Phe biểu t́nh Nepal chọn cựu chánh án Karki làm thủ tướng tạm quyền, kỳ vọng lập trường trung dung của bà có thể giúp đất nước đoàn kết, thoát khủng hoảng.
Tướng Ashok Raj Sigdel, tư lệnh quân đội Nepal, ngày 10/9 tổ chức cuộc họp với những quan chức chủ chốt và "các đại diện Gen Z", thuật ngữ được dùng để chỉ phong trào biểu t́nh của những người trẻ, vốn không có lực lượng lănh đạo rơ ràng.
"Đến lúc này, Sushila Karki là cái tên được đề xuất để dẫn dắt chính phủ lâm thời, chúng tôi đang đợi Tổng thống ra quyết định", Rakshya Bam, nhà hoạt động tham gia cuộc họp, ngày 11/9 cho biết.
Nepal ch́m vào bất ổn từ ngày 8/9, hàng chục ngh́n người, chủ yếu sinh năm 1997-2012, biểu t́nh để phản đối lệnh cấm mạng xă hội, đ̣i giải tán chính phủ v́ bức xúc trước t́nh h́nh kinh tế, chính trị quốc gia. Bạo loạn xuất hiện khi cảnh sát nổ súng khiến 20 người chết, khiến Nepal ch́m trong hỗn loạn.
T́nh h́nh trở nên tồi tệ hơn khi Thủ tướng Sharma Oli cùng nhiều quan chức nội các từ chức, dẫn đến t́nh trạng vô chính phủ và các cuộc đốt phá, bạo lực diễn biến nghiêm trọng hơn, buộc quân đội phải triển khai lực lượng trên toàn quốc, áp đặt lệnh giới nghiêm để văn hồi trật tự.
Bà Karki, 73 tuổi, cựu chánh án Ṭa án Tối cao, được những người biểu t́nh ủng hộ làm thủ tướng lâm thời, bởi bà được coi là người có quan điểm trung lập, không theo bất cứ đảng phái chính trị nào. Cùng với quan điểm mạnh tay chống tham nhũng, bà được kỳ vọng có thể giúp Nepal thoát khủng hoảng.
"Mối quan tâm của tôi lúc này là luật pháp và trật tự tại Nepal. Để duy tŕ ổn định, đất nước cần một người am hiểu luật pháp và bà Karki là lựa chọn đúng đắn", một sinh viên tham gia biểu t́nh nói với ANI.
Cựu chánh án Ṭa án Tối cao Nepal Sushila Kark, người được phe biểu t́nh đề xuất trở thành thủ tướng lâm thời. Ảnh: X/@airnewsalerts
Bà Karki sinh tháng 6/1952 tại Biratnagar, thành phố lớn thứ tư và trung tâm công nghiệp của Nepal. Bà tốt nghiệp đại học năm 1972, nhận bằng thạc sĩ khoa học chính trị Đại học Banaras Hindu năm 1975 và tiếp đó là bằng luật Đại học Tribhuvan năm 1978.
Thời sinh viên, bà Karki có liên hệ với đảng Quốc đại Nepal, khi đó đang đấu tranh để thay đổi chế độ quân chủ ở đất nước. Bà quen biết Durga Subedi, một thủ lĩnh trẻ có tiếng của đảng Quốc đại Nepal, trong thời gian học tại Banaras Hindu và kết hôn với người này.
Karki bắt đầu hành nghề pháp lư từ tháng 3/1979, trợ giảng tại cao đẳng Mahendra Multiple Campus cơ sở Dharan năm 1985 và trở thành luật sư cấp cao vào năm 2007. Tháng 1/2009, bà Karki được bổ nhiệm làm thẩm phán tạm thời ở Ṭa án Tối cao Nepal, thăng lên chính thức vào tháng 11/2010.
