Tân Thủ tướng Lebanon và hy vọng về một sự thay đổi

[Romano]

Việc ông Nawaf Salam - Chủ tịch Tòa án Công lý quốc tế (ICJ), được bổ nhiệm làm Thủ tướng Lebanon khiến nhiều người dân Lebanon cảm thấy lạc quan.Đầu tuần vừa rồi, ông Nawaf Salam đã giành đủ số phiếu bầu tại Quốc hội để trở thành Thủ tướng tiếp theo của Lebanon, ngay sau khi ông Joseph Aoun được bầu làm Tổng thống vào tuần trước và khép lại giai đoạn lịch sử mà quốc gia này bỏ trống ghế Thủ tướng (từ năm 2022. Ông Salam có thể giữ chức Thủ tướng ít nhất cho đến cuộc bầu cử Quốc hội tiếp theo của Lebanon vào năm 2026.

Người gây dựng sự nghiệp ở nước ngoài

Mặc dù là thành viên của một gia tộc Beirut nổi tiếng, nhưng ông Nawaf Salam lại là người gây dựng danh tiếng, sự nghiệp từ nước ngoài. Sinh ra tại Beirut vào năm 1953, ông trở thành giảng viên tại các trường đại học có tiếng như Đại học Mỹ tại Beirut (AUB), Đại học Sorbonne ở Paris và Đại học Harvard ở Mỹ. Ông làm Đại sứ Lebanon tại Liên hợp quốc từ năm 2007 đến 2017, xây dựng chính sách đối ngoại khi Lebanon còn chưa xác định điều này. Là một luật sư và thẩm phán, ông Salam đã gia nhập ICJ vào năm 2018 và đến năm 2024 được bổ nhiệm làm Chủ tịch của tòa án này. Ông đã chủ trì vụ kiện Nam Phi cáo buộc Israel phạm tội diệt chủng ở Gaza và phán quyết việc Israel chiếm đóng lãnh thổ Palestine là bất hợp pháp. Ông cũng đã tham gia vào các nghị quyết của Liên hợp quốc (bao gồm cả Nghị quyết 1701) là cơ sở cho lệnh ngừng bắn hiện tại giữa Israel và Lebanon.

Phong trào cải cách đã xuống đường biểu tình, bắt đầu vào ngày 17-10-2019, coi ông Nawaf Salam là người có thể lên tiếng thay họ. “Ông ấy đại diện cho nguyện vọng của phong trào 17-10. Đây là một người đàn ông có tầm nhìn và niềm tin chính trị rất rõ ràng” - Dalal Mawad, nhà báo người Lebanon nói.

Bạn bè và đồng nghiệp cũ của Salam mô tả ông là người khiêm tốn, là một trí thức rất hiểu biết về hoạt động nội tại và những khiếm khuyết của hệ thống chính trị Lebanon. Nhà phân tích chính trị Karim Emile Bitar cho biết, Thủ tướng vừa được bổ nhiệm của Lebanon là người tin tưởng mạnh mẽ vào bản sắc Ảrập của Lebanon, sự thống nhất quốc gia và một xã hội trên cơ sở quyền công dân dân chủ thay vì chủ nghĩa tôn giáo. Cần nói thêm, chủ nghĩa tôn giáo chi phối hệ thống chính trị ở Lebanon. Theo đó, ông Salam là một người Hồi giáo Sunni, đủ điều kiện giữ chức Thủ tướng trong khi Tổng thống là chức vụ dành riêng cho những người theo đạo Thiên chúa.

Nhà khoa học chính trị Hilal Khashan từng làm việc với ông Salam tại AUB nhận định: “Ông ấy thực sự là một người chính trực. Ông ấy hiểu hệ thống chính trị Lebanon cần phải được cải cách và các vấn đề về trách nhiệm, giải trình, minh bạch có ý nghĩa rất lớn”.

Hiểu Lebanon hơn bất kỳ ai khác

Hôm 14-1, với tư cách Thủ tướng mới được bổ nhiệm, ông Salam nói trong bài phát biểu đầu tiên: “Chúng ta đã lãng phí nhiều cơ hội để xây dựng nhà nước Lebanon”. Nhiều người cho rằng, chương trình chính phủ của ông Salam có thể sẽ tập trung vào cải cách hệ thống chính trị, đảm bảo trách nhiệm giải trình đối với các sai phạm ở Lebanon, bao gồm vụ nổ cảng Beirut ngày 4-8-2020 và cuộc khủng hoảng ngân hàng ở Lebanon.

Tân Thủ tướng Lebanon xuất thân từ một gia đình từng có 2 người làm Thủ tướng, nhưng thực tế chính trị ở Lebanon hiện nay đã thay đổi rất nhiều. Ảnh hưởng của Iran và cựu Tổng thống Syria Bashar al-Assad ở đất nước này đã suy yếu, trong khi sự ủng hộ từ các quốc gia phương Tây và vùng Vịnh đang gia tăng. Việc 2 nhà lãnh đạo mới của Lebanon lên nắm quyền cũng là bằng chứng cho thấy sự suy yếu của Hezbollah, vốn muốn những nhân vật nghiêng về ủng hộ nhóm đảm nhiệm các vị trí đó.

Cũng trong bài phát biểu hôm 14-1, ông Salam cho biết ông chào đón tất cả mọi người, bao gồm cả Hezbollah, sau khi các thành viên của nhóm phản ứng tiêu cực với đề cử Thủ tướng mới. Không rõ liệu Hezbollah và các đồng minh của họ có ủng hộ ông Salam thực hiện các cải cách cần thiết cho Lebanon hay không. “Ông ấy sẽ không nhận nhiệm vụ này nếu thấy nguy cơ thất bại. Vả lại, ông ấy hiểu Lebanon hơn bất kỳ ai khác” - nhà báo Dalal Mawad nói.