Tiền dầu bắt đầu chi từ thứ Năm: “phao cứu sinh” cho nhiều gia đình
Alaska bắt đầu phát cổ tức hằng năm từ Quỹ Tài sản Dầu mỏ trị giá 83 tỷ USD. Với nhiều cư dân, đây là khoản tiền thêm cho lốp xe mùa đông, chuyến nghỉ ấm áp tránh mùa đêm dài; với không ít gia đình, nó là nguồn sống thiết yếu giữa chi phí internet, xăng, thực phẩm thuộc hàng cao nhất nước Mỹ.
Câu chuyện từ Fairbanks: hóa đơn sưởi 2.600 USD đến sớm
Tại Fairbanks, xe chở dầu sưởi đến sớm lịch, để lại hóa đơn 2.600 USD trước thềm mùa đông. Allyssa Canoy, mẹ đơn thân của hai cậu con trai, nói tiền dầu sẽ được chi trả từ tiền cổ tức; phần còn lại cô cho các con giữ. Dự tính gia đình nhận khoảng 3.000 USD (ba người), 400 USD còn lại sẽ dành cho các bé.
Mức chi năm nay: 1.000 USD/người – vì sao thấp?
Mỗi cư dân đủ điều kiện nhận 1.000 USD – mức thấp nhất từ 2020 (năm đó là 992 USD); từ 2006 đến nay, chỉ hai lần mức chi dưới 1.000 USD.
Công thức cũ từng gắn với hiệu suất thị trường của quỹ, nhưng trong thập niên qua bị coi là không kham nổi và bỏ áp dụng.
Nay, giới lập pháp quyết định con số cuối cùng trong đàm phán ngân sách: phải cân đối giữa séc cổ tức, giáo dục K–12, và hạn chế rút tiết kiệm của bang.
Nếu theo công thức cũ, mỗi người năm nay có thể nhận khoảng 3.800 USD.
Quỹ Dầu mỏ Alaska: gần 50 năm tuổi
Cử tri Alaska lập Quỹ Thường trực năm 1976 để giữ gìn tài nguyên khoáng sản. Tiền gốc của quỹ được hiến pháp bảo vệ, còn phần sinh lời có thể chi tiêu. Cổ tức bắt đầu phát từ 1982 như một cách gắn quyền lợi người dân với sự phát triển của quỹ. Hiện có hơn 600.000/740.000 cư dân dự kiến nhận séc, tùy điều kiện cư trú.
Đã từng có “phụ cấp năng lượng” kèm cổ tức
Ba lần (gần nhất là năm ngoái), cư dân nhận khoản hỗ trợ năng lượng cùng cổ tức nhằm giảm gánh chi phí sưởi ấm. Năm nay, không có phụ cấp kèm theo.
Người dân dùng tiền vào việc gì?
Gia tăng tích lũy: gửi quỹ học đại học, tiết kiệm, từ thiện.
Nhu cầu thiết yếu: dầu sưởi, lốp mùa đông, snowmachine – phương tiện quan trọng ở vùng nông thôn phục vụ săn bắt, đặt bẫy.
Với gia đình như Canoy, cổ tức giúp đóng chi phí sưởi bất ngờ, phần nhỏ còn lại cho con trẻ.
Từ “công thức vàng” đến quyết định chính trị
Kể từ 2018, Alaska dùng thu nhập của quỹ không chỉ để trả cổ tức mà còn cân đối ngân sách. Vì vậy, quy mô séc trở thành bài toán chính sách: ưu tiên dịch vụ công, hạn mức rút quỹ, hay tăng cổ tức cho dân? Năm nay, con số 1.000 USD phản ánh thỏa hiệp: tăng tiền cho giáo dục K–12, đồng thời giữ kỷ luật tài khóa.
Tiếng nói từ người dân: cần sự ổn định
Canoy nói cô sống ổn và xem cổ tức là món quà, nhưng mong nhà lập pháp có cách xác định ổn định hơn, để người dân an tâm lập kế hoạch: “Ít nhất hãy cho người Alaska cảm giác rằng chúng ta đang làm hết sức để mọi người hưởng lợi công bằng từ quỹ.”
Kết luận
1.000 USD/người không phải con số mơ ước, nhưng với mùa đông băng giá và chi phí leo thang, cổ tức từ Quỹ Dầu mỏ Alaska vẫn là điểm tựa cho hàng trăm nghìn hộ gia đình—từ việc đổ đầy bồn sưởi, thay lốp mùa đông, đến gửi tiết kiệm cho tương lai. Điều người dân trông đợi nhất lúc này: một cơ chế tính ổn định, minh bạch, để không còn nỗi lo “năm được, năm mất.”