8) Vnplus ngày 8/9/2016: “Đô cử Việt Nam đoạt HC vàng Paralympic 2016”.
Trời đất quỹ thần ơi! Môn cử tạ đă có ở Việt Nam lâu lắm rồi, không chịu dùng lại “chế” ra “đô cử”.
Chỉ có “đô vật” chứ làm ǵ có “đô cử”? Thật dị hợm quá mức!
9) Báo An Ninh Thủ Đô ngày 8/9/2916: “Sức nóng của vấn đề Biển Đông”.
Ư tác giả muốn nói vấn đề Biển Đông đang được mọi người, mọi quốc gia chú ư nhưng lại dùng chữ “sức nóng” khiến người ta liên tưởng tới một ḷ lửa, ḷ bếp, ḷ than…đang cháy hừng hực.
Nếu đúng ư tác giả muốn thế th́ câu văn phải là, “Tầm mức quan trọng của vấn đề Biển Đông”.
Xin nhớ, muốn sáng tạo danh từ phải là người kiến thức sâu rộng và ngôn ngữ thật tinh tế. Không biết th́ học hỏi và đi theo bước chân của người xưa là chắc nhất. Đừng “chế” bậy.
10) Báo Kiến Thức ngày 9/9/2016: “Vẻ đẹp hút hồn của phụ nữ Sài G̣n những năm 1960”.
Tôi đă sống ở Sải G̣n từ 1954-1975 và các cô ở Sải G̣n đă thay đổi nhiều kiểu áo dài và chỉ thấy “đẹp” chứ có “hút hồn” hay “mất hồn” ǵ đâu.
Bây giờ ở Việt Nam, bất cứ cái ǵ đẹp cũng phải thêm cái đuôi “hút hồn”hoặc thô tục hơn “đẹp khó cưỡng”.
Xin đừng cường điệu một cách rẻ tiền. Ở trong nước, ngay các bản tin trích dịch từ các hăng thông tấn AP, AFP, Reuters v.v..cũng không giữ nguyên vẹn ư mà lại cường điệu hoặc tô vẽ theo ư của người dịch.
Điều này chứng tỏ làng báo Việt Nam không được dạy dỗ về lương tâm nghề nghiệp (code of ethics).
Khi dịch, phải giữ nguyên ư của tác giả, không được bịa đặt hoặc bịa ra một tiêu đề khác theo ư ḿnh.
Đọc những bản tin quốc tế bị bóp méo, xuyên tạc như thế người dân hoặc các giới chức cao cấp của chính phủ không đủ tŕnh độ đọc nguyên bản bằng ngoại ngữ, sẽ có cái nh́n sai lệch về t́nh h́nh thế giới, từ đó sẽ có hành động không đúng và nguy hiểm!
11) Báo Tiền Phong ngày 9/9/2016: “Nho xanh 1,3 triệu/kg: Đắt vô địch, Hà thành tranh mua”.
Đắt mà cũng có giải vô địch nữa sao? Đúng là loại văn chương bát nháo hay của trẻ con chưa được đi học nói chuyện với nhau.
Câu văn không bát nháo sẽ là, “Nho xanh 1.3 triệu/kg: Đắt như vàng, dân Hà Thành tranh nhau mua.”
12) VOV (Đài Tiếng Nói Việt Nam) ngày 6/9/2016: “siêu mẫu quyền lực Irina Shayk”.
Thật t́nh tôi không hiểu cô người mẫu Irina Shayk này có “quyền lực” ǵ?
Không biết tác giả dịch từ tiếng ǵ qua tiếng Việt? Rồi BBC Việt Ngữ ngày 9/9/2016:
“Zuckerberg hăy làm đúng vai tṛ chủ biên quyền lực nhất thế giới của ḿnh.”
Người dịch bản tin này từ BBC News đă không phân biệt được thế nào là “quyền lực” thế nào là “có tầm ảnh hưởng rộng lớn”.
“Quyền lực” là khả năng sai khiến người khác. Zuckerberg không có quyền và không có tư cách sai khiến ai, ngoại trừ nhân viên của ḿnh.
Nhưng những bài báo/tin được cậu ta đưa lên Facebook có tầm ảnh hưởng toàn cầu.
Cũng như Cô Oprah Winfrey không có quyền lực ǵ cả nhưng những chương tŕnh của cô ta có tầm ảnh hưởng rộng lớn trên nước Mỹ – v́ có nhiều người xem.
Nếu không c̣n ai xem nữa th́ ảnh hưởng cũng tan biến.
Nhưng “quyền lực” th́ không cần nhiều người xem, nhiều khán giả.
