Khi mùa dịch Covid ập đến, với một số người Việt tại Canada (tôi đoán chừng) là không có hiện tượng chạy vào Costco hay các chợ khác mua nhiều gạo mắm hay thức ăn tích trữ, ngoại trừ những người nhẹ dạ, lo xa…
Bởi v́ khí hậu Canada tuy có đầy đủ bốn mùa, nhưng trong đó có hai mùa … giá băng, mấy tháng lạnh lẽo kéo dài, nên gia đ́nh tôi, cũng giống như nhiều gia đ́nh Việt khác, đều có tủ đông lạnh (freezer) loại nhỏ để dưới basement, dành cho việc chứa thêm các loại thịt thà, cá mắm, pḥng hờ cho mùa Đông lỡ có băo tuyết hoặc đường trơn trợt không thể đi chợ thường xuyên.
Do vậy, dịch đến hay dịch đi, tủ thức ăn dự trữ lúc nào cũng đầy ắp!
Và rồi chúng ta đă bắt đầu chung sống với dịch.
Kể từ lúc dịch ở đỉnh cao cho đến nay, khi lệnh cách ly đă được nới lỏng, chuyện chợ búa của nhà tôi cũng vẫn duy tŕ phương châm “đơn sơ, nhanh, gọn”: mua vịt quay heo quay ăn với dưa leo bánh ḿ, xen kẽ mỗi tuần đi chợ Việt hoặc chợ Canada gần nhà.
Vào đó, tôi quơ thiệt lẹ vài loại thịt ḅ gà heo, lấy vài mớ rau và các thứ trái cây (cam quít, chuối, táo…) thế là đủ sống!
Hôm nọ chồng tôi muốn ăn phở ḅ. “Chuyện nhỏ!”
Tôi lục tủ đông lạnh có đủ xương ḅ, đuôi ḅ, nạm ḅ, ḅ viên. Tôi cũng kịp mua đủ bánh phở tươi, rau quế, ng̣ gai, giá, chanh, củ hành, gừng… nói chung là đầy đủ cho một nồi phở.
Ui cha, nồi nước lèo thơm ngất ngây, lan toả khắp căn nhà từ trên lầu xuống dưới pḥng khách, bay ra cả vườn sau nơi chồng tôi đang cắt cỏ.
Xong việc vườn tược, chồng tôi đi tắm, tôi hoàn tất những giai đoạn cuối cùng của nồi phở và chuẩn bị dọn ra cho cả nhà thưởng thức.
Mọi thứ đă bày biện sẵn sàng ngoài bàn, tôi mới tá hoả tam tinh khi lục măi trong tủ lạnh chẳng thấy mấy chai tương đen tương đỏ ở đâu.
Vậy là nhà đă hết tương ăn phở mà tôi không biết. Mà cái món phở chúng tôi đă ăn theo thói quen bao nhiêu năm nay là phải có tương, giờ biết làm sao?
Tôi bỗng nhớ lại lần ra Hà Nội chơi năm 1986 (trước khi đi vượt biên), buổi sáng ra chợ Đồng Xuân, ngay Cửa Nam, vào quán phở, gọi hai bát phở chung với cô bạn.
Họ đem ra đúng… hai bát phở. Tôi nh́n bát phở “solo” mà quá đỗi ngạc nhiên, bèn… đổi giọng Bắc Kỳ hỏi chủ quán:
– Chị ơi, em bảo này, cho em tí rau giá, được không ạ?
Chị chủ quán khựng lại, nhận ra tôi là gái Sài G̣n giả giọng Hà Nội, bèn lên giọng chanh chua chát:
– Đây là Phở Bắc nhé, chẳng rau giá ǵ sất!!
Có chút ngơ ngác cộng với bất ngờ, nhưng tôi vẫn vớt vát:
– Thế quán nhà ḿnh không có tương đen tương đỏ hở bác?
Chị chủ lại nh́n tôi, lần này th́ trợn mắt, xẵng giọng the thé:
– Đây là Phở Bắc nhá! Đây là Phở “Hà Lội” nhá! Muốn tương th́ về Lam (Nam) mà ăn! Rách việc!!!
Chả nhớ bát phở hôm ấy có ngon không, chỉ nhớ cảm giác thiếu thiếu sao đó! Nhưng nhớ nhất vẫn là nỗi ḷng bực ḿnh, khó chịu v́ bị đối xử như gáo nước lạnh nơi thủ đô ngh́n năm văn hiến.
Về Sài G̣n, và sau này qua Canada, hay những khi qua Mỹ chơi, tôi vẫn tiếp tục được ăn phở phải có tương.
Riêng bà chị Cả của tôi ở Arlington, Texas th́ xưa nay vẫn ăn theo kiểu Bắc (không tương). Chị ấy bảo, nồi phở đang thơm, bát phở đang nồng nàn, mày cho tương vào là hỏng hết!
Nhưng biết nói sao với một thói quen đă bao nhiêu năm, nên tôi vẫn… ngoan cố ăn phở có tương, và gân cổ… căi chày căi cối:
– Ối, phở không tương th́ c̣n ǵ là… phở?
