Có nhiều luồng dư luận trái chiều về chiến lược “Một vành đai, một con đường”, như đây là đại diện cho Chủ nghĩa thực dân mới, Thuyết mối đe dọa Trung Quốc. Các học giả Trung Quốc nói rõ: “Đề ra chiến lược “Vành đai, con đường” là không hiểu lịch sử!”
Giáo sư, tiến sỹ Cát Kiếm Hùng cho rằng: Hiện nay động lực xây dựng “Một vành đai, một con đường” xuất phát từ chúng ta; nếu không có sự phối hợp của đối tác, không có nhu cầu của họ thì liệu vành đai kinh tế này có xây dựng được hay không? Một số quốc gia tỏ ý nghi ngờ, thậm chí cho rằng liệu có phải Trung Quốc tiến hành “Kế hoạch Marshall”mới, thực hiện bành trướng?
Ông Cát Kiếm Hùng
Gần đây, một số chuyên gia, học giả Trung Quốc đã lên tiếng bày tỏ không đồng tình với đường lối, chủ trương của chính quyền, gây xôn xao dư luận. Trong số này có ông Cát Kiếm Hùng, Giáo sư, Tiến sỹ sử học –một học giả nổi tiếng về lịch sử và địa lý ở Trung Quốc. Ông Cát Kiếm Hùng sinh năm 1945, quê Chiết Giang, từng giữ rất nhiều chức vụ như Sở trưởng nghiên cứu lịch sử và kinh tế Trung Quốc Đại học Phục Đán, Ủy viên Ủy ban Khoa học xã hội Bộ Giáo dục, Phó Hội trưởng Hội lịch sử Thượng Hải, Ủy viên Thường vụ Hội nghị Chính Hiệp toàn quốc, Cố vấn Ủy ban thành phố Thượng Hải, Ủy viên trung ương Quốc Dân Đảng cách mạng…
Ông Cát Kiếm Hùng cũng là một chuyên gia nổi tiếng về lịch sử, địa lý, dân số Trung Quốc, nhiều lần được các nhà trường danh tiếng thế giới như Havard, Oxford mời trao đổi học thuật, tham gia biên soạn bộ “Trung Hoa đại điển”…
Giáo sư Cát Kiếm Hùng: trong lịch sử Trung Quốc không hề có Con đường tơ lụa được mở ra vì mậu dịch và lợi nhuận ấy.
Bài viết dưới đây của ông Cát Kiếm Hùng với tựa đề “Đề ra chiến lược “Một vành đai, một con đường” là không hiểu lịch sử!” được ông đăng trên blog cá nhân và được nhiều trang mạng đăng lại. Viettimes xin chuyển ngữ để bạn đọc tham khảo.
“Trong Báo cáo công tác của chính phủ có một quy hoạch quan trọng, đó là xây dựng “Một vành đai, một con đường”.“Một vành đai” là chỉ vành đai kinh tế Con đường tơ lụa; “Một con đường” là chỉ Con đường tơ lụa trên biển. Sau khi quy hoạch được đề ra, một mặt mọi người nhiệt liệt hưởng ứng, mặt khác có vẻ động tác thực tế không nhiều; một mặt được một số quốc gia nhiệt liệt hưởng ứng, nhưng cũng có một số quốc gia tỏ ý nghi ngờ, thậm chí cho rằng liệu có phải Trung Quốc tiến hành “Kế hoạch Marshall”mới, thực hiện bành trướng?
Ông Cát Kiếm Hùng: Kế hoạch “Một vành đai, một con đường” một số quốc gia nhiệt liệt hưởng ứng, nhưng cũng có một số quốc gia tỏ ý nghi ngờ, thậm chí cho rằng liệu có phải Trung Quốc tiến hành “Kế hoạch Marshall”mới, thực hiện bành trướng?
Tôi xin nhắc nhở mọi người chú ý một chút lịch sử. Rất nhiều vấn đề dù là kinh nghiệm hay bài học, đều đã xuất hiện trong lịch sử, chí ít có thể trở thành tấm gương để chúng ta phát triển trong tương lai. Ngoài ra, tuyệt đại đa số mọi người chẳng biết sự thực về lịch sử Con đường tơ lụa ra sao; rất nhiều người đều chỉ hình dung ra khái niệm về Con đường tơ lụa qua sách giáo khoa, tác phẩm phim ảnh hay tin tức trên báo chí.