Không khán giả, không độc giả, không người xem, quyền lực vẫn c̣n đó.
Chẳng hạn quyền lực của tổng thống/thủ tướng.
C̣n “một nhân vật đầy quyền thế” là một người không giữ một chức vụ nào trong chính quyền, không làm chủ bất cứ một cơ quan truyền thông nào, nhưng người ta đến quỵ lụy, xin xỏ quyền chức và đặc quyền đặc lợi… chẳng hạn như vợ, anh, em, em dâu, em vợ, anh vợ, chú, bác… của tổng thống.
Chẳng hạn khi Ô. Bill Cliton làm tổng thống th́ Bà Hillary là “nhân vật đầy quyền thế” của nước Mỹ.
13) BBC Việt Ngữ ngày 11/9/2016: “Tài xế ‘tự sát’ làm chết người ở Đài Loan”. Đây là câu văn vô cùng tối nghĩa. Câu văn sáng sủa sẽ là, “Đài Loan: Tài xế gây tai họa v́ muốn tự sát”.
14) Đầu ra/đầu vào. Hiện nay input
utput được trong nước dịch là “đầu ra/đầu vào” nghe không thanh tao tí nào.
Trước 1975 GS. Nguyễn Cao Hách- khoa trưởng Đại Học Luật Khoa Sài G̣n đă dịch là “nhập lượng: Xuất lượng”. Nay chúng ta cũng có thể dịch là, “vốn: Thành phẩm”.
15) Đường giây nóng: Bây giờ chữ “hotline” được trong nước dịch là “đường giây nóng” hoàn toàn sai và không rơ nghĩa.
Theo từ điển tiếng Anh, “hotline is a direct telephone line set up for a specific purpose, especially for use in emergencies or for communication between heads of government”.
Vậy “hotline” là “đường dây thông báo khẩn cấp” giữa hai nguyên thủ quốc gia liên quan đến những biến cố cực kỷ quan trọng chứ không hề có nghĩa nóng hay lạnh ǵ hết.
Và nó cũng không phải là đường dây nói chuyện thường nhật.
Ở trong nước tiếng Anh rất kém, cứ thấy tiếng Anh viết như thế nào th́ đoán ṃ mà dịch, không chịu tra từ điển Anh-Anh và các từ điển riêng cho mỗi nghành.
Chẳng hạn “hot seat” trong nước dịch là “ghế nóng”. Trong khi “hot seat” có nghĩa là t́nh thế vô cùng bất lợi, chẳng hạn bộ trưởng tư pháp đang bị áp lực từ quốc hội và công luận đ̣i phải điều tra tổng thống.
Nếu không điều tra tổng thống th́ không làm đúng chức năng của một bộ trưởng tư pháp… th́ nên từ chức. C̣n điều tra tổng thống tức cấp chỉ huy của ḿnh… th́ chắc chắn cũng sẽ bị cất chức. Hai đàng đều chết cả.
16) Đối tác hay hợp tác?
Hiện nay chữ “partner” trong nước dịch là “đối tác” như thế hoàn toàn sai và phản nghĩa.
Theo Từ Điển Anh-Việt Hiện Đại xuất bản sau 1975 th́ “partner” có nghĩa là: “Người cùng chung phần, hội viên, bạn cùng phe, cùng hợp tác làm ăn buôn bán với nhau, cùng khiêu vũ, vợ chồng“.
Người đứng chung với ḿnh trong trận đánh đôi quần vợt cũng gọi là “partner”.
Trong khi “đối tác” là người làm công việc đối nghịch với ḿnh. Thí dụ: Đối phương, đối thủ.
Do đó, “Comprehensive Partnership” là “Hợp Tác Toàn Diện”, “Strategic Partnership” là “Hợp Tác Chiến Lược”. C̣n “partner” là “người hợp tác” chứ không phải “đối tác”.
17) Xa Lộ hay Cao Tốc?
Hiện nay các “xa lộ” xưa của miền Nam bị đổi tên thành “đường cao tốc” hay “cao tốc”.
Tại Mỹ có hai loại đường: Freeway (Xa Lộ) và Expressway (Đường Tốc Hành, Cao Tốc).
Xa Lộ nối liền hai thành phố hoặc hai tiểu bang có khi dài tới 800 dặm (1280km), tốc độ tối đa là 65 dặm/giờ nhưng xe thường chạy tới 80 dặm/giờ (128 km).
C̣n Cao Tốc hay Tốc Hành (Expressway) là đường huyết mạch trong thành phố, chỉ kéo dài khoảng 5 hay 10 dặm và tốc độ tối đa 50 dặm/giờ.
