PakistanBốn tên không tặc cải trang nhân viên an ninh sân bay Karachi với trang bị súng trường, súng lục, lựu đạn và thắt lưng chứa chất nổ dẻo đă lao lên chiếc Boeing 747.
Ngày 5/9/1986, chuyến bay số hiệu 73 của hăng Pan Am (Pan American World Airways) có lịch tŕnh từ Bombay đến New York, với điểm dừng tại Karachi và Frankfurt.
Chuyến bay hạ cánh xuống sân bay Karachi lúc 4h30. Máy bay chở 394 hành khách và 9 trẻ sơ sinh, 14 thành viên phi hành đoàn (gồm một người Mỹ và 13 người Ấn Độ). Tổng cộng 109 hành khách đă xuống máy bay tại Karachi.
Chuyến xe buưt đầu tiên chở hành khách mới từ Karachi vừa kịp đến máy bay đang đỗ trên đường băng th́ biến cố xảy ra.
Lúc 5h44, bốn tên không tặc cải trang thành nhân viên an ninh sân bay Karachi, được trang bị súng trường tấn công, súng lục, lựu đạn và thắt lưng chứa chất nổ dẻo. Chúng lái xe van được cải tạo trông giống xe an ninh sân bay, trang bị c̣i báo động và đèn nhấp nháy, đi qua trạm kiểm soát an ninh đến một trong những cầu thang lên máy bay.
Cả bốn lao lên chiếc Boeing 747, bắn chỉ thiên. Một tiếp viên hàng không bị bắn vào chân, ép phải đóng cửa. Một tiếp viên khác đang ở ngoài tầm nh́n của nhóm khủng bố đă với tay lấy hệ thống liên lạc nội bộ và nhấn số khẩn cấp vào buồng lái.
Nữ tiếp viên Sunshine Vesuwala bị chĩa súng vào đầu, trong khi những tên khủng bố cố gắng xông vào buồng lái. Sunshine tŕ hoăn đủ lâu để các phi công thoát khỏi máy bay qua cửa sập khẩn cấp trên trần.
Lúc này, máy bay đă nằm dưới sự kiểm soát của bốn kẻ không tặc. 365 người trên máy bay bị bắt làm con tin.
Cuộc giằng co với bốn kẻ khủng bố
Nhóm không tặc hành động cho Abu Nidal, một trong những tổ chức khủng bố nguy hiểm nhất thế giới lúc bấy giờ. Tổ chức này chịu trách nhiệm cho vụ tấn công kép tại sân bay Rome và Vienna vào tháng 12/1985, khiến 19 thường dân thiệt mạng và hơn 100 người bị thương; vào ngày 6/9/1986, chúng nổ súng vào một giáo đường Do Thái ở Istanbul, khiến 22 người thiệt mạng. Israel và Mỹ đứng đầu danh sách kẻ thù của chúng, xếp ngay sau là phần c̣n lại của phương Tây.
Pan Am, hăng hàng không quốc tế chính của Mỹ, là mục tiêu hàng đầu của khủng bố. Bộ tứ lên kế hoạch lái chuyến bay 73 vào một mục tiêu quân sự của Israel, nhưng mọi chuyện diễn ra không như mong đợi ngay từ những giây phút đầu tiên khi các phi công nhanh trí đă thoát ra ngoài.
Chỉ một thời gian ngắn sau khi chiếm quyền điều khiển máy bay, tên cầm đầu Zaid Hassan Abd Latif Safarini, người Jordan, nhận ra không có phi công nên buộc phải đàm phán với các quan chức.
Bên ngoài đường băng, giám đốc hăng Pan Am tại Karachi, Viraf Doroga, dùng loa phóng thanh để bắt đầu đàm phán với bốn tên không tặc. Ông nói rằng ban quản lư sân bay đang t́m kiếm phi công để đưa chúng đến nơi cần đến.
Khoảng 10h, Zaid đến chỗ Rajesh Kumar, hành khách Ấn Độ gốc Kenya 29 tuổi, vừa nhập tịch Mỹ được hai tháng. Zaid ra lệnh cho Rajesh quỳ ở cửa trước máy bay và quay mặt về phía trước, hai tay đặt sau đầu. Hắn thương lượng với lănh đạo Pan Am, tuyên bố nếu phi công không được đưa lên máy bay trong ṿng 30 phút, Rajesh sẽ bị bắn.
