Về mặt tích cực, đồng hồ là chất bôi trơn khiến xă hội hiện đại vận hành - làm ǵ có cách nào khác khiến hàng triệu người xuất hiện ở công sở vào đúng thời gian nào đó, hay làm sao có được những chuyến bay khớp thời gian khắp toàn cầu, các chuyến tàu và mọi phương tiện giao thông khác?
Giao dịch tài chính dựa vào từng khoảnh khắc của giây,và hệ thống định vị ta sử dụng hàng ngày hoạt động là do sự chính xác cực kỳ của đồng hồ trên các vệ tinh đang bay ṿng quanh thế giới trên đầu ta.
Tuy nhiên, về mặt cá nhân mà nói, chúng ta nghèo nàn cùng cực về thời gian. Có vẻ như ta không bao giờ có đủ thời gian trong ngày để hoàn thành việc mong muốn hay xong việc trước thời hạn, v́ vậy ta chạy loạn lên như lũ chuột trong mê cung.
Áp lực thời gian khiến ta đi bộ nhanh, lái xe nhanh, thực hiện công việc kém cỏi, thêm vào đó là bị căng thẳng triền miên, căng thẳng ở công sở và dẫn tới lựa chọn thực phẩm kém cỏi khiến ta dễ dàng gặp phải những vấn đề sức khỏe liên quan.
Liên tục hành động, nghĩa là hầu hết thời gian ta sống trong chế độ tự động, cố gắng đi nhanh cho hết ngày mà hiếm khi nào nhận thức rơ về từng khoảnh khắc. Không ngạc nhiên ǵ khi ư tưởng sống trong "thời khắc hiện tại" và trải nghiệm cảm giác không có thời gian tồn tại đă ngày càng trở nên phổ biến.
Khước từ thời gian
Khi ḥn đảo Sommaroy ở Na Uy công bố rằng nơi này từ bỏ thời gian và trở thành vùng duy nhất trên thế giới không đo thời gian, th́ câu chuyện đă khiến báo chí chú ư.
Nghe có vẻ như thiên đường - bỏ đồng hồ và làm bất cứ ǵ bạn muốn vào bất cứ lúc nào. Bạn muốn đi bơi lúc 4 giờ sáng. Không vấn đề ǵ.
Không may thay, ư tưởng này hóa ra lại là một chiêu quảng cáo của cơ quan du lịch Na Uy chứ không phải chuyện ǵ to tát.
Lịch tàu chạy nghĩa là mọi người phải bắt đầu sử dụng cùng hệ thống đo thời gian thay v́ phụ thuộc vào mặt trời mọc hay mặt trời lặn
Nhưng câu chuyện làm dấy lên câu hỏi khó khăn - liệu ta có thể từ bỏ thời gian không?
Tiền mặt, thẻ nhựa và ví điện tử 'giật dây' cách ta tiêu xài
Bụi siêu mịn: sát thủ lạnh lùng trong không khí
Cát đang làm sụp đổ đồng bằng ở Việt Nam ra sao
Từ góc độ nhận thức, đơn giản là ta không thể mất nhận thức bản năng về thời gian, v́ nó liên hệ chặt chẽ với nhận thức về bản ngă của ta, Marc Wittmann, nhà tâm lư học từ Học viện Nghiên cứu Lĩnh vực Tiên phong về Tâm lư và Sức khỏe Tâm thần ở Freiburg, Đức, nói.
Đồng hồ trong cơ thể
"Nhận thức về cơ thể cũng là nền tảng cơ bản trong diễn tŕnh thời gian," Wittmann lư giải. "Thời gian và bản ngă của ta chuyển điệu cùng nhau."
Hăy nhớ lại thời gian trôi nhanh thế nào khi bạn đang khiêu vũ hay có thời gian vui vẻ. Hiện hữu trong ḍng thời gian khiến bạn mất dấu thời gian và bản ngă. Ngược lại, hăy tưởng tượng thời gian trôi qua chậm chạp đến mức nào trong cuộc họp chán ngắn và bạn nhận thức ra sao về bản thân.
Thậm chí nếu ta bị bỏ rơi trong một hang động không có chỉ dấu nào cho thấy thời gian bên ngoài hay dấu hiệu ǵ cho biết ngày hay đêm, th́ cơ thể con người vẫn áng chừng vận hành theo chu kỳ 24 giờ, do rất nhiều đồng hồ phân tử trong cơ thể vận hành.
André Klarsfeld, nhà nghiên cứu thời gian sinh học tại Đại học ESPCI Paris-Université PSL, chuyên nghiên cứu về nhịp sinh học thời gian trong cơ thể, cho biết là rất nhiều - nếu không muốn nói là hầu hết - tế bào trong cơ thể người sở hữu ít nhiều một chiếc đồng hồ tự động.
Tuy nhiên, nếu những chiếc đồng hồ này không c̣n đồng bộ với nhau, th́ nó có thể gây ra vấn đề.
"Câu hỏi là bằng cách nào toàn bộ những chiếc đồng hồ trong từng nội tạng, đồng hồ giữa các nội tạng, vẫn tiếp tục đồng bộ với nhau, và hệ quả bệnh lư ǵ sẽ xảy ra nếu chúng không đồng bộ nữa," Klarsfeld đặt câu hỏi. "Ta vẫn đang ở giai đoạn rất sơ khai trong việc cố gắng làm sáng tỏ những tín hiệu liên quan."
Holly Anderson, nghiên cứu về triết học về khoa học và siêu h́nh học tại Đại học Simon Fraser ở Burnaby, British Columbia, cũng cảnh báo rằng việc đánh mất nhận thức về thời gian có thể gây ảnh hưởng đến nhận thức của ta về bản thân.
Bà tin rằng ta không thể có nhận thức tồn tại mà không có thời gian và diễn tŕnh thời gian. Thử nghĩ xem danh tính cá nhân của bạn dần được xây dựng ra sao qua thời gian và được kư ức ghi lại.
"Những kư ức này cấu thành chính bạn theo thời gian," Anderson nhận định. "Nếu bạn đánh mất một cụm thời gian, th́ giờ bạn đă trở thành con người khác."
Thời gian tự nhiên và thời gian do đồng hồ kiểm soát
Nếu tất cả mọi điều từng hiện hữu đều là hiện tại, ta không thể chuẩn bị hay dự kiến cho tương lai.
"Tôi không thể tưởng tượng bằng cách nào bạn có thể lên kế hoạch cho mục tiêu, hay làm cách nào bạn có thể nhận thức bản thân là một bản thể hiện hữu," Johanna Peetz, nhà tâm lư học từ Đại học Carleton ở Ottawa, Canada, nói.
Thời gian cũng đóng vai tṛ quan trọng trong cấu trúc xă hội và tâm thần của con người, từ việc thấu hiểu quan hệ nhân quả đến ngôn ngữ nói và các chỉ dấu xă hội, và nhiều điều khác nữa. Hăy thử nghĩ về ánh nh́n đơn thuần, nếu ta cứ tiếp tục nh́n măi, nó sẽ hóa thành cái nh́n chằm chằm.
"Thời gian là cách vận hành cốt lơi cơ thể sinh học của ta, trong đó có hệ thống nhận thức và xă hội," Valtteri Arstila, người nghiên cứu về triết học và tâm lư về thời gian tại Đại học Turku, Phần Lan, cho hay. "Bạn không thể sống nếu thiếu nó, và bạn cũng sẽ không muốn làm vậy."