Dĩnh Tĩnh vương Chu Đống – vị hoàng tử thứ 24 của Minh Thái Tổ Chu Nguyên Chương – không phải là một cái tên nổi bật trong lịch sử Trung Hoa, nhưng cái chết trẻ cùng lăng mộ chứa đựng vô số cổ vật quý hiếm và những hiện tượng kỳ lạ quanh việc khai quật đã khiến tên tuổi ông trở thành một trong những bí ẩn khảo cổ gây chấn động Trung Quốc đầu thế kỷ XXI.
Chu Đống sinh năm 1388, là con trai thứ 24 của Minh Thái Tổ Chu Nguyên Chương với Lưu Huệ phi. Dù mẹ ông không thuộc hàng quý phi quyền lực, nhưng việc sinh ra trong hoàng tộc đã giúp Chu Đống được phong tước Dĩnh Tĩnh vương khi mới bốn tuổi. Vào năm 1408, dưới triều Vĩnh Lạc của Chu Đệ (Minh Thành Tổ), ông được điều đến An Lục, thuộc Hồ Quảng (nay là thành phố Chung Tường, tỉnh Hồ Bắc) để cai quản thái ấp. Cuộc đời của Dĩnh Tĩnh vương trôi qua khá yên ả, không vướng vào những cuộc tranh chấp ngai vàng đẫm máu trong hoàng tộc nhà Minh. Tuy nhiên, ông mất sớm vào năm 1414, khi mới 27 tuổi.
Sau khi ông qua đời, vợ là Quách thị – con gái của khai quốc công thần Quách Anh – đã treo cổ tự vẫn để tuẫn tiết, thể hiện lòng trung nghĩa và tình cảm sâu sắc dành cho chồng. Theo chế độ tuẫn táng hà khắc của triều Minh, sáu người thiếp khác của Dĩnh Tĩnh vương cũng bị chôn sống theo chủ nhân để “phục dịch” ông ở thế giới bên kia. Bảy người phụ nữ, trong đó có cả những thiếu nữ chưa đến tuổi trăng tròn, mãi mãi nằm lại bên cạnh người đàn ông mà họ buộc phải đi theo, tạo nên một trong những chương đen tối nhất của nghi thức an táng vương giả Trung Hoa cổ.
Ngôi mộ của Dĩnh Tĩnh vương tọa lạc tại làng Tam Xóa Hà, thành phố Chung Tường. Nhìn bên ngoài, đó chỉ là một ngọn đồi nhỏ tĩnh lặng, được bao phủ bởi cỏ cây và thời gian. Thế nhưng bên dưới lại ẩn chứa một cung điện ngầm khổng lồ được xây dựng công phu bằng đá ven biển, có diện tích hơn 90 mét vuông – một kiến trúc hiếm thấy trong các lăng mộ của vương hầu thời Minh. Lăng mộ gồm nhiều gian, được bố trí theo kiểu đối xứng chữ “môn”, với gian chính đặt quan tài của Dĩnh Tĩnh vương và Vương phi, hai bên là nơi an táng của sáu thị thiếp.
Cửa vào lăng mộ Dĩnh Tĩnh vương Chu Đống. Ảnh: Sina.
Câu chuyện về lăng mộ Dĩnh Tĩnh vương bắt đầu thu hút sự chú ý khi vào một đêm mùa đông năm 2004, người dân làng Tam Xóa Hà bị đánh thức bởi chín tiếng nổ lớn vang lên từ ngọn đồi sau làng. Khi chính quyền địa phương tới nơi, họ chỉ thấy những hố sâu, công cụ đào bới và dấu vết của vụ trộm mộ quy mô lớn. Nghi ngờ có di tích quý giá, Ban Di tích văn hóa Hồ Bắc đã lập tức cử đội khảo cổ tới khai quật.
Sau 40 ngày làm việc liên tục, các chuyên gia phát hiện hơn 400 di vật, trong đó có hai chiếc bình gốm sứ Thanh Hoa khắc họa hình rồng phượng vô cùng tinh xảo. Chúng được định giá lên tới hơn một tỷ nhân dân tệ – tương đương hơn 3.400 tỷ đồng – và được xem là bảo vật quốc gia. Ngoài ra, còn có hàng trăm món đồ bằng vàng, ngọc, đồng và gỗ, bao gồm ngọc khuê – biểu tượng của quyền lực hoàng gia, cùng nhiều trang sức như trâm cài phượng hoàng, thắt lưng ngọc và hộp phấn dát vàng.
Điều khiến giới khảo cổ sững sờ là ngay khi phá bức tường ngăn chính dẫn vào nơi đặt quan tài, một màn sương mù dày đặc bỗng bốc lên, che phủ toàn bộ gian mộ. Sau này, các chuyên gia lý giải rằng do môi trường ẩm thấp bên trong gặp không khí bên ngoài nên hơi nước ngưng tụ thành sương. Nhưng với nhiều người, cảnh tượng ấy gợi cảm giác như thể linh hồn vị vương tử vừa tỉnh giấc sau 600 năm.