Tháng 7/2016, bà Karki trở thành nữ Chánh án Ṭa án Tối cao Nepal đầu tiên và đảm nhiệm cương vị này đến tháng 6/2017. Bà nổi tiếng v́ thể hiện sự liêm chính và độc lập, dám đưa ra những phán quyết cứng rắn để đối phó tham nhũng và t́nh trạng "con ông cháu cha", như siết quyền lực của lănh đạo cơ quan chống tham nhũng Lokman Singh Karki, bỏ tù cựu bộ trưởng thông tin truyền thông Jaya Prakash Prasad Gupta.
Bà Karki tham gia hội đồng xét xử giữ nguyên bản án với cựu tổng thanh tra cảnh sát Om Bhakta Rana trong bê bối tham nhũng liên quan phái bộ ǵn giữ ḥa b́nh của Nepal ở Sudan. Bà c̣n từng ra phán quyết về quyền sở hữu tài sản của các thành viên hoàng gia Nepal.
Nhiệm kỳ thẩm phán của bà bị phủ bóng bởi một kiến nghị luận tội. Tháng 4/2017, các nghị sĩ đảng cầm quyền cáo buộc bà can thiệp vào công việc của nhánh hành pháp, sau khi Ṭa án Tối cao bác bỏ một quyết định bổ nhiệm cảnh sát trưởng quốc gia của chính phủ với lư do có thiên vị.
Bà Karki bị đ́nh chỉ chức vụ ngay khi gần nửa số nghị sĩ quốc hội Nepal kư vào kiến nghị luận tội. Phó thủ tướng kiêm bộ trưởng nội vụ Nepal Bimalendra Nidhi đă từ chức để phản đối động thái. Do không hội đủ sự ủng hộ từ 2/3 số nghị sĩ, cùng với đó là sự phản đối mạnh mẽ từ công chúng và phán quyết chặn quốc hội hành động từ Ṭa án Tối cao, kiến nghị luận tội bị hủy bỏ.
Bà Karki từng viết một cuốn sách về b́nh đẳng giới và là thành viên của nhiều tổ chức nhân quyền, nữ quyền. Bà cũng có quan hệ cá nhân tốt với các lănh đạo Ấn Độ, như Thủ tướng Narendra Modi.
Luật sư Hari Phuyal năm 2016 mô tả bà Karki là người có niềm tin mănh liệt rằng "những phụ nữ có năng lực phải nắm giữ các vị trí lănh đạo để góp phần giải phóng phụ nữ nói chung". Phuyal từng là học tṛ của Karki khi bà c̣n là trợ giảng.
Bà Sushila Karki được kỳ vọng có thể giúp Nepal thoát khỏi cuộc khủng hoảng hiện tại. Ảnh: CNN News 18
Các nguồn thạo tin cho biết uy tín và sự trung lập của cựu chánh án Karki giúp bà được nhiều người biểu t́nh trẻ tuổi đặt niềm tin hơn những ứng viên khác, như thị trưởng thủ đô Kathmandu Balendra Shah hay cựu lănh đạo điện lực Nepal Kul Man Ghising. Ông Shah cuối ngày 10/9 đă tuyên bố ủng hộ bà Karki làm thủ tướng lâm thời.
Theo giới phân tích, việc phong trào biểu t́nh Gen Z lựa chọn bà Karki cho thấy giới trẻ Nepal đă mất niềm tin sâu sắc vào các chính trị gia nước này và kỳ vọng vào cải cách từ những người có quan điểm trung lập.
Bà Karki xác nhận đă đồng ư đảm đương cương vị thủ tướng lâm thời Nepal. Quyết định này sẽ có hiệu lực sau khi được Tổng thống Nepal Ram Chandra Paudel chấp thuận.
"T́nh h́nh đang vô cùng khó khăn. Chúng ta sẽ cùng nhau nỗ lực v́ sự phát triển của Nepal. Chúng ta sẽ cố gắng mở ra một khởi đầu mới cho đất nước", bà Karki nói.