Cài Win dạo, công việc thuở cơ hàn của dân IT ở VN

Từng có thời điểm vào những năm 2000, công việc "cài Win dạo" trở thành nghề hot với những sinh viên học ngành Công nghệ Thông tin ở Việt Nam.

Có lẽ không đâu trên thế giới có những công việc đặc thù trong lĩnh vực IT như ở Việt Nam. Vào thập niên 2000, khi máy tính cá nhân trở nên thông dụng, khái niệm "cài Win dạo" cũng bắt đầu xuất hiện.


"Cài Win dạo" gắn liền với khái niệm cài Windows XP

Thời điểm đó, "cài Win dạo" thường được hiểu là cài đặt hệ điều hành MS "Windows XP SP2 không có bản quyền" trên các máy tính cá nhân, bao gồm cài đặt đầy đủ từ driver đến software để máy tính trở lại trạng thái hoạt động bình thường.

Ngoài ra, người "cài Win dạo" tại nhà còn phải trang bị thêm đĩa cài Lạc Việt (một loại từ điển), Vietkey (bộ gõ tiếng Việt), các loại phần mềm diệt virus, các loại font chữ, phần mềm Office... phòng trường hợp gia chủ không có mạng. Bởi thời điểm đó, mạng ADSL vẫn còn khá xa vời với nhiều nhà chứ chưa nói đến cáp quang tốc độ cao như hiện nay.

Có thể nói, công việc "cài Win dạo" không hề đơn giản như nhiều người từng nghĩ. Người "cài Win dạo" mặc định thường phải biết luôn cả sửa chữa phần cứng lẫn phần mềm với những lổi, trục trặc thường gặp như máy bật không lên, lỗi chuột click đúp, lỗi cổng USB, jack cắm tai nghe không nhận và lỗi phổ biến nhất: "màn hình xanh chết chóc".

"Trước khi cài đặt đã hỏi khách còn dữ liệu gì ở ổ C:\ không, khách nói 'Không', thế là mình cứ format rồi hì hục cài đủ phần mềm mất cả tiếng. Xong đâu đấy khách mở lên kêu mất hết dữ liệu, hóa ra toàn lưu ở thư mục My Documents (ổ C:\). Cuối cùng đành hì hục dùng phần mềm cứu dữ liệu mất thêm cả tiếng đồng hồ", anh Đức Việt (28 tuổi, diễn đàn Voz) chia sẻ.



Ngày nay nhiều người đã không biết hoặc không cần đến chuyện "Ghost máy tính".

Cùng với "cài Win dạo", những việc như "Ghost máy tính" hay "đóng băng ổ cứng" thường được dân IT làm thêm vào thời điểm đó để cải thiện thu nhập. Tùy việc cài thêm bao nhiêu phần mềm mà phụ phí sẽ tăng thêm 'tùy tâm' của người cài Win dạo bởi tất cả đều được ước lượng định tính chứ không có mức giá cố định nào.

Trong đó, Ghost máy tính là cách gọi tắt của việc sử dụng phần mềm Symantec Norton Ghost. Phần mềm này sẽ tạo ra bản sao chép trạng thái nguyên bản của ổ C:\ (hoặc ổ khác tùy chọn) để khi hệ điều hành gặp lỗi thì người cài sẽ bung bản Ghost này ra mà không cần mất thời gian cài đặt lại từ đầu hệ điều hành, driver, phần mềm.

Trong khi đó, muốn đóng băng ổ cứng là sử dụng phần mềm Deep Freeze để khóa ổ cứng ở trạng thái nào đó, thường được áp dụng ở các quán net để ngăn khách hàng truy cập bậy bạ hoặc cài đặt nhiều thứ linh tinh chỉ sau một lần khởi động lại máy tính. Vì game thường xuyên có cập nhật nên các chủ quán net nếu không có kiến thức hiểu biết về tin học vẫn phải cầu đến sự trợ giúp của những thợ "cài Win dạo" này.

Thời đó, giá một lần cài Win dạo khoảng 50.000 đồng, chưa kể phụ phí nếu có. Nếu không biết gì về máy tính mà đem ra cửa hàng, người dùng có thể bị 'chặt đẹp' với giá từ 100.000 đồng đến 200.000 đồng.

Đến khoảng giữa thập niên 2010 khi Windows 7 dần phổ biến ở Việt Nam và các phương thức cài đặt dùng USB Boot xuất hiện, "cài Win dạo" đã không còn quá hot như lúc xưa.

Và cho đến khi Microsoft ép buộc người dùng chuyển sang Windows 10, công việc cài Win dạo bắt đầu mai một dần khi người dùng một phần tự biết cài đặt căn bản với Windows 10, một phần bởi vì điện thoại thông minh đã thế chỗ máy tính cá nhân trở thành vật dụng thiết yếu của mỗi người.

"Lần đầu tiên tự cài Win thấy run run, sau đó bắt đầu mày mò cài cho bạn bè hàng xóm, đổi lại là ánh mắt thán phục đến từ người khác", anh Minh Đức (30 tuổi, diễn đàn Tinh Tế) bồi hồi nhớ lại.

Lúc trước mới qua Mỹ, có biết gì về computer đâu, may nhờ vô college được hưởng tiền "financial aid"(40 units) nên trích ra mua cái desktop HP mới toanh hơn ngàn đô (năm 1999), chỉ có 2X128 MB ram DDR2, chạy XP Home, mở máy ra chờ hơn 5 phút mới vô màn hình được. Sau đó học thêm mấy unit về computer sciences nên biết chút đỉnh, và nhưng không dám "vọc" gì cả vì sợ hư. Đến 2003 về VN chơi, mua được CD softs, Win XP và Office nên từ từ biết cách sử dụng máy tương đối rành rọt hơn. Sau đó quen thằng Bắc kỳ con từ VN sang, nó đến nhà chỉ cách "vọc" máy nên hết sợ và nay có thể cài đặt đủ thứ Win và softs theo ý muốn (dỉ nhiên là xài "chùa").
Bây giờ ra tiệm(Costco, Sam's Club, BestBuy,...), lên trang mạng như Newegg, Amazon, ...thấy bán desktop & laptop giá trên Trời thấy phát ớn luôn!!! Và thiên hạ nhờ dư tiền luôn sẳn sàng mua máy theo giá on sale, hoặc theo hàng hiệu mà ít biết bên trong có các linh kiện gì, CPU chạy 2.0 GHz, 3.0 GHz (như xe 4 máy, 6 máy, 8 máy), memory ram 8 GB, 16 GB,... và nhất là Win Home hay Pro 64 bit. Chỉ có tự mình lựa chon, mua phần cứng về láp ráp từng món một, may ra tiết kiệm khá bộn tiền và xài "đồ chùa" mới thấy khỏe cái "hầu bao". Chỉ cần Win 10 Pro + Office là mất toi cả 500 USD rồi còn gì, chưa kể mua softs linh tinh nửa, chắc lên "tension" máu luôn!!! Bỏ hơn ngàn rưỡi đô mua laptop đời mới mà chỉ có Win 10 Home và vài linh kiện như ổ SSD 512 GB, 8 GB memory, touchscreen,... xin lổi, bỏ qua cho!