Món ăn tưởng tốt cho gan hóa ra ngấm ngầm tàn phá, "ăn mòn” cơ quan này

[therealrtz]

Anh Kiên* (Lào Cai) là một trường hợp điển hình. Gần một tháng nay, anh xuất hiện cảm giác đầy bụng, khó tiêu, ăn uống kém, kèm đau âm ỉ vùng thượng vị. Nghĩ bị viêm dạ dày, anh tự mua thuốc uống. Tuy nhiên, sau 15 ngày, triệu chứng không những không giảm mà còn nặng hơn: da và mắt chuyển vàng, mệt mỏi rõ rệt. Lúc này, anh mới đến bệnh viện địa phương thăm khám.

Kết quả siêu âm gợi ý gan có bất thường, xuất hiện nhiều ổ tổn thương dạng áp-xe. Bác sĩ yêu cầu anh Kiên chuyển tuyến để kiểm tra chuyên sâu vì không loại trừ tổn thương ác tính. Tại Bệnh viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng Trung ương (Bệnh viện Đặng Văn Ngữ), kết quả xét nghiệm khẳng định anh không mắc ung thư gan mà nhiễm sán lá gan lớn. Nhiễm ký sinh trùng khiến nhu mô gan bị phá hủy, tạo các tổn thương lỗ chỗ, dẫn đến loạt triệu chứng bên ngoài.

Qua khai thác bệnh sử, anh Kiên cho biết người dân nơi anh sống có thói quen ăn gỏi cá mè, cá chép, cá trắm bắt từ hồ. “Cá hồ tự nhiên, nước sạch nên chúng tôi tin là an toàn. Gần như tuần nào cũng ăn, đặc biệt là dịp họp gia đình,” anh Kiên kể. Anh cũng tin món gỏi cá “bổ dưỡng, tốt cho gan”, nên hoàn toàn không ngờ đây là nguồn lây nhiễm sán.

Không chỉ gỏi cá, rau thủy sinh cũng tiềm ẩn rủi ro. Bà Hoa* (Thanh Hóa) chia sẻ bà thường xuyên ăn các loại rau mọc dưới nước vì cho rằng “mát gan, tốt cho sức khỏe”. Khi xuất hiện đau tức vùng gan, thăm khám mới phát hiện bà cũng nhiễm sán lá gan do ăn rau thủy sinh không bảo đảm an toàn.
Nhận thức sai lầm về thực phẩm tươi sống khiến nguy cơ nhiễm sán gia tăng

TS.BS. Quý Anh, Trưởng khoa Ký sinh trùng – Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng Trung ương, cho biết: “Người Việt có thói quen ăn đồ tươi sống như gỏi cá, tôm, hàu, rau sống. Nhiều vùng duy trì thói quen ăn cá, tôm bắt từ ao hồ mà không biết môi trường đó có chứa nhiều nang ấu trùng ký sinh”.

Theo chuyên gia, sán lá gan lớn lây qua đường tiêu hóa. Trứng sán theo phân động vật xuống nguồn nước, phát triển thành ấu trùng và ký sinh trong ốc nước ngọt. Khi cá, tôm hoặc rau thủy sinh sống trong vùng nước này, ấu trùng sẽ bám vào cơ thể. Con người ăn gỏi cá hay rau sống nhiễm ấu trùng sẽ vô tình đưa sán vào cơ thể.

Một số khảo sát tại các xã ven hồ Thác Bà (Yên Bái – nay thuộc Lào Cai) cho thấy tỷ lệ nhiễm sán lá gan lớn, có nơi lên đến 68%. Lý do chính là tập quán ăn gỏi cá sống được duy trì nhiều đời và quan niệm “cá hồ sạch thì không thể có ký sinh trùng”.

“Nguy cơ nhiễm sán lá gan tại cộng đồng vẫn cao, nhất là ở các vùng ăn gỏi cá và rau thủy sinh. Việc người dân chưa hiểu rõ đường lây khiến bệnh âm thầm tồn tại nhiều năm”, TS. Quý Anh nhấn mạnh.

Ấu trùng sán sau khi vào cơ thể sẽ xuyên qua thành ruột, di chuyển đến gan. Chúng chui vào nhu mô gan, tạo đường hầm gây phá hủy mô, để lại các ổ tổn thương dạng áp-xe nhỏ. Sán trưởng thành cư trú trong ống mật, gây viêm, phù nề hoặc tắc nghẽn đường mật.

Tổn thương gan sẽ tiến triển âm thầm. Ở giai đoạn sớm, người bệnh chỉ thấy mệt mỏi, chán ăn, đầy bụng – rất dễ nhầm với viêm dạ dày. Khi bệnh nặng, gan to, đau hạ sườn phải, vàng da, rối loạn tiêu hóa… mới xuất hiện.

Nếu không điều trị, sán lá gan có thể gây biến chứng nặng như: viêm đường mật, tắc mật, xơ gan, thậm chí làm tăng nguy cơ ung thư đường mật.

Để phòng ngừa nhiễm sán gan, chuyên gia lưu ý:

- Tuyệt đối không ăn gỏi cá, gỏi tôm sống, đặc biệt là cá nước ngọt ở ao hồ.

- Rau thủy sinh phải được rửa kỹ, ngâm dung dịch sát khuẩn và ăn chín.

- Không dùng chung dao, thớt sống – chín để tránh lây nhiễm chéo.

- Tẩy giun, kiểm tra ký sinh trùng định kỳ nếu sống trong vùng có nguy cơ cao.

Khi có triệu chứng đau vùng gan, vàng da, đầy bụng kéo dài, người dân cần đi khám chuyên khoa để được siêu âm, xét nghiệm huyết thanh tìm ký sinh trùng.

*Tên nhân vật đã được thay đổi.