Một ḍng họ từng làm chủ thiên hạ vẫn có thể rơi vào lăng quên nếu không biết giữ lấy chính máu mủ của ḿnh. Và đó chính là lư do v́ sao họ Tư Mă – từng là “quốc họ” của Trung Hoa – lại trở thành một trong những ḍng họ đáng thương nhất trong lịch sử.
Trong lịch sử Trung Hoa, có rất nhiều “quốc họ” từng hưng thịnh rực rỡ rồi mai một theo thời gian. Nhưng hiếm có ḍng họ nào mang trong ḿnh bi kịch sâu sắc và xót xa như họ Tư Mă – ḍng họ từng nắm thiên hạ, có tới 15 vị hoàng đế, đặt dấu chấm hết cho thời Tam Quốc và mở ra một đế chế thống nhất. Thế nhưng hôm nay, hậu duệ họ Tư Mă trên đất Trung Hoa chỉ c̣n không tới 30.000 người, một con số quá ít ỏi nếu so với những họ từng lập quốc như Lưu, Lư hay Chu. Tại sao một ḍng tộc từng ở đỉnh cao quyền lực lại trở thành một họ hiếm hoi như vậy? Câu trả lời nằm trong chính lịch sử đẫm máu và tự diệt của họ.
Khởi đầu của họ Tư Mă gắn với Tư Mă Ư, một nhân vật kiệt xuất thời Tam Quốc. Dưới trướng Tào Ngụy, ông là người từng đối đầu quyết liệt với Gia Cát Lượng, kiên nhẫn từng bước đoạt lấy quyền lực. Sau Tư Mă Ư, con trai là Tư Mă Sư và Tư Mă Chiêu tiếp tục củng cố quyền hành, để rồi cháu nội là Tư Mă Viêm cuối cùng phế bỏ Tào Ngụy, lập ra nhà Tấn năm 266. Đế quốc Tấn thống nhất Trung Hoa sau gần một thế kỷ phân tranh, đánh dấu thời kỳ thái b́nh tưởng như lâu dài. Trong hơn 150 năm tồn tại, nhà Tấn có 15 vị hoàng đế, nếu kể cả kẻ tiếm vị ngắn ngủi Tư Mă Luân th́ là 16. Với một đế chế như thế, lẽ ra họ Tư Mă phải phát triển đông đảo như các ḍng họ từng làm chủ thiên hạ khác.
Nhân vật Tư Mă Ư trên phim.
Thế nhưng, ngay từ khi vừa đạt đỉnh cao quyền lực, họ Tư Mă đă gieo mầm diệt vong cho chính ḿnh. Sau khi thống nhất thiên hạ, Tấn Vũ Đế Tư Mă Viêm phong hàng loạt thân vương ra trấn thủ khắp nơi để củng cố ảnh hưởng hoàng tộc. Ông nghĩ đó là cách bảo vệ triều đại, nhưng thực tế lại là một sai lầm chí tử: các vương có quân đội riêng, thế lực kinh tế mạnh và dă tâm không nhỏ. Tệ hơn nữa, việc ông kiên quyết lập con trưởng Tư Mă Trung – người nổi tiếng là đần độn – làm thái tử đă đẩy triều đ́nh vào tay ngoại thích và hoàng hậu sau khi ông băng hà. Năm 290, Tư Mă Trung lên ngôi tức Tấn Huệ Đế, mở màn cho chuỗi bi kịch.
Chỉ một năm sau khi Huệ Đế đăng cơ, Loạn Bát vương nổ ra, kéo dài suốt 15 năm (291–306). Đây là một trong những cuộc nội chiến khốc liệt nhất lịch sử Trung Hoa, nơi chính những người mang ḍng máu Tư Mă chém giết, đầu độc và phản bội lẫn nhau để giành quyền lực. Từ những âm mưu cung đ́nh của hoàng hậu Giả Nam Phong và ngoại thích Dương Tuấn, đến việc các thân vương như Tư Mă Lượng, Tư Mă Vĩ, Tư Mă Quưnh, Tư Mă Luân, Tư Mă Ngung, Tư Mă Dĩnh, Tư Mă Việt, Tư Mă Nghệ, Tư Mă Hổ liên tục khởi binh phế lập hoàng đế, triều đ́nh Tây Tấn trở thành một chiến trường đẫm máu.
Chỉ riêng trong Loạn Bát vương, hàng ngh́n thành viên hoàng thất bị sát hại, nhiều người phải đổi họ để thoát chết. Không ít thân vương và hậu duệ họ Tư Mă bị giết không chỉ trong chiến đấu mà c̣n bởi mưu sát, đầu độc, trả thù cá nhân. Các vương tộc từ hàng chú, hàng con đến hàng cháu nội của Tư Mă Viêm đều lần lượt ngă xuống. Người cuối cùng giành quyền kiểm soát – Tư Mă Việt – cũng chết thảm, xác bị quân Hung Nô chém giết rồi băm nát. Có lẽ không có “quốc họ” nào trong lịch sử Trung Hoa lại tự tàn sát ḿnh đến mức như thế.
