giữa tăng trưởng và rủi ro địa chính trị
Nvidia là hình mẫu của sức bật thời AI, nhưng cũng là tấm gương phản chiếu rủi ro khi công nghệ thành lá bài đàm phán. Từ H20, giấy phép xuất khẩu, đến những đe dọa thuế quan và đất hiếm, mọi biến số đều có thể quyết định tốc độ của cuộc đua AI – không chỉ với Nvidia hay AMD, mà với cả cấu trúc quyền lực công nghệ toàn cầu trong những năm tới.