Hoa đậu ván
 

Khác với hoa mướp vàng ươm rập ràng trên giàn, luôn quyến rũ những chú ong bầu nhẹ nhàng vờn cánh đáp xuống mỗi khi hoa hé nhụy. Hoa đậu ván ít được các chú ong này để mắt tới, nhưng ngược lại đối với bướm thì nhiều. Người ta thường đề cập nhiều đến loài ong bướm, đều có chung sở thích là tìm mật trong nhụy phấn của hoa, không hiểu sao loại hoa này ít được chúng để tâm đến như thế. Có hai loại đậu ván trên quê hương mình, một loại là đậu ván xanh và loại kia là đậu ván tím. Gọi như thế vì đậu ván xanh ra hoa có màu trắng và trái đậu từ nhỏ cho đến lớn đều có màu xanh, mình mềm, kho cá hoặc xào thịt đều rất ngon. Còn đậu ván tím có hoa màu tím trắng, trái có vỏ hơi dày và cứng, viền ngoài của trái cũng có màu tím, loại đậu này nấu ăn cũng ngon, nhưng người ta thường để trái chín già, phơi khô rồi lấy hạt để nấu chè, hay rang vàng rồi nấu nước uống rất mát, giống như đậu săng hay đậu đen. Ngày trước làm vườn, khâu làm đất bằng thủ công nên rất cực, đất vườn thì nhiều nhưng thường bỏ trống vì làm không kịp, bỏ cho cỏ hoang, rau dại mọc nhiều. Khó chịu nhất là các loại cỏ cú, cỏ mắc cỡ, cỏ xước, nó mọc dày và phát triển rất nhanh khi mùa mưa tới, dọn cho được đám này để trồng tỉa được thứ gì đó lên trên phải tốn rất nhiều công. Lợi dụng vào đặc tính dây leo mọc dày và tính quấn chặt của cây đậu ván, người ta đã dùng loại cây này để triệt hạ các loại cỏ kia và tính hiệu quả của nó là rất rõ ràng.

https://i.imgur.com/qUoh9rT.jpg

Trên một thửa đất có các loài cỏ dại đó, người ta chỉ việc bấm lỗ bằng cuốc, mỗi lỗ cách nhau chừng hai mét, đánh đất lên rồi trỉa hạt vào. Chỉ chăm sóc lần đầu khi cây mới mọc, dọn cỏ chung quanh gốc đậu và xới đất chung quanh cho cây mau phát triển. Đến khi cây đậu lên cao, bắt đầu bỏ dây thì không cần chăm nữa. Cây đậu ván khi đã bắt rễ rồi thì mọc rất mạnh, dây ra rất nhanh, vươn vòi ra bốn phía, bò trùm lên cỏ, lên các loại cây khác, để vươn sống và để nhận ánh sáng mặt trời.

Trái và hạt đậu ván là một loại dược liệu tự nhiên, mà tính bổ và mát của nó là một minh chứng. Ngày hè, ngày thu, hái trái đậu non ngoài vườn, xào không với hành mỡ ăn cũng thấy mát và ngon, còn có thêm ít thịt heo tươi cùng xào chung thì khỏi phải bàn. Kho vừa mặn với cá đầu mưa hay khô cá lớn ở Cù Lao Thu ngày trước, ăn trong những ngày mưa dầm tháng 7, tháng 8, thật không có món gì bằng. Các món chè sang trọng ngày xưa như chè đậu ngự, chè hạt sen, cùng các loại chè nấu bằng các loại đậu, thì chè đậu ván được liệt vào loại chè có hạng vì độ ngọt bùi của đậu và nước chè ngọt thanh của đường trong vắt. Hớp một miếng nước chè đậu ván nghe ngọt ngào trong miệng, vị mát lan tỏa vào tận trong bụng, làm người thưởng thức món chè này cảm thấy khoan khoái, mát lòng, nhất là vào những ngày hè.

Nhớ Phan Thiết ngày trước, lớp học sinh trung học ở thập niên 70, không làm sao quên được điểm bán chè được gọi là chè chồm hổm trên lề đường Trần Hưng Đạo, đối diện rạp hát Hồng Lợi xưa. Chè bán trên lề đường vào mỗi chiều cho đến tối, người ăn nhiều nhất là học sinh các trường: Bồ Đề, Chính Tâm, Phan Bội Châu. Vây quanh người bán, các em tíu tít chè này, chè này cô ơi. Cho con chén chè kia, rồi cứ đứng hoặc ngồi bên đường mà thả hồn theo từng chén chè ngọt, thơm ngon, thưởng thức đủ loại, đủ vị của các loại chè. Trong đó, nhớ thương hoài chén chè đậu ván.

Nguyễn Dũng