Trong Thành Phố San Jose có hai Đường Tốc Hành: Capitol Exepressway và Almaden Expressway.
Do đó đường nối liền Sài G̣n-Biên Ḥa gọi Xa Lộ Biên Ḥa là đúng.
C̣n đường vành đai hay nối hai đầu của thành phố có thể gọi là Cao Tốc hay Đường Tốc Hành.
Nay hệ thống giao thông ở Việt Nam phát triển mạnh. Quốc Lộ 4 (Sài G̣n-Cần Thơ) có thể gọi là Xa Lộ 4. C̣n Quốc Lộ 1 nối liền Sài G̣n-Hà Nội có thể gọi là Xa Lộ 1.
C̣n song song với những Xa Lộ, có những đoạn đường ưu tiên chạy nhanh hơn mà phải trả tiền gọi là Turnpike chúng ta không cần đặt tên cho đoạn đường này mà chỉ dựng bảng “Phải Trả Tiền Khi Chạy Trên Đoạn Đường Này”.
Hội nhập với thế giới cũng có nghĩa là cái ǵ hay của nhân loại th́ ḿnh bắt chước.
Chẳng hạn môn túc cầu do người Anh nghĩ ra nhưng dân Ba Tây bắt chước và bắt chước hay quá cho nên nói tới túc cầu bây giờ, thế giới nghĩ tới Ba Tây chứ không nghĩ tới Anh Quốc.
Vậy th́ bắt chước điều hay không phải là điều tủi nhục hay xấu hổ.
18) Văn Hóa: Chữ “culture” Có nhiều nghĩa, không phải lúc nào cũng có nghĩa là “văn hóa”.
Văn hóa là một tổng hợp bao gồm rất nhiều lănh vực của xă hội như: Hội hè, nghi lễ, nghi thức, cách ăn mặc, ăn ở, cách nói năng, cách cư xử trong gia đ́nh, ngoài xă hội…chẳng hạn như: Văn hóa Trung Hoa, văn hóa Mỹ, văn hóa Việt Nam…qua đó chúng ta thấy sự khác biệt về lối sống giữa các quốc gia.
Hiện nay hai chữ “văn hóa” được dùng tràn lan, sai nghĩa và trở nên dị hợm ở trong nước khi nói: Văn hóa nói dối, văn hóa tham nhũng, văn hóa đi trễ, văn hóa chen lấn, văn hóa chửi thề, văn hóa ỉa bậy, văn hóa phong b́, nền văn hóa giao thông….
Hai chữ “văn hóa” ở đây được dùng với ư xấu, ám chỉ cái ǵ đă trở thành cố tật thấm sâu vào năo trạng và không sao thay đổi được nữa và được cả xă hội chấp thuận và làm theo.
Trong khi “văn hóa” biểu tượng cho cái ǵ tốt đẹp đă được gạn lọc theo thời gian và là niềm hănh diện v́ là đặc trưng của một quốc gia.
Theo từ điển Mỹ, “culture” ngoài nghĩa “văn hóa” c̣n có nghĩa khác như sau: “The set of predominating attitudes and behavior that characterize a group or organization.”
Theo định nghĩa này th́ “culture” có nghĩa là: Lề thói, cách cư xử, trào lưu, phổ biến, một căn bệnh, cố tật…của một tập thể, một tổ chức, một nhóm người nào đó chứ không chung cho cả một dân tộc.
Xin nhớ cho, văn hóa là đặc trưng, thường là tốt đẹp chung cho cả một dân tộc.
Do đó, khi phê phán người nào cư xử, hành động nói năng thô tục, khiếm nhă, thiếu lịch sự…chúng ta nói, “Đây là hành động thiếu văn hóa”, tức văn hóa là biểu tượng cho mẫu mực và tốt đẹp chung.
Chẳng hạn, “Việt Nam có một nền văn hóa cổ kính”. “Hoa Kỳ có một nền văn hóa đa dạng”.
Do đó không thể dùng từ ngữ “văn hóa” để diễn tả một thói hư, tật xấu, một trào lưu của một số người chứ không phải của cả dân tộc.
Do đó không thể nói:
“Văn hóa ứng xử” mà phải nói, “cách cư xử” sao cho lễ độ, lịch sự, phải phép v.v..
“Văn hóa xếp hàng” mà phải nói “thói quen xếp hàng” hoặc “tự trọng khi xếp hàng”.
“Văn hóa đi trễ” mà phải nói, “thói quen đi trễ”, “bệnh đi trễ”.