Ngay sau đó, Zaid nổi nóng với các quan chức, túm lấy Rajesh rồi bắn vào đầu anh trước mặt nhiều nhân chứng cả trên và ngoài máy bay. Hắn đá nạn nhân xuống đường băng bên dưới.
Zaid ra lệnh cho Sunshine đi thu thập hộ chiếu của hành khách người Mỹ. "Tôi cố gắng không đưa cho hắn thứ hắn muốn. Nếu họ là người Mỹ da trắng, tôi sẽ thả lại hộ chiếu vào ḷng họ. Tôi giấu hộ chiếu dưới ghế khi hắn yêu cầu tôi sàng lọc", cô tiếp viên kể.
Sunshine nói đă làm mọi cách để kéo dài thời gian: "Bạn không thể tranh căi với kẻ mạnh hơn ḿnh, bạn phải thật tinh ranh. Tôi không nghĩ ḿnh có thể sống sót ra khỏi đó, nên tốt hơn là đi làm việc thiện thay v́ trốn tránh".
Không t́m được người Mỹ nào, nhóm khủng bố gọi tên Mike Thexton, công dân Anh. Mike bước lên phía trước máy bay. "Tôi chết lặng khi nghe tên ḿnh. Tôi cố gắng tự thuyết phục rằng sẽ có lời giải thích nào đó và có lẽ họ sẽ cho tôi rời khỏi máy bay, nhưng vẫn không thể ngăn ư nghĩ họ đang chọn tôi để bắn", Mike nhớ lại.
Mike bị bắt ngồi bệt xuống sàn, giơ hai tay lên cao quá đầu giống những hành khách khác, chịu một cú đá mạnh.
Các lănh đạo Pan Am vẫn cố gắng đàm phán từ bên ngoài. Hành khách bị dồn vào giữa máy bay, phải ngồi xuống lối đi, khu vực bếp và cửa. Thời gian trôi qua, trẻ em chơi đùa để quên nỗi sợ, người lớn th́ cầu nguyện.
Mike, giáo viên kế toán, giả vờ cầu nguyện theo nghi thức Hồi giáo để lấy ḷng những kẻ khủng bố. Anh cũng cầu xin kẻ cầm đầu tha mạng cho ḿnh. Mike đến dăy Himalaya để tưởng nhớ Peter, người anh trai qua đời ở đó ba năm trước. "Tôi nói với hắn rằng bố mẹ tôi không c̣n ai khác, xin đừng làm hại tôi", Mike kể.
Thảm kịch trong khoang máy bay
Khi hết kiên nhẫn, những kẻ khủng bố đe dọa rằng nếu phi công vẫn chưa xuất hiện, cứ 15 phút sẽ có một hành khách bị bắn.
T́nh trạng bế tắc của vụ cướp máy bay tiếp tục kéo dài đến tối. Vào khoảng 21h, động cơ máy bay ngừng hoạt động, bên trong tối đen như mực. Nhóm khủng bố hét lên một tiếng rồi nổ súng, ném lựu đạn. Những vệt sáng lớn xé toạc bóng tối. Mọi người gào thét trong kinh hoàng và đau đớn.
Tổng cộng 22 người thiệt mạng, hơn 100 người bị thương.
"Tôi đă nghĩ ḿnh sắp chết", Mike, một trong những người sống sót, kể lại trong phim tài liệu Hijacked: Flight 73 lên sóng năm 2023.
Ngay trước vụ xả súng, Mike và Sunshine được phép trở lại khoang chính. "Sau đó, chúng nổ súng, khắp nơi, không mục đích. Tôi nghe thấy tiếng lựu đạn, tiếng súng Kalashnikov phía sau và tiếng súng phía trước. Tôi nghe thấy tiếng chúng thay băng đạn. Rồi mọi thứ im bặt... Tôi ngẩng đầu lên và thấy h́nh dạng một cánh cửa trên nền trời đêm. Tôi nhảy khỏi cánh trái, thoát ra với một vết xước ở khuỷu tay", Mike nhớ lại khoảnh khắc cận kề cái chết.
