[goodidea]

Cảm giác dễ chịu khi gãi một vết muỗi đốt là điều ai cũng từng trải qua. Giờ đây, các nhà khoa học đã tìm ra lý do đằng sau cảm giác thỏa mãn đó: việc gãi kích hoạt phản ứng miễn dịch giúp bảo vệ da khỏi các nhiễm trùng có hại, ít nhất là trên chuột thí nghiệm. Phát hiện này không chỉ giải thích được cơ chế sinh học mà còn mở ra hướng điều trị mới cho bệnh nhân ngứa mãn tính.

Hành vi gãi tưởng chừng đơn giản nhưng lại xuất hiện ở hầu hết các loài động vật, dù việc gãi quá nhiều có thể gây tổn thương da. Theo giải thích truyền thống, động vật gãi để loại bỏ ký sinh trùng và các chất kích ứng. Tuy nhiên, điều này chưa lý giải được tại sao chúng ta vẫn ngứa và muốn gãi ngay cả khi tác nhân gây ngứa như muỗi đã bay đi từ lâu.

Để tìm hiểu sâu hơn về cơ chế này, nhóm nghiên cứu của tiến sĩ Dan Kaplan tại Đại học Pittsburgh đã tiến hành thí nghiệm trên chuột. Họ bôi một chất gây dị ứng tổng hợp lên tai chuột, gây ra một dạng viêm da tiếp xúc dị ứng tương tự như khi tiếp xúc với dầu thầu dầu. Kết quả cho thấy khi chuột được tự do gãi, tai của chúng sưng lên và chứa đầy bạch cầu trung tính - một loại tế bào miễn dịch quan trọng.

Ngược lại, những con chuột đeo vòng cổ nhỏ không thể gãi tai và có ít triệu chứng viêm hơn đáng kể. Tương tự, những con chuột được chỉnh sửa gen để không có neuron cảm nhận ngứa cũng cho thấy phản ứng viêm yếu hơn. Điều này chứng minh rằng bản thân hành động gãi làm trầm trọng thêm tình trạng viêm.

Đi sâu hơn vào cơ chế, các nhà khoa học phát hiện tại vị trí gãi, các dây thần kinh cảm nhận đau giải phóng chất P - một chất dẫn truyền thần kinh mạnh. Chất P này kích hoạt tế bào mast, một loại bạch cầu đóng vai trò then chốt trong việc kích hoạt các triệu chứng dị ứng. Tế bào mast sau đó thu hút bạch cầu trung tính đến vị trí gãi, gây ra phản ứng viêm.

Trước đây, người ta đã biết tế bào mast có thể bị kích hoạt trực tiếp bởi các chất gây dị ứng. Nghiên cứu mới cho thấy chúng còn có thể bị kích hoạt gián tiếp thông qua hành động gãi và chuỗi phản ứng sau đó. Viêm do bạch cầu trung tính tăng lên đáng kể nếu chuột vừa gãi vừa kích hoạt cả hai con đường này.

Đặc biệt, một ngày sau khi tiếp xúc với chất gây dị ứng, những con chuột được phép gãi có ít vi khuẩn Staphylococcus aureus nguy hiểm trên da hơn so với nhóm không thể gãi hoặc nhóm được chỉnh sửa gen để không cảm thấy ngứa. Phát hiện này gợi ý rằng gãi có lợi ích kháng khuẩn, giải thích tại sao chúng ta cảm thấy thỏa mãn khi được gãi chỗ ngứa.

Tuy nhiên, tiến sĩ Kaplan lưu ý rằng nghiên cứu chỉ tập trung vào ngứa cấp tính. Với ngứa mãn tính do các bệnh như chàm hay tiểu đường, việc gãi liên tục có thể gây tổn thương da và tạo điều kiện cho vi khuẩn S. aureus phát triển mạnh hơn.

Hiểu rõ cơ chế này có thể mở ra hướng điều trị mới cho người bệnh ngứa mãn tính. Nghiên cứu cho thấy cơ thể có một bộ dây thần kinh truyền tín hiệu ngứa và một bộ khác đáp ứng với việc gãi bằng cách tăng viêm. Nếu các nhà khoa học có thể tách rời hai bộ này, họ có thể chặn từng bộ một. Điều này có thể hữu ích khi cơn ngứa trở nên khó chịu nhưng phản ứng viêm đi kèm lại có lợi cho đáp ứng miễn dịch của cơ thể.

Aaron Ver Heul, một nhà miễn dịch học không tham gia nghiên cứu nhận xét: "Có một vòng luẩn quẩn giữa 'ngứa và gãi' rất khó phá vỡ. Việc xác định được mạch thần kinh này có thể dẫn đến những phương pháp điều trị tốt hơn để cắt đứt vòng luẩn quẩn đó".

VietBF@sưu tập