“Văn hóa chửi thề” mà phải nói, “bệnh chửi thề”, “tật chửi thề”. Thí dụ: Thằng cha/con mụ đó có tật hễ mở miệng ra là chửi thề. Do đó không thể nói, “Thằng cha/con mụ đó có văn hóa chửi thề”.
Nếu đă có văn hóa th́ làm sao có thể chửi thề?
“Văn hóa phong bỉ” mà phải nói “trào lưu, phổ biến”.
Thí dụ: “Bác sĩ nhận phong b́ của bệnh nhân đă trở thành một trào lưu không biết ngượng/phổ biến của giới bác sĩ Việt Nam bây giờ.”
Do đó không thể nói, “Ông/bà bác sĩ đó có văn hóa nhận phong b́.” Mà phải nói “Ông/bà bác sĩ đó không biết xấu hổ khi nhận tiền biếu của bệnh nhân.”
“Văn hóa phóng uế” mà phải nói thói quen phóng uế, xả rác. Thí dụ: “Xả rác và phóng uế là thói quen bất trị của người Việt Nam bây giờ.” hoặc, “Hút thuốc xong liền quăng tàn thuốc lá xuống đất là thói quen đă thấm vào năo trạng/vào máu của người Việt Nam.”
Do đó không thể nói “Thằng cha đó có văn hóa đái bậy/ỉa bậy”. Nếu có văn hóa th́ đâu có đái bậy, ỉa bậy.
“Văn hóa nói dối” mà phải nói, “thói quen nói dối, cố tật nói dối”.”bệnh nói dối”.
Chúng ta không thể nói, “Thằng cha, con mụ đó có văn hóa nói dối.” mà phải nói, “Thằng cha, con mụ đó có bệnh nói dối”.
“Văn hóa đi máy bay” mà phải nói, “ những điều nên làm và không nên làm khi đi máy bay”.
Ngoài ra cũng không thể nói, “Văn hóa ẩm thực” mà chỉ là “cách ăn uống, thói quen ăn uống, tập tục ăn uống”.
“Văn hóa khinh bỉ”. Thật t́nh tôi không hiểu người sáng chế ra chữ này muốn nói gi?
Đồng ư tham nhũng là vi phạm pháp và đáng khinh bỉ. Nhưng để “tận diệt” nạn tham nhũng, ngoài việc ngăn ngừa, trừng phạt c̣n phải xây dựng một ḷng tự trọng là “biết khinh bỉ tham nhũng” tức xây dựng “ḷng tự trọng” chứ tại sao lại sáng chế ra một từ ngữ quái đản như vậy?
“Nền văn hóa giao thông” mà là “thảm trạng giao thông tại Việt Nam”.
Tại sao cứ dùng hai chữ “văn hóa” để gán ghép cho những thói hư tật xấu?
Giả dụ ngày mai đây hệ thống giao thông công cộng được cải thiện, người dân bắt đầu có ư thức trách nhiệm và bảo vệ an toàn trên đường phố, lái xe có trật tự hơn th́ cái gọi là “nền văn hóa giao thông” đó có c̣n tồn tại không?
Vậy đây chỉ là một thảm trạng nhất thời chứ không phải một nền văn hóa.
Xin nhớ cho văn hóa là một tập tục, lề thói tốt đẹp của một dân tộc, tồn tại măi với thời gian trong ḷng cộng đồng dân tộc đó, chẳng hạn như thờ cúng tổ tiên là nét đặc thù của nền văn hóa Việt Nam.
“Sách hóa nông thôn” (BBC Việt Ngữ ngày 21/9/2016). Làm sao chúng ta có thể biến nông thôn thành quyển sách hay tủ sách được?
Nhưng chúng ta có thể xây dựng các thư viện, đem sách tới cho nông thôn. Do đó câu văn giản dị và dễ hiểu sẽ là, “Sách cho nông thôn” hay “Đem sách tới cho nông thôn”.
“Tin nóng”. Tràn lan, trong và ngoài nước chỗ nào cũng thấy “tin nóng”.
Tôi thật sự không hiểu tin nóng là tin ǵ?
Tôi xin người nào dùng hai chữ “tin nóng” giải thích dùm.
Theo định nghĩa của Mỹ, “Hot news primarily refers to the latest breaking news; top current events of the day.”
Theo định nghĩa này th́ “hot news” là tin quan trọng chợt đến, tin hàng đầu vừa tới, tin mới nhất.
Nếu một vài giờ qua đi th́ không thể gọi là “tin nóng” được nữa. Ngoài ra, tin nóng cũng không liên quan ǵ đến xác thịt.