Trong cảnh hỗn loạn và tối tăm, ít nhất ba cánh cửa đă được mở. Một tiếp viên hàng không mở cửa L3, dù cầu trượt không bung ra, một số hành khách và phi hành đoàn liều ḿnh nhảy xuống từ độ cao 6 m. Cửa thoát hiểm R3 phía trên cánh được một hành khách mở ra, hai người nhảy ra từ lối này.
Một nhân viên mặt đất bị kẹt trên máy bay trong lúc nguy cấp đă mở cửa R4, cửa duy nhất được trang bị cầu trượt khẩn cấp, giúp nhiều hành khách thoát hiểm an toàn.
Tiếp viên trưởng Neerja Bhanot và các thành viên phi hành đoàn đă dũng cảm trợ giúp hành khách rời đi trước, rồi quay trở lại máy bay trong bóng tối để cố t́m kiếm người sống sót. Neerja bị bắn vào hông, qua đời trong bệnh viện sau đó.
Ba tên không tặc đang chạy trốn th́ bị an ninh sân bay bắt giữ. Zaid vẫn c̣n trên máy bay khi lực lượng an ninh Pakistan ập vào.
Nỗi ám ảnh của người sống sót
Dwijal Dave, 11 tuổi, sống sót sau 16 giờ kinh hoàng trên máy bay. Cậu bé nghỉ hè cùng gia đ́nh ở Ấn Độ, và đang bay về nhà một ḿnh. Dwijal nhớ đă dỗ dành một đứa trẻ nhỏ hơn, ngồi bên kia lối đi, bằng một chiếc ôtô đồ chơi, sau đó nắm lấy tay đứa trẻ và phát hiện cậu bé đă chết. Sự việc khiến Dwijal mang cảm giác tội lỗi sâu sắc: "Tại sao ḿnh sống sót c̣n em ấy th́ không?".
Nữ tiếp viên Sunshine được yêu cầu nhận dạng những kẻ không tặc và được đưa đến bệnh viện, nơi những người chết được xếp dọc hành lang. "Có một đống giày dép và quần áo dính máu chất dưới tầng hầm. Cảnh tượng đó rất, rất buồn. Nó khiến tôi cảm thấy kinh khủng", cô kể.
Sunshine nhận được thư cảm ơn từ hành khách v́ sự nhanh trí của ḿnh. C̣n từ Pan Am? Một cây bút máy hiệu Cross.
Sau vụ việc, Sunshine ra làm chứng tại phiên ṭa ở Pakistan, thấy những kẻ không tặc mỉm cười khi lời khai của các nhân chứng không được coi trọng. Thời điểm đó, chính phủ bị cáo buộc che đậy. Bộ chỉ huy cấp cao thông báo rằng một cuộc đột kích đă giải cứu hành khách, nhưng các nhân chứng phủ nhận có bất kỳ sự trợ giúp nào; sau khi tiếng súng nổ ra, phải mất 25 phút biệt kích mới tiếp cận được máy bay.
Ngày 6/7/1988, những tay súng và đồng phạm bị kết án tử h́nh ở Pakistan, sau đó được giảm xuống tù chung thân.
Sunshine rời Ấn Độ vào năm 1994, vẫn làm tiếp viên hàng không cho đến năm 1995. "Tôi yêu công việc của ḿnh. Tôi sẽ không để chuyện đă xảy ra thay đổi điều đó", cô bày tỏ. Nhưng Sunshine hiếm khi nói về vụ không tặc: "Tôi đă suy nghĩ rất nhiều. Trước đây tôi là người mạnh mẽ, nhưng chuyện đó đă khơi dậy rất nhiều sự tức giận trong tôi. Tôi mất niềm tin vào con người".
Sau một cuộc chiến pháp lư kéo dài nhiều năm, phi hành đoàn Ấn Độ của Pan Am đă giành được một phần bồi thường, nhưng ít hơn so với công dân Mỹ.
