Mặt trăng của chúng ta là một vật thể kỳ thú, tṛn và có bề mặt đá rắn chắc. Nhưng liệu nó có phải là một hành tinh? Câu trả lời không đơn giản và có sự khác biệt trong cách hiểu của các nhà khoa học.
Xét về mặt kỹ thuật, câu trả lời là không. Ít nhất là theo tiêu chuẩn của NASA và Liên minh Thiên văn Quốc tế (IAU), tổ chức có thẩm quyền quốc tế trong lĩnh vực thiên văn học.
Mặt Trăng. (Nguồn: NASA)
Theo định nghĩa về hành tinh do IAU đưa ra vào năm 2006, một vật thể được coi là hành tinh phải đáp ứng 4 tiêu chí:
Nó phải đủ lớn để lực hấp dẫn kéo nó thành h́nh tṛn.
Nó phải đủ lớn để làm sạch quỹ đạo của ḿnh khỏi các vật thể khác.
Nó cần phải quay quanh Mặt Trời.
Quan trọng nhất, nó không phải là vệ tinh của một vật thể khác.
Theo định nghĩa này, Mặt Trăng không phải là hành tinh v́ nó quay quanh Trái Đất và không thể làm sạch quỹ đạo của ḿnh. Tuy nhiên, không phải ai cũng đồng t́nh với quan điểm này.
Thực tế, từ thời kỳ cổ đại, người Hy Lạp đă cho rằng Mặt Trăng là một hành tinh, mặc dù họ cũng tin rằng Trái Đất là trung tâm của vũ trụ.
Ngày nay, định nghĩa của IAU vẫn gây tranh căi. "Mặt Trăng có phải là một hành tinh hay không thực sự phụ thuộc vào cách bạn nh́n nhận vấn đề", nhà thiên văn học Skylar Grayson từ Đại học bang Arizona (Mỹ) chia sẻ với Live Science. Theo bà, định nghĩa của IAU đă tạo ra một ranh giới khá mơ hồ giữa hành tinh và hành tinh lùn, khiến một số hành tinh như Sao Diêm Vương bị hạ cấp.
Một định nghĩa thay thế từ địa vật lư cho rằng, bất kỳ vật thể nào đủ lớn để có h́nh dạng tṛn, nhưng không đủ lớn để thực hiện phản ứng tổng hợp hạt nhân, đều có thể coi là hành tinh. Theo đó, cả Mặt Trăng và Sao Diêm Vương đều có thể được xem là hành tinh.
Mặc dù Mặt Trăng thường được coi là một vật thể nhỏ hơn hành tinh mà nó quay quanh, điều này không phải lúc nào cũng đúng. Mặt Trăng thực tế khá lớn, bằng khoảng 1/4 kích thước của Trái Đất.
Trong khi đó, Mặt Trăng lớn nhất của Sao Diêm Vương, Charon, thậm chí c̣n có kích thước gần bằng một nửa Sao Diêm Vương và thường được gọi là "hành tinh đôi" thay v́ Mặt Trăng. Hơn nữa, các nhà thiên văn học đă phát hiện ra các Mặt Trăng lớn như Sao Hải Vương quay quanh các hành tinh khổng lồ cách Trái Đất khoảng 8.000 năm ánh sáng.
Hiện nay, định nghĩa của IAU được chấp nhận rộng răi, nhưng như Grayson cho biết: "Sự mơ hồ về những ǵ là hành tinh cho thấy những khó khăn khi cố gắng định nghĩa các thuật ngữ trong thiên văn học". Vũ trụ không phân chia rơ ràng thành các "hộp" mà thay vào đó là một dải quang phổ, đôi khi các nhà khoa học không thể thống nhất ranh giới giữa các danh mục.