Thế giới chính tà lẫn lộn, muốn phân biệt rõ cần phải dùng con mắt trí tuệ

[trungthuc]

Xưa nay, chính và tà là hai phạm trù đối lập nhưng lại luôn song hành với nhau, biểu hiện ở xã hội chính là có chính ắt có tà, có thiện thì có ác, có thật thì có giả… Đặc biệt cho đến hiện nay, chính tà luôn lẫn lộn, muốn phân biệt được quả thực là không hề dễ dàng gì.

Chính tà theo quan điểm của Nho giáo
Trong lịch sử xã hội nhân loại hàng ngàn năm nay, bất kể ở thời đại nào, ở phương Đông hay phương Tây đều luôn ca ngợi, khuyến khích con người tu dưỡng những đức tính tốt đẹp, thiện lương, nghĩa hiệp, trung trinh, tiết tháo. Có rất nhiều đức tính tốt đẹp tiêu biểu cho người chính trực, trong đó các tiêu chuẩn của bậc chính nhân quân tử của Nho giáo có tính khái quát và được người đời qua các thế hệ đều đánh giá rất cao.

Trong các giao tiếp xã hội đời thường, Nho giáo được đánh giá là một chính giáo. Tiêu chuẩn của chính nhân quân tử theo quan điểm của Nho giáo là Nhân – Nghĩa – Lễ – Trí – Tín. Ngược lại với cái chính sẽ là cái tà, theo Nho giáo, kẻ tiểu nhân gian tà là kẻ Bất nhân – Bất nghĩa – Vô lễ – Vô trí – Bất tín.

Khổng Tử có đưa ra tiêu chuẩn để nhận biết quân tử và tiểu nhân: "Quân tử hiểu rõ về nghĩa, vì nhân nghĩa; tiểu nhân hiểu rõ về lợi, vì tư lợi", "Quân tử cầu đức hạnh, tiểu nhân cầu tiền tài", và "Người quân tử thành tựu việc tốt đẹp cho người khác chứ không gieo cái cái xấu cho người khác"…

Còn về các mối giao tiếp chủ yếu trong xã hội, Nho giáo yêu cầu cấp dưới với cấp trên phải Trung, cấp trên với cấp dưới phải Nhân, giữa vợ chồng phải Hòa thuận, con cái đối cha mẹ phải Hiếu, em đối với anh chị phải Lễ, bạn bè đối với nhau phải Tín, hậu bối đối với tiền bối phải Kính.

Đó là lý tưởng nhân cách con người trong xã hội, đều hướng theo tiêu chuẩn đó mà tu sửa, hoàn thiện cho bản thân. Như vậy, Nho giáo được mọi người coi là chính đạo. Có thể tóm lại, chính đạo theo Nho giáo là vì nhân nghĩa, vì người khác, còn tà đạo là vì bản thân mình, gia đình, dòng tộc, bè phái, vì danh vọng, vì quyền lực, vì tư lợi.

Từ thời Khổng Tử, xã hội rất rối loạn với nhiều thuyết, đó là thời "Bách gia chư tử", trăm hoa đua nở. Chính giáo thì ít mà tà giáo thì nhiều, ai ai cũng nói thuyết của mình là chính, là đúng và phê phán công kích thuyết giáo của người khác.

Vì vậy Khổng Tử cũng dạy học trò cách để phân biệt: "Chỉ có người nhân đức mới có đủ năng lực đánh giá khen chê người khác được". Người nhân đức là người đã tu dưỡng đắc đạo, họ làm gì, nghĩ gì, nói gì đều hợp với đạo lý, họ có tiêu chuẩn chính xác, và là người sống vì nhân nghĩa, vì người khác, nên sự đánh giá của họ mới chính xác và đáng tin cậy.

