Trung Quốc đang tung ra đ̣n thương mại mới nhắm vào Mỹ, lần này không phải là đất hiếm – mà là pin.
Một băi chứa pin ở Iola, Texas. Ảnh Bloomberg
Theo Bloomberg, Bắc Kinh vừa ban hành một loạt hạn chế xuất khẩu pin và linh kiện then chốt, đe dọa chuỗi cung ứng năng lượng đang trở nên sống c̣n đối với nền kinh tế Mỹ thời kỳ trí tuệ nhân tạo (AI).
Các biện pháp kiểm soát, có hiệu lực từ ngày 8/11, bao gồm pin lithium-ion quy mô lớn, vật liệu cực âm và cực dương, cùng máy móc sản xuất pin – toàn bộ đều là lĩnh vực mà Trung Quốc hiện đang thống trị. Các doanh nghiệp muốn xuất khẩu phải xin giấy phép của Bộ Thương mại Trung Quốc, mở đường cho Bắc Kinh chọn lọc “vũ khí hóa” nguồn cung.
"Trung Quốc có thể bóp nghẹt rất nhanh các công ty Mỹ v́ họ nắm trọn chuỗi cung ứng pin toàn cầu”, chuyên gia Matthew Hales của BloombergNEF nhận định. Trong 7 tháng đầu năm 2025, 65% lượng pin lưu trữ điện nhập vào Mỹ đến từ Trung Quốc.
Sự phụ thuộc này khiến Mỹ đặc biệt dễ tổn thương, đúng lúc nhu cầu năng lượng trong nước tăng vọt do cơn sốt trung tâm dữ liệu AI. Theo Pḥng thí nghiệm Quốc gia Lawrence Berkeley, lượng điện tiêu thụ của các trung tâm dữ liệu Mỹ tăng gấp đôi từ 2017 đến 2023, và dự kiến tăng gấp ba vào năm 2028.
Trong bối cảnh đó, pin quy mô lớn được xem như “bộ phổi” của hệ thống điện – lưu trữ năng lượng tái tạo và ngăn chặn t́nh trạng mất điện. Từ chỗ gần như không tồn tại một thập kỷ trước, Mỹ đă lắp đặt 26 gigawatt pin lưu trữ vào năm 2024, riêng bang Texas chiếm 4 GW, đủ cung cấp điện cho 3 triệu hộ gia đ́nh.
Tuy nhiên, kế hoạch mở rộng lên 136 GW trong 10 năm tới của Mỹ sẽ gặp rào cản lớn nếu Trung Quốc siết xuất khẩu. “Họ có thể khiến mọi thứ đ́nh trệ chỉ trong vài tuần”, ông Hales cảnh báo.
Pin – “điểm nghẽn vàng” trong chuỗi cung ứng Mỹ
Trong sản xuất pin, Trung Quốc hiện sản xuất 96% công suất cực dương và 85% công suất cực âm toàn cầu, theo BNEF. Việc Bắc Kinh bổ sung hai thành phần này vào danh mục kiểm soát được xem là một bước leo thang nghiêm trọng.
Cory Combs, chuyên gia của Trivium China cho biết: “Đây là đ̣n nặng nhất từ trước đến nay. Toàn bộ các nhà máy pin ở miền Đông Nam nước Mỹ sẽ bị ảnh hưởng v́ nguồn nguyên liệu chính bị chặn".
Ngay sau thông báo, cổ phiếu Fluence Energy – công ty pin hàng đầu Mỹ – rớt hơn 12%, c̣n Tesla giảm 5%. Cả hai đều phụ thuộc vào linh kiện pin Trung Quốc.
Denis Phares, Giám đốc điều hành Dragonfly Energy (Mỹ), nhận định: “Các quy định mới khiến chuỗi cung ứng toàn cầu vốn đă căng thẳng nay càng phức tạp. Chúng tôi đang chạy đua để thoát khỏi sự phụ thuộc vào linh kiện từ Trung Quốc".
Song chính các tập đoàn Trung Quốc cũng có thể chịu thiệt. Trong bối cảnh dư thừa công suất trong nước, họ đang ngày càng phụ thuộc vào thị trường xuất khẩu. Do đó, nhiều nhà phân tích kỳ vọng, Bắc Kinh sẽ cân nhắc thận trọng khi áp dụng biện pháp này.
Ilaria Mazzocco, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) b́nh luận: “Trung Quốc không chỉ muốn thương lượng – họ muốn thống trị ngành pin toàn cầu trong nhiều thập kỷ tới".