VBF-Cục đang phải thẩm định lại 5 ca khúc trước 75 đang làm xôn xao dân mạng. Trong đó có 2 ca khúc của nhạc sĩ Lam Phương trước 75. Những ca từ dù có đ̣i nhạc sĩ thay đổi th́ người nghe vẫn nhận ra. Những từ ngữ đă gắn liền với lính VNCH và dù có thay đổi cũng vẫn có thể nhận ra.
Gia đ́nh một người lính Việt Nam Cộng Ḥa, ngày 29/04/1975 tại Sài G̣n.
Cục Nghệ thuật Biểu diễn thuộc Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch vừa ra thông báo tạm thời dừng lưu hành 5 bài hát sáng tác trước 1975 để xem xét, xác minh, thẩm định trên cơ sở đối chiếu về ca từ với bản nhạc gốc. Đó là các ca khúc: Cánh thiệp đầu xuân của tác giả Lê Dinh - Minh Kỳ, Rừng xưa và Chuyện buồn ngày xuân của tác giả Lam Phương, Đừng gọi anh bằng chú của tác giả Diên An, và Con đường xưa em đi của tác giả Châu Kỳ - Hồ Đ́nh Phương.
Từ California, nhạc sĩ Lam Phương, tác giả của hai bài hát vừa bị chính quyền Việt Nam đ́nh chỉ lưu hành cho VOA biết ông không cảm thấy buồn v́ lệnh đ́nh chỉ này. Nhạc sĩ Lam Phương năm nay 80 tuổi, sức khỏe yếu, đi lại khó khăn, giọng nói thay đổi v́ bị đột quỵ. Ông nói như sau:
“Họ cấm là chuyện dĩ nhiên rồi! Đó là hai bài tôi viết trong chế độ đó. Chuyện ǵ họ cũng cấm hết. Không sao, tôi c̣n cả mấy trăm bài, cấm có hai bài đâu có ăn thua ǵ. Chuyện này ḿnh biết trước rồi. Tôi biết thế nào họ cũng cấm nhiều bài nữa. Ḿnh viết tân nhạc mà trái với đường lối th́ họ cấm. Chuyện dĩ nhiên mà. Hổng có chuyện ǵ buồn hết. Nghịch với đường lối của họ th́ họ làm. C̣n t́nh cảm sáng tác th́ ḿnh vẫn giữ thôi. Họ để th́ để, họ không để th́ cấm thôi. Đường của ḿnh th́ ḿnh đi, đường của họ th́ họ đi.”
Cũng như nhạc sĩ Lam Phương, nhạc sĩ Lê Dinh, đồng tác giả của bài hát quen thuộc Cánh thiệp đầu xuân, hiện đang sốngt tại Montreal, Canada, không bận tâm lắm về lệnh hoăn lưu hành này. Nhạc sĩ Lê Dinh chia sẻ:
“Trước năm 1975 th́ là của ḿnh. Ḿnh viết theo sự tự do của ḿnh. C̣n bây giờ th́ họ muốn làm ǵ th́ làm. Tôi không để ư tới. Lời ca th́ viết theo chánh phủ của ḿnh, Việt Nam Cộng Ḥa. Họ muốn đổi th́ đổi, muốn không hát th́ không hát. Tôi không để ư tới. Đới với tôi là tác giả, không thành vấn đề.”
Theo Báo Pháp luật, tác phẩm Rừng xưa, Cánh thiệp đầu xuân, Chuyện buồn ngày xuân được Cục Nghệ thuật Biểu diễn cấp phép vào năm 2011, c̣n lại hai ca khúc Con đường xưa em đi và Đừng gọi anh bằng chú đều cấp phép vào năm 2014.