Hai tuần sau vụ khủng bố 11/9/2001 ở Mỹ, Zaid, vốn đă được thả khỏi nhà tù ở Pakistan, bị FBI bắt giữ và đưa về Mỹ. Tại đây, hắn nhận tội với 95 tội danh, bao gồm tội giết người, bị kết án 160 năm tù vào ngày 13/5/2005.
Mike, Sunshine và Dave nằm trong số những người tham dự phiên ṭa xét xử Zaid tại Washington năm 2003. "Hắn không hề tỏ ra hối hận chút nào", Sunshine nhớ lại.
Năm 2008, Pakistan thả bốn người đàn ông c̣n lại, trục xuất về Palestine. Họ vẫn nằm trong danh sách truy nă gắt gao nhất của FBI. Mỹ treo thưởng tới 5 triệu USD cho người cung cấp thông tin dẫn đến việc bắt giữ hoặc kết án họ.
Cuộc gọi của kẻ cầm đầu sau 36 năm
Mike vẫn bị ám ảnh cả trong những cơn mơ, hai năm sau vụ cướp máy bay.
Sau khi Zaid bị giam giữ tại Mỹ, Mike viết cuốn sách What Happened to the Hippy Man?, bắt đầu trao đổi thư với Zaid thông qua một người bạn vào giữa những năm 2000. Mike muốn tṛ chuyện với hắn để cố gắng hiểu thêm về những ǵ đă xảy ra ngày hôm đó. Zaid chưa bao giờ công khai nói về việc nổ súng trên chuyến bay 73.
Cuộc gọi từ nhà tù đến vào một buổi chiều tháng 6/2022. "Thật tuyệt khi được nghe giọng anh. Tôi vẫn nhớ khuôn mặt anh. Tôi không thể nào quên ngày hôm đó", Zaid nhẹ nhàng nói.
"Anh đă hy vọng điều ǵ sẽ xảy ra?", Mike hỏi kẻ khủng bố. Zaid giải thích rằng một nhiệm vụ tự sát dường như là cách tốt nhất để hắn thoát khỏi cuộc sống trong tổ chức rắc rối này. "Tôi rất tiếc về điều đó", Zaid bày tỏ.
Hắn kể với Mike rằng đă nổ súng v́ hoảng loạn. Mike nói: "Tôi đă nghĩ rằng anh sẽ bắn tôi nhưng anh không làm vậy. Anh đưa tôi lại với những người khác". Câu trả lời bằng tiếng Anh bập bẹ của Zaid khiến Mike sửng sốt: "Anh đă nói với tôi rằng anh trai anh đă chết".
Mike nghẹn ngào nhớ lại đă tuyệt vọng đến nhường nào khi bị chĩa súng vào người: "Tôi đă th́ thầm với một tiếp viên hàng không 'Làm ơn nói với gia đ́nh tôi rằng tôi yêu họ rất nhiều'". Mike không ngờ rằng bản thân sống sót nhờ anh trai đă khuất.
Mike Thexton trước khi lên máy bay. Ảnh: Telegraph
Vụ cướp chuyến bay 73, cũng như những vụ khác, đă không đạt được mục tiêu. Trong cùng thập kỷ đó, hoạt động khủng bố chuyển hướng sang đánh bom máy bay, bao gồm chuyến bay 182 của Air India ngoài khơi Ireland vào tháng 6/1985, cướp đi sinh mạng của tất cả 329 người trên máy bay; và vụ đánh bom vào tháng 12/1988 nhắm vào chuyến bay 103 của Pan Am, trên bầu trời Scotland, khiến 270 người thiệt mạng.
Philip Baum, giám đốc điều hành của công ty tư vấn an ninh Green Light và là giáo sư thỉnh giảng về an ninh hàng không tại Đại học Coventry, cho biết: "Đây là một trong những vụ cướp máy bay khủng bố cuối cùng của thời kỳ đó. Ngày nay, cướp máy bay cực kỳ hiếm, do khủng bố thực hiện lại càng hiếm hơn. Họ sẽ phải vượt qua một hệ thống an ninh tinh vi hơn rất nhiều. Dù chất nổ, đặc biệt là chất nổ tự chế, vẫn là một thách thức, nhưng hiện nay rất khó để lén đưa các loại vũ khí cướp máy bay truyền thống qua hệ thống an ninh".
VietBF@sưu tập