Hậu quả mà Loạn Bát vương để lại là vô cùng nặng nề. Một đế quốc vừa thống nhất sau thời Tam Quốc nhanh chóng kiệt quệ v́ chiến tranh, kho lẫm trống rỗng, dân số giảm mạnh, quân đội rệu ră. Nội chiến cũng mở toang cánh cửa cho các thế lực ngoại tộc như Hung Nô, Tiên Ty, Yết, Khương, Đê – vốn bị nhà Tấn kiểm soát – nổi dậy cát cứ. Đáng chú ư nhất là thủ lĩnh Hung Nô Lưu Uyên, kẻ từng được Tư Mă Dĩnh cầu viện trong Loạn Bát vương, nay tự lập nước Hán (sử gọi là Hán Triệu). Con trai ông là Lưu Thông kế thừa sự nghiệp, đánh chiếm Lạc Dương, bắt sống Tấn Hoài Đế, giết hàng vạn người và tàn sát kinh thành. Tây Tấn chính thức sụp đổ, mở ra thời kỳ Ngũ Hồ Thập lục quốc kéo dài hàng trăm năm chia cắt.
Sự tàn khốc đến mức khi Lưu Thông chiếm kinh đô, ông đă hỏi hoàng hậu cũ của Tấn Huệ Đế là Dương Hiến Dung một câu khiến hậu thế c̣n rùng ḿnh: “Sao họ Tư Mă giết hại nhau nhiều thế?” Câu hỏi ấy không chỉ là lời mỉa mai dành cho một triều đại đă tự tay giết chính ḿnh, mà c̣n là bản án lịch sử dành cho một ḍng họ từng đứng trên đỉnh cao quyền lực mà không giữ nổi chính ḍng máu của ḿnh.
Chính v́ những cuộc tàn sát lẫn nhau mà số lượng người mang họ Tư Mă đă bị giảm sút nghiêm trọng ngay từ đầu thế kỷ IV. Không chỉ bị tiêu diệt trong nội chiến, nhiều chi nhánh hoàng tộc c̣n bị quân ngoại tộc giết sạch trong các cuộc xâm lăng sau đó. Có người phải đổi sang họ khác để sống sót. Lại thêm việc nhà Tấn không ban “quốc họ” cho dân thường như các triều đại Lưu hay Lư từng làm, khiến họ Tư Mă không được “mở rộng dân số” ra ngoài ḍng hoàng thất. Hệ quả là từ một “quốc họ” từng đứng đầu thiên hạ, họ Tư Mă chưa bao giờ có được cơ hội lan rộng trong dân gian.
Số phận ḍng họ càng trở nên bi thương hơn khi ngay cả sau khi Tây Tấn sụp đổ, Đông Tấn do nhánh họ Tư Mă dựng lên ở Giang Nam cũng không kéo dài được sự hưng thịnh. Đông Tấn tồn tại hơn 100 năm (317–420) nhưng suốt thời gian đó luôn bị quyền thần thao túng, bị ngoại tộc phương Bắc ép sát và cuối cùng cũng diệt vong trong tay Lưu Dụ – người sáng lập nhà Lưu Tống. Sau biến cố ấy, họ Tư Mă chính thức lùi vào hậu trường lịch sử, không bao giờ c̣n một cơ hội nào để vươn lên nắm thiên hạ lần nữa.
Tất cả những điều đó lư giải v́ sao một “quốc họ” từng huy hoàng lại trở thành một họ hiếm hoi ở thời hiện đại. Theo thống kê, Trung Quốc ngày nay có khoảng 1,4 tỷ dân, trong đó họ Lưu có hơn 70 triệu người, họ Lư hơn 100 triệu người – đều là hậu duệ hoặc người được ban họ của các triều đại từng tồn tại lâu dài. C̣n họ Tư Mă chỉ c̣n chưa tới 30.000 người, một con số quá khiêm tốn, phản ánh quá khứ đầy máu và nước mắt của ḍng họ này.
Bi kịch của họ Tư Mă không chỉ nằm ở con số nhân khẩu, mà c̣n là bài học lịch sử cay đắng. Từ một ḍng họ lừng lẫy đủ sức kết thúc thời Tam Quốc và thống nhất Trung Hoa, họ lại tự hủy hoại ḿnh bằng ḷng tham quyền lực không đáy. Chính những người chung ḍng máu đă trở thành kẻ thù không đội trời chung, biến triều đ́nh thành chiến trường và biến chiến trường thành nấm mồ của chính ḿnh. Những ǵ không kẻ thù nào làm nổi – tiêu diệt một đế chế hùng mạnh – th́ chính họ Tư Mă đă tự làm với nhau.
Câu hỏi của Lưu Thông dành cho Dương Hiến Dung – “Sao họ Tư Mă giết hại nhau nhiều thế?” – không chỉ là lời châm biếm lịch sử mà c̣n là nỗi đau của cả một ḍng họ. Tư Mă từng đứng trên thiên hạ, nhưng rồi chính họ đă tự đạp đổ ngai vàng của ḿnh. Hơn 1.700 năm sau, khi hậu duệ họ Lưu, họ Lư, họ Chu vẫn nối dài hàng chục triệu người, th́ họ Tư Mă chỉ c̣n lại vài chục ngh́n – như những mảnh xương vụn của một thời đế vương đă tan vào gió bụi.
Vietbf @ Sưu tầm