Báo Pháp Luật trích lời ông Nguyễn Đăng Chương, Cục trưởng Cục Nghệ thuật Biểu diễn nói rằng: “Cục Nghệ thuật Biểu diễn sẽ gửi văn bản đến các trang mạng nghe nhạc trực tuyến, hăng băng đĩa... để tạm thời dừng lưu hành 5 ca khúc này. Bởi nếu tiếp tục lưu hành việc sai lời, sai tác giả… sẽ c̣n ảnh hưởng đến quyền tác giả và các quyền liên quan.”
Ngoài ra, khi trao đổi với Báo Tuổi trẻ, ông Nguyễn Đăng Chương cũng cho biết 5 ca khúc bị dừng lưu hành như nêu trên “không có vấn đề về tư tưởng, chính trị.”
Theo Cục Nghệ thuật biểu diễn, hơn 40 năm qua, Cục đă cấp phép phổ biến hơn 2.500 bài hát của các tác giả sáng tác trước năm 1975 và của người Việt Nam định cư ở nước ngoài. Nhiều bài hát do thất lạc bản nhạc gốc, các đơn vị đề nghị xin cấp phép sử dụng đều kư âm lại và cam kết tính chính xác của tác phẩm, việc làm này dẫn đến nhiều tên tác giả/bút danh và ca từ có sự khác nhau trên cùng một tác phẩm âm nhạc.
Từ thành phố Hồ Chí Minh, nhạc sĩ Vinh Sử cho biết nhận xét của ông về lệnh hoăn lưu hành 5 ca khúc được sáng tác trước 1975:
“Vấn đề này là cái tào lao của bên Sở Văn Hóa. Nếu mà trong bài mà ḿnh chỉnh “lính” thành lại “bộ đội” th́ không cho phép, bởi v́ khi ca lên sửa cái lời dù liên quan đến bộ đội nhưng người ta vẫn hiểu là Việt Nam Cộng Ḥa rồi. Cái này không cho là đúng. Các sáng tác cá nhân, nếu đứa con của ḿnh không hoàn hảo th́ có thể sửa cho hoàn hảo đứa con này, đó là quyền của tác giả.”
Nhạc sĩ Lê Minh, cũng ở thành phố Hồ Chí Minh, cho VOA biết ông khá bất ngờ về lệnh hoăn này:
“Riêng Chuyện buồn ngày xuân th́ mới gần đây ca từ do ảnh hưởng sau năm 1975 th́ ít nghe phổ biến, c̣n bài Con đường xưa em đi th́ người vẫn hát. Không biết lư do ǵ mà bên Cục lại không cho hát?”
Nhạc sĩ Lê Minh nói rằng Cục Nghệ thuật Biểu diễn vẫn chấp nhận việc sửa lời bài hát, và một số ca khúc sửa lời đang được lưu hành. Nhạc sĩ Lê Minh cho biết thêm nhận xét của ông về việc kiểm duyệt âm nhạc của chính quyền Việt Nam:
“Thật ra một bài hát có xuất xứ ra đời th́ nó gắn liền với thời gian, gắn liền với một cột mốc nào đó. Thành ra những người yêu nhạc, người ta sống theo kư ước th́ người phản ứng là đúng. C̣n một số ca sĩ ḿnh v́ muốn được cấp phép mà trong khi Cục chưa ra thông báo cho phổ biến những bà đó th́ họ có thay đổi ca từ. Trường hợp đó cũng rất nhiều, nhưng có những bài nó vượt qua luôn, chẳng hạn như bài Tôi đưa em sang sông, v́ đời tôi là chiến binh th́ người ta sửa lại là v́ đời tôi là cánh chim bay khắp phương trời th́ được lọt lưới luôn cho tới bây giờ vẫn c̣n hát. Hay là Trên đường đi lễ xuân đầu năm của Hoài An, đón xuân nơi trận tiền th́ đổi thành Đón xuân qua mọi miền th́ cũng được cho hát tới bây giờ. Không nghe nói vấn đề cấm phổ biến. Riêng bài Con đường xưa em đi, theo tôi biết, lời của nó là Chiến trường anh bước đi, th́ có ca sĩ đổi lại là Lối ṃn anh bước đi, nhưng có ca sĩ vẫn để Chiến trường anh bước đi, vẫn phổ biến trên mạng, trên Youtube hay trên các MV.”