Khi bước vào bên trong, nhóm khai quật phát hiện bảy quan tài đặt song song, trong đó một chiếc lớn nhất thuộc về Dĩnh Tĩnh vương, còn lại là của Vương phi và sáu người thiếp. Điều kỳ lạ là trong quan tài không còn di hài – chỉ có tro bụi và những vật phẩm tùy táng quý giá. Sau khi giám định, các chuyên gia cho rằng một trận động đất lớn kèm lũ lụt từng khiến hầm mộ bị ngập nước, khiến thi thể phân hủy hoàn toàn. Dẫu vậy, nhiều cổ vật vẫn được bảo tồn nguyên vẹn, minh chứng cho kỹ nghệ chế tác tinh xảo của thời Minh.
Trong số các di vật, hai món đồ đặc biệt khiến giới học giả kinh ngạc: “Bình Long văn” và “Bình Tứ ái đồ mai” – đều là đồ gốm Thanh Hoa tuyệt tác được chế tác tại Cảnh Đức Trấn vào cuối đời Nguyên đầu Minh. Bình Long văn thuộc về Dĩnh Tĩnh vương, trang trí hình rồng bay lượn tượng trưng cho quyền lực; còn bình Tứ ái đồ mai của Vương phi được khắc họa bốn nhân vật nổi tiếng trong văn hóa Trung Hoa – Vương Hi Chi, Chu Mậu Thúc, Lâm Hòa Tĩnh và Đào Uyên Minh – mỗi người gắn với một loài hoa tượng trưng cho bốn vẻ đẹp thanh tao. Hai chiếc bình không chỉ là kiệt tác nghệ thuật mà còn được cho là “bình hồn” – vật chứa linh hồn của hai vợ chồng hoàng tử.
Một trong hai chiếc bình này hiện được trưng bày tại Bảo tàng tỉnh Hồ Bắc, được xem là báu vật sánh ngang với thanh kiếm Việt Vương Câu Tiễn hay ấn tín Biên Trùng Tăng Hậu Ất. Giới sưu tầm quốc tế từng định giá chiếc bình tương tự được đấu giá ở Anh năm 2005 lên đến 230 triệu nhân dân tệ, khẳng định giá trị vượt thời gian của những cổ vật trong mộ Dĩnh Tĩnh vương.
Điều khiến giới khảo cổ hoang mang nhất là ngôi mộ này dù bị trộm đến chín lần trong vòng vài năm, song hầu như không món bảo vật nào bị mất. Các chuyên gia cho rằng hệ thống chống trộm của lăng được thiết kế cực kỳ tinh vi. Cấu trúc nhiều lớp tường, nền đất nện cứng cùng những tảng đá lớn được bố trí như bẫy, khiến bất cứ kẻ xâm nhập nào cũng dễ bị lạc hướng. Một số chuyên gia còn nhận định Dĩnh Tĩnh vương có thể đã cho xây mộ theo kiểu “mộ giả”, tạo nhiều đường hầm và cửa ngụy trang nhằm đánh lừa người trộm. Chính vì thế mà dù trải qua gần 600 năm, lăng vẫn gần như nguyên vẹn.
Trong quá trình khai quật, các nhà khảo cổ cũng tìm thấy một chiếc hộp nhỏ chứa vài hạt đỏ như chu sa – được xác định là đan dược mà Dĩnh Tĩnh vương từng dùng khi còn sống. Vào thời Minh, tầng lớp quý tộc thường tin rằng luyện đan có thể giúp trường sinh, nhưng thực chất, nhiều loại đan chứa thủy ngân và lưu huỳnh, gây độc hại cho cơ thể. Điều này khiến không ít người suy đoán rằng cái chết sớm của Chu Đống có thể liên quan đến việc sử dụng tiên dược – một bi kịch phổ biến của giới vương công thời bấy giờ.
Khi toàn bộ quá trình khai quật kết thúc, hơn 600 hiện vật được đưa lên khỏi lòng đất. Mỗi món đều mang giá trị lịch sử và nghệ thuật to lớn, phản ánh rõ nét trình độ chế tác và đời sống xa hoa của tầng lớp vương giả thời Minh. Nhưng ẩn sau vẻ huy hoàng ấy là những lớp bi thương – một hoàng tử chết trẻ, một người vợ tuẫn tiết, và những thiếu nữ bị chôn sống theo lệnh triều đình.
Ngày nay, lăng mộ Dĩnh Tĩnh vương Chu Đống tại Tam Xóa Hà được công nhận là di tích văn hóa cấp tỉnh của Hồ Bắc, trở thành điểm nghiên cứu quan trọng về nghi lễ tang táng hoàng tộc nhà Minh. Những cổ vật được tìm thấy – đặc biệt là hai bình gốm Thanh Hoa – không chỉ là minh chứng cho trình độ nghệ thuật bậc thầy mà còn là lời nhắc nhở về niềm kiêu hãnh và nỗi u mê của con người trong hành trình đi tìm sự bất tử.
Vietbf @ Sưu tầm