“Kịch tính”: Bây giờ trong nước bất cứ cái ǵ, chẳng hạn như buổi tŕnh diễn văn nghệ, trận đá bóng, đua xe đạp, trận đấu vơ, thậm chí như vụ đánh bom ở Thủ Đô Paris, cuộc tranh luận của các ứng viên phó tổng thống Hoa Kỳ v.v… hấp dẫn, sôi nổi đều được gán cho danh từ “Kịch tính”.
Thí dụ: “Cuộc tranh luận giữa “phó tướng” của bà Hillary Clinton và ông Donald Trump đă diễn ra khá kịch tính” (VOV Đài Tiếng Nói Việt Nam ngày 5/10/2016).
Thật là một sự “sáng tạo” chữ nghĩa bừa băi và xúc phạm. Kịch tính có nghĩa là mọi lời đối thoại, cách đi cách đứng, cách nói, cách cười đếu quá lố giống như vở kịch đang được tŕnh diễn trên sân khấu.
Khi người ta nói, “ Bà ấy đóng kịch.” tức lời ăn tiếng nói, bộ điệu của bà này không chân thật mà như “đóng tuồng”.
Không biết tác giả bài viết có trực tiếp coi buổi tranh luận đó không? Có đủ tŕnh độ tiếng Anh để hiểu được nội dung của những lời đối thoại không?
Và trong cử chỉ, động tác của hai Ô. Mike Pence và Tim Kaine có ǵ là “đóng kịch” không mà dám nói là “khá kịch tính”.
Ngu dốt, thậm chí đi cày đi cấy, làm thợ hay làm công cho người ta cũng hỏng việc. Nhưng ngu dốt mà cầm bút th́ di họa cho nhiều đời sau.
D. Quá nhiều tiếng lóng và ngôn ngữ đường phố:
1) Báo Tuổi Trẻ ngày 6/9/2016: “Dự án khu luyện thép Cà Ná: Dư luận ném đá do đố kỵ?
Rồi VnPlus ngày 10/9/2016, “Đầu bếp người Mỹ bị ‘ném đá’ v́ dạy cách ăn phở Việt Nam”.
Bây giờ tại Việt Nam những danh từ như: “Phê b́nh”, “chỉ trích”, “lên án”, “công kích” đă chết và được thay thế bằng “ném đá”.
Đúng là loại ngôn ngữ “đường phố”.
2) Báo An Ninh Thủ Đô ngày 6/9/2016: “Bắt quả tang cả trăm dân chơi đất Cảng “bay lắc” điên cuồng.”
Tôi không hiểu “bay lắc” ở đây là ǵ? Phải chăng là “quay cuồng theo tiếng nhạc?“ hay “say thuốc/say ma túy”?
Hai chữ “bay lắc” là loại ngôn ngữ “đường phố” của bọn cờ bạc, buôn lậu, mánh mung, đứng bến.
Trong báo chí, bài tường thuật cần dùng ngôn ngữ đứng đắn, dễ hiểu chứ không phải lời nói rỡn chơi hoặc tiếng lóng của dân mánh mung, chụp giật.
3) Báo An Ninh Thủ Đô ngày 13/9/2016: “Ổ nhóm “cú đêm” chuyên “nhảy xe” sa lưới pháp luật”.
Ăn cắp xe bây giờ được thay bằng ngôn ngữ đường phố “nhảy xe”.
4) VOV (Đài Tiếng Nói Việt Nam) ngày 16/9/2016: “Vài mẹo thú vị sử dụng gậy tự sướng”.
Đây chi là việc sử dụng “cây gậy cho máy tự chụp h́nh”, nhưng đă được diễn tả bằng loại văn chương vô cùng thô tục và bát nháo “gậy tự sướng”.
5) “Một số h́nh ảnh “, “một loạt h́nh ảnh” , “một số bài thơ” được thay thế bằng “chùm ảnh”, “chùm thơ”. Chữ “chùm” khiến người ta liên tưởng tới “chùm nhăn”, “chùm nho”, “chùm khế ngọt”, “dính chùm”.
Bao nhiêu danh từ vốn đă có sẵn, vừa rơ nghĩa, vừa thanh tao không dùng lại “sáng chế” chữ mới, nhưng sáng chế một cách bát nháo.
Ngày xưa để ngạo báng những người hay “nói chữ” người Miền Nam thường nói, “Thằng cha đó hay xổ nho chùm”.
6) “Nói không biết ngượng” được thay bằng, “Mồm không biết ngượng”. Thật thô lỗ quá mức!