“C̣n người nghe người ta phản ứng là đúng. V́ vào thời điểm người nghe những bài hát này là những thời điểm kư ước họ quay về, gợi về những kỷ niệm đó. Bây giờ anh sửa lại th́ người phản kháng. Từ đó mới túng ta lúng túng trong vấn đề quản lư.”
Báo Người Lao Động viết rằng “Không ít ca khúc ḍng nhạc này có nội dung liên quan đến lính chế độ Sài G̣n. V́ thế, để được sử dụng, nhà sản xuất và ca sĩ thường sửa những ca từ liên quan đến nội dung này khi gửi văn bản ra Cục Nghệ thuật Biểu diễn xin phép. Tuy nhiên, dù có sửa ca từ th́ những người từng sống ở miền Nam trước năm 1975 nghe là nhận ra ngay.”
Nhạc sĩ Lê Minh nói rằng việc sửa lời ca khúc là không thể chấp nhận v́ như vậy là “không tôn trọng người sáng tác”:
“Sống lại trong ḷng người ta không v́ ca từ không thôi, mà c̣n c̣n giai điệu nữa. Nếu mà chúng ta xét nét từ câu từ chữ th́ cũng dễ thôi. Nó là một sản phẩm văn hóa, tinh thần th́ không có vấn đề ǵ hết. Cứ cho hát, ai thích cái ǵ th́ chọn cái nấy. Có khi ḿnh làm như vậy th́ người ta ṭ ṃ thêm. Nói thật ra cái đó là sự xúc phạm đến người sáng tác. Một số hăng băng hay một số ca sĩ tự ư làm th́ cái đó th́ cái đó không tôn trọng tác giả. Hai là nếu người nghe đă in h́nh bài đó rồi th́ coi như không tôn trọng người nghe th́ những việc làm đó, tôi cho là không đúng. Chúng ta nên giữ nguyên hiện trạng. Anh cảm thấy anh cho th́ tôi hát, chứ không sửa. Giống như mới đây bài Ly rượu được cho phép cho hát sau 40 năm không được phép hát. Người ta vẫn không sửa. Trên tinh thần đó th́ chúng ta nên sử dụng những tác phẩm hay, có giá trị, chứ không ǵ một chính kiến ǵ đó mà chúng ta cất nó đi hay không cho phép nó tồn tại. Điều đó không nên.”
Tuy nhiên, ông Nguyễn Thu Đông, Trưởng pḥng Quản lư băng đĩa, Cục Nghệ thuật Biểu diễn khẳng định với báo ********* rằng “năm ca khúc bị tạm dừng lưu hành không gặp vấn đề nghiêm trọng về nội dung. Sau khi quá tŕnh thẩm định kết thúc, Cục Nghệ thuật Biểu diễn sẽ cấp phép trở lại.”
Trước t́nh h́nh các ca khúc bị hoăn lưu hành, gây thiệt hại cho các công ty phát hành băng đĩa và ảnh hưởng đến công chúng yêu nhạc trước năm 1975, báo Người Lao Động đưa ra kiến nghị: “Thay v́ cấp giấy phép phổ biến lẻ tẻ cho từng ca khúc xưa, Cục Nghệ thuật Biểu diễn có thể ra một văn bản nêu rơ những ca khúc loại nào không được phép phổ biến.”
“Về mặt quản lư nhà nước, cần đơn giản hóa những thủ tục hành chính, loại bỏ triệt để các loại giấy phép con mà những quyết định cho phép phổ biến các sáng tác trước năm 1975 tại miền Nam hay sáng tác của người Việt Nam sinh sống và định cư ở nước ngoài là một loại giấy phép con cần bỏ.”
(Kỳ sau: “Người Việt đang nghe nhạc ǵ? Phỏng vấn nhạc sĩ Lê Minh)