Thế đấy, mới biết khẩu vị ăn uống của mỗi người là “chín người mười một ư”. Kẻ thích tương người th́ bảo làm hư phở, người thích giá sống gịn rụm kẻ lại ưng giá trụng, người thích chín nạm gầu kẻ lại mê tái sống ḅ viên, chưa hẳn đă giống nhau, và cũng không bao giờ có một “chân lư” bất di bất dịch cho bất cứ một món ăn nào!
Trở lại nồi phở mùa dịch của nhà tôi, dù biết thiếu tương là mất ngon nhưng dĩ nhiên, tôi không muốn chạy xe gần nửa tiếng ra chợ phố Việt, rồi có khi phải xếp hàng thêm nửa tiếng nữa (v́ mùa dịch nên số người vào chợ bị giới hạn) để chỉ mua hai chai tương!
Tôi nghĩ, bà chị Cả tôi và nhiều người khác vẫn ăn theo kiểu Bắc không tương th́ đă sao.
Tôi cũng nhớ lại lần ăn phở Bắc bất đắc dĩ năm xưa tại chợ Đồng Xuân, tôi vẫn ăn hết sạch… cả bát phở, có chết “thằng Tây” nào đâu nà!?
Do vậy, tôi quyết định sẽ thử ăn phở kiểu Bắc lần này nữa xem sao, cái khó là thuyết phục chồng, con ḱa!
Tôi liền mở đầu, dịu dàng:
– Hôm nay nhà ḿnh hết tương, nên chúng ta chịu khó ăn phở không tương theo đúng kiểu… Bắc Kỳ nhé (chồng tôi người Nam, gốc Mỹ Tho).
Chồng tôi nhăn mặt, lặp lại y chang câu nói tôi từng nói với bà chị:
– Trời đất, phở không tương th́ c̣n ǵ là… phở?
Đứa con gái cũng hùa theo Ba nó:
– Không có tương làm sao con chấm ăn ḅ viên?
Tôi phải dịu giọng, ngọt ngào:
– Mẹ xin lỗi v́ quên mua tương. Nhưng bây giờ mà chạy ra chợ th́ chắc đến… khuya mới được ăn phở! Thôi cả nhà ḿnh chịu khó ăn bữa nay thôi, rồi ngày mai ăn tiếp sẽ có đầy đủ tương đen tương đỏ…
Thế là cả nhà ngồi ăn phở không tương. Quả thật, tôi đă nếm được một mùi vị rất tuyệt vời của nước lèo, thơm béo mùi thịt và xương ḅ, thanh thanh vị của chanh, dẻo dai miếng bánh phở.
Thậm chí tôi c̣n thấy tô phở nh́n hấp dẫn hơn, đẹp hơn như một bức tranh đa màu sắc: màu vàng nâu trong veo lấp lánh mỡ của nước lèo, màu trắng ngần của bánh phở tươi, điểm xuyết xanh rờn của hành ng̣ xắt nhuyễn, xen lẫn với màu tiêu đen và những lát củ hành bào, cùng những lát ớt tươi đỏ rực, bên cạnh dĩa rau giá mát rượi.
Chồng tôi cũng gật gù, thú nhận rằng, không có tương cũng… chả sao cả, không đến nỗi… tận thế, dù dịch Tàu đang hoành hành!
Tuy vậy, ngày hôm sau ăn phở “tập hai” th́ chồng, con tôi vẫn lại hớn hở nêm tương như thói quen cũ, c̣n tôi th́ đă thực sự thích kiểu phở Bắc (gái Bắc có khác!) nhưng có chút… lai Nam Kỳ khi ăn kèm thêm rau giá, (có ai cấm đâu!)
Chẳng ai mong chờ đại dịch, nhưng cũng “nhờ” nó, mà chúng ta ngộ ra nhiều điều đơn giản và thấm thía trong cuộc sống mà xưa nay không chú ư.
Mọi người đă nói đến chuyện đời phù du, hăy yêu thương và tha thứ cho nhau, hăy tận hưởng những niềm vui nho nhỏ thường ngày dù vẫn c̣n bóng tối Covid bủa vây, hăy trân trọng hạnh phúc hiện tại với những người thân yêu xung quanh…
C̣n tôi, th́ nói chuyện… ăn uống! Vâng, hăy bớt đ̣i hỏi khắt khe, trông chờ món ăn phải đúng chuẩn, gia vị này gia vị kia cho vừa khẩu vị hoặc thói quen lâu năm (cuộc đời này vốn dĩ đă không hoàn hảo, có phải?).
Cho nên, nhân dịp “sự cố Phở Bắc” này, tôi cũng đă cảnh báo chồng con chuẩn bị tinh thần “có sao ăn dzậy người ơi” và đón nhận những món ăn “không hoàn hảo” trong tương lai (dù c̣n dịch hay hết dịch) do tôi… đảm trách: Canh chua không ng̣ om, cà ry thiếu nước dừa, cơm tấm gạo dài không mỡ hành, bún ḅ Huế không mắm ruốc, bún riêu thiếu… gạch cua… Và c̣n nhiều nữa
Hăy đợi đấy!!!