Các khoa học gia ở Mỹ vừa cho công bố ra một bước đột phá gây ra nhiều tranh cãi trong lãnh vực sinh sản: họ đã tạo ra trứng người từ tế bào da và thậm chí còn cho thụ tinh được để hình thành ra phôi thai ở giai đoạn sớm. Công trình này, do nhóm chuyên gia nghiên cứu tại Đại học Y khoa ở tiểu bang Oregon thực hiện và đăng tải lên tạp chí
Nature Communications, mở ra triển vọng mới về một thế hệ kỹ thuật điều trị bệnh vô sinh mới, nhưng đồng thời kéo theo nhiều câu hỏi về mặt đạo đức.
Trong cuộc thí nghiệm, nhóm đã lấy nhân của tế bào da người và cấy vào một trứng được hiến tặng đã loại bỏ ra nhân. Kỹ thuật này gợi nhớ đến phương pháp từng tạo ra con cừu Dolly nổi tiếng hồi năm 1997. Sau đó, trứng được kích thích qua xung điện và thuốc để bắt chước quá trình cho giảm phân, nhằm loại bỏ bớt bộ nhiễm sắc thể. Kết quả, họ đã thu thập được 82 trứng có thể cho thụ tinh.
(Minh họa)
Các phôi sau khi cho thụ tinh đều mang nhiễm sắc thể bất thường, phần lớn đã ngừng tiến triển ở ngày thứ ba. Dù vậy, có khoảng 9% các phôi đã hình thành đến giai đoạn
"nang phôi" (blastocyst), giai đoạn thường được cho cấy ghép trong
"thụ tinh nhân tạo" (IVF). Nhóm nghiên cứu đã cho ngừng việc nuôi cấy tại đây, và không thử đưa vào tử cung cùa người.
Theo đồng tác giả Paula Amato, ứng dụng dễ thấy nhất trong tương lai sẽ là dành cho phụ nữ lớn tuổi đã hết còn trứng, người bị mất khả năng sinh sản do bệnh lý, hoặc thậm chí hỗ trợ các cặp đôi đồng tính có con chung mang yếu tố di truyền từ cả hai bên. Nếu kỹ thuật này được nghiên cứu thành công, bệnh nhân IVF có thể có nguồn trứng
"vô hạn" từ chính các tế bào của cơ thể mình, thay vì phụ thuộc vào chất lượng trứng tự nhiên vốn bị suy giảm theo tuổi tác.
(Minh họa)
Tuy nhiên, thách thức về kỹ thuật vẫn còn rất lớn. Việc làm cho trứng được loại bỏ ra đúng một nửa số nhiễm sắc thể cần thiết là rất phức tạp, và hiện tỷ lệ gặp lỗi còn rất cao. Các chuyên gia độc lập, như giáo sư Katsuhiko Hayashi (Đại học ở Osaka), đánh giá phương pháp tuy ttinh vi nhưng còn quá rủi ro để đem ra ứng dụng lâm sàng. Ngoài ra, quy trình vẫn cần đến trứng hiến được tặng, nên chưa hoàn toàn thay thế cho IVF truyền thống.
Vấn đề đạo đức cũng nổi bật lên. Kỹ thuật sinh sản tử trong ống nghiệm (IVG) có thể dẫn đến kịch bản cho sản xuất hàng loạt phôi để được chọn lọc ra, thậm chí cần kết hợp với việc cho chỉnh sửa gene. Nhiều nhân vật đạo đức học cảnh cáo nguy cơ về xã hội sẽ phải đối mặt với dạng
"nông trại phôi" hay sự lựa chọn đặc điểm di truyền theo ý muốn. Thêm vào đó, luật pháp Mỹ hiện cấm FDA xem xét các thử nghiệm lâm sàng nhằm tạo ra trẻ em từ phôi được biến đổi gene, nên con đường hợp pháp hóa hãy còn xa vời.
(Minh họa)
Dù chưa thể trở thành phương án điều trị bệnh vô sinh, kỹ thuật mà nhóm chuyên gia gọi là
"mitomeiosis" vẫn rất hữu ích về mặt khoa học. Vì sẽ giúp cho các chuyên gia nghiên cứu nắm hiểu rõ hơn về cơ chế lỗi giảm phân, nguyên nhân chính cho khiến tỷ lệ dị tật nhiễm sắc thể tăng theo tuổi người mẹ. Điều này có thể mở ra hướng mới để phòng tránh bị sẩy thai hoặc cải thiện chất lượng IVF.
Nhiều chuyên gia dự đoán sẽ cần ít nhất một thập kỷ nghiên cứu nữa trước khi IVG đủ an toàn để cho thử nghiệm lâm sàng. Cho đến lúc đó, đây vẫn là một lĩnh vực tuy hứa hẹn nhiều tiềm năng, nhưng cũng sẽ gây ra nhiều tranh cãi về cách thức mà nhân loại nên cho sử dụng.
** Tham khảo thêm ở đây:
- Nature Communications: Human eggs generated from skin cells
- Wired: Scientists made human eggs from skin cells and embryos
- Wired: Reverse infertility with lab-made eggs and sperm
- Science: Stem cell-derived gametes research
- Science Translational Medicine: Understanding meiotic errors in reproduction