Chính tà theo ghi nhận của giới khoa học
Vào những năm đầu thế kỷ 20, Hoàng gia Anh quốc đã cử một phái đoàn các nhà khoa học danh giá sang phương Đông nghiên cứu các pháp tu và tôn giáo huyền bí, đánh giá dựa trên cơ sở khoa học và được sự đồng thuận của tất cả các thành viên.

Trong hồi ký Hành trình về phương Đông nổi tiếng của giáo sư Blair T. Spalding (1857–1953), theo nguyên tác "Life and Teaching of the Masters of the Far East" (xuất bản năm 1935) có tất cả sáu quyển, ghi nhận đầy đủ về cuộc hành trình gay go nhưng rất lý thú và tràn đầy sự huyền bí ở Ấn Độ, Tây Tạng, Trung Hoa và Ba Tư. Dưới đây là trích đoạn trong cuộc tranh luận, hỏi đáp giữa các nhà khoa học và một đạo sĩ bàn luận về chính đạo và tà đạo:

"Ðúng thế, quan niệm xấu tốt, thiện ác ít nhiều chịu ảnh hưởng xã hội nhưng vượt lên cao hơn nữa chúng ta vẫn có luật vũ trụ kia mà. Theo sự hiểu biết của tôi thì có hai con đường: Chính đạo và tà đạo.

Con người làm chuyện tà đạo là khi dùng quyền năng tiềm tàng của mình để mưu lợi riêng cho sự phát triển cá nhân và sẵn sàng hi sinh hạnh phúc của kẻ khác. Phát triển cá nhân ở đây có nghĩa là sự mở rộng về giác quan, cảm xúc hay tri thức của cá nhân mà không đếm xỉa đến sự thiệt hại cho kẻ khác. Một người chỉ biết lợi dụng sự ngu dốt, yếu đuối của kẻ khác để thu lấy ít lợi lộc về tiền bạc hay thỏa mãn tham vọng cá nhân tức là đang đi trên con đường tà đạo. Nếu y có chút quyền lực, y sẽ trở nên ghê gớm như thế nào?

Chánh đạo cũng là việc sử dụng những quyền năng của mình nhưng để phụng sự cho nhân loại. Trong khi phụng sự, con người sẵn sàng hi sinh mọi tiện nghi, tham vọng cá nhân mình để làm việc hữu ích cho kẻ khác. Kẻ phụng sự dứt khoát đoạn tuyệt các thú vui ham muốn xác thịt, từ bỏ mọi tôn kính chính đáng mà y có quyền hưởng thụ, dẹp bỏ cái phàm ngã cá nhân mà chỉ chú trọng đến mục đích là đạt đến sự toàn thiện cho bản thân, cộng đồng và xã hội.

Tà đạo là sử dụng quyền năng qua các hình thức lễ nghi, cúng bái trợ lực để tạo dựng nên các đoàn thể, hình thức, các hình thức này có thể là vật chất hay một tổ chức mà mục đích không phải lo toan cho đời sống chung hay một lý tưởng cao thượng mà chỉ là một hình thức dành riêng cho các quan niệm, hành vi ngông cuồng, đen tối riêng của mình.

Chánh đạo là sử dụng các quyền năng cố hữu của bản chất con người để vượt qua mọi hạn định của hình thức, để giải thoát tâm hồn khỏi các trói buộc của cảm giác, sự tưởng tượng hay xu hướng nhất thời, để tránh các cám dỗ, lừa gạt của vô minh để phục vụ cái phần bất tử thiêng liêng của bản thể chân chính.

Có thể thấy, chính đạo là dạy con người xả bỏ cái tôi, cái vị tư ích kỷ cá nhân để phụng sự cho cộng đồng, xã hội. Còn tà đạo thì vì lợi ích, quyền lực cá nhân. Chính đạo là để giải thoát con người khỏi các cảm xúc vị kỹ, dục vọng ham muốn, nên nó vượt qua mọi hạn định về hình thức, không bó buộc vào hình thức. Còn tà đạo thì sử dụng các hình thức lễ nghi, cúng bái, các đoàn thể, tổ chức, cấp bậc để đạt được cái danh và lợi cá nhân trong xã hội.

Nhưng nếu tà đạo mà lộ cái bộ mặt rõ ràng thế thì ai ai cũng nhận biết được và sẽ không có người theo, nên nó ắt phải mượn cái chính danh, mượn kinh sách Thánh nhân rồi cắt xén, thêm bớt, diễn giải sai lệch, nhân danh vì mọi người, nhân danh mục đích cao cả, nhưng mục đích cuối cùng cũng là vì cái danh và cái lợi ích đen tối cá nhân.

Chính tà theo quan điểm của Phật giáo
Thời Đức Phật thuyết pháp, có 8 tôn giáo cổ đang tồn tại, trong đó Bà La Môn giáo là tôn giáo lâu đời nhất, có ảnh hưởng sâu rộng nhất trong xã hội. Bà La Môn giáo sử dụng bộ kinh chính là kinh Vệ Đà, đã có cách ngày nay 3,500 năm, tức 1000 năm trước khi Đức Phật Thích Ca bắt đầu truyền giáo. Căn cứ vào kinh Vệ Đà thì Bà La Môn cũng từng là chính giáo đươg thời.

Nhưng trải qua 1000 năm, giới tu sĩ Bà La Môn đã trở thành tầng lớp có địa vị rất cao trong xã hội, đã tìm cách bổ sung thêm bớt, giải thích Kinh hầu củng cố địa vị mà họ cho là cao quý, ưu việt, vì chỉ có họ mới có thể thông thương với Thần, từ đó giành được sự trọng vọng của xã hội và những đặc quyền đặc lợi cho giới tu sĩ. Do vậy, cho đến khi Đức Phật bắt đầu truyền giáo thì Bà La Môn lúc ấy đã suy thoái biến thành tà giáo.

(Minh họa)

Để giúp đệ tử phân biệt chính và tà, Đức Phật giảng trong Kinh Tăng chi bộ rằng:

- Đừng tin tưởng vào một điều gì vì phong văn. Đừng tin tưởng điều gì vì vin vào một tập quán lưu truyền.

- Đừng tin tưởng điều gì vì lý do được nhiều người nói đi nhắc lại. Đừng tin tưởng điều gì dù là bút tích của Thánh nhân. Đừng tin tưởng điều gì dù thói quen từ lâu khiến chúng ta nhận là điều ấy đúng.

- Đừng tin tưởng điều gì do người ta tưởng tượng ra lại nghĩ rằng một vị tối linh đã khai thị cho chúng ta. Đừng tin tưởng bất cứ một điều gì chỉ vin vào uy tín của các thầy dạy các người.

- Nhưng khi nào tự mình biết rõ như sau: 'Các pháp này là bất thiện; các pháp này là đáng chê; các pháp này bị các người có trí quở trách; các pháp này nếu thực hiện và chấp nhận đưa đến bất hạnh khổ đau', thì hãy từ bỏ chúng.

- Nhưng chỉ nên tin tưởng cái gì mà chính các người đã từng trải, kinh nghiệm và nhận là đúng, có lợi cho mình và người khác. Chỉ có cái đó mới là đích tối hậu thăng hoa cho con người và cuộc đời. Các người hãy lấy đó làm chỉ chuẩn.

Hiện nay xã hội có nhiều biến động, thật giả khó phân, vàng thau lẫn lộn. Khi kẻ gian tà được cất nhắc thì người quân tử phải ra đi. Khi kẻ xiểm nịnh đắc ý thì người chính trực phải chịu oan uổng. Khi cái giả được xem là thật thì cái thật sẽ bị coi là giả.

Do đó, chúng ta có thể tham khảo cách phân biệt thật giả, chính tà của các Thánh Nhân, Giác Giả, rồi dùng lý trí mà suy xét, tự mình kiểm nghiệm, thì có lẽ cũng không quá khó để phân biệt được.