Con đường tơ lụa trong lịch sử không phải do người Trung Quốc xây dựng, cũng chẳng phải do người Trung Quốc thúc đẩy, mà là người ngoài cần tơ lụa của Trung Quốc, nên mới hình thành Con đường tơ lụa. Cho nên, khi tra xét cổ tịch của Trung Quốc đều không tìm thấy cụm từ “Con đường tơ lụa”. Khoảng năm 1860, nhà địa lý học người Đức Ferdinand von Richthofen đã đến Trung Á khảo sát, đề ra khái niệm "Con đường tơ lụa". Ông kết hợp khảo sát tình hình, đối chiếu lịch sử Trung Quốc, cho rằng vào Thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên đã tồn tại một Con đường tơ lụa.
Vào Thế kỷ 2 trước Công nguyên, Trương Khiên đi con đường này sang Tây Vực; nhưng trước khi Trương Khiên đi sang Tây Vực thì tuyến giao thông này đã tồn tại rồi. Ví dụ, triều nhà Thương, Thế kỷ 16 – 11 trước Công nguyên, tại An Dương, Hà Nam; khi khai quật mộ phụ nữ thời này đã phát hiện thấy đồ ngọc chính là ngọc Côn Luân Sơn và Điền Ngọc; tức là thời đó đã có tuyến giao thông từ Tân Cương vào nội địa. Trương Khiên qua Tây Vực là có người dẫn đường, không phải ông ta khai phá ra con đường này.Trương Khiên qua Tây Vực vì mục đích giao thương. Khi đó Hán Vũ Đế để đánh bại Hung Nô, đã phái Trương Khiên sang khu vực thuộc Afghanistan ngày nay để liên kết với bộ tộc Đại Nguyệt Thị.
Đại Nguyệt Thị vốn ở dải Yên Sơn, sau bị Hung Nô đuổi đi, có hận thù với người Hung Nô. Vì vậy Hán Vũ Đế muốn liên kết với họ để giáp công Hung Nô. Nhưng Trương Khiên bị Hung Nô bắt, giam giữ suốt 10 năm, về sau trốn thoát đến Đại Hạ, tìm được người Đại Nguyệt Thị, nhưng họ đã quen với cuộc sống ở đó, không muốn đánh nhau nữa. Trương Khiên ở lại đó hơn 1 năm, nói theo cách nói của sách sử là “bất đắc yếu lĩnh” (không được việc gì), rồi quay về.
Sơ đồ kế hoạch “Một vành đai, một con đường”
Lúc này, triều Hán đã đánh bại Hung Nô, Trương Khiên lần thứ 2 đi sứ Tây Vực; lần này đem theo rất nhiều người, khí thế rầm rộ, cũng mang theo tơ lụa, vàng bạc châu báu của Trung Quốc để phân phát cho các nước nhỏ dọc đường để củng cố ảnh hưởng của nhà Hán với các nước đó. Về sau, người Tây Á, Trung Á phát hiện thấy tơ lựa là thứ tốt, bèn mang sang đế quốc La Mã. Người La Mã có nhiều tiền nhưng không có tơ lụa nên nhu cầu rất lớn. Vì tơ lụa thích hợp với việc vận chuyển đường xa và lợi nhuận cao, nên Ferdinand von Richthofen mới đặt tên cho tuyến đường vận chuyển ấy là Con đường tơ lụa. Thực tế, trong lịch sử Trung Quốc không hề có con đường được mở ra vì mậu dịch và lợi nhuận ấy. Sự thật lịch sử ấy hiện nay có người không biết rõ, lại cứ cho rằng người Trung Quốc đã mở ra Con đường tơ lụa ấy để bán tơ lụa.
Sau đó, Trung Quốc cũng không thông qua con đường ấy để xuất khẩu tơ lụa. Sau này, mỗi khi có chiến loạn, hoặc nhu cầu của phương Tây trở nên ít đi, con đường đó lại không được sử dụng nữa. Vì vậy, sau khi có con đường ấy, thời gian thông suốt rất ngắn, thời gian gián đoạn thì dài. Bởi lúc đó điều kiện thiên nhiên khắc nghiệt, giá thành vận chuyển lại rất cao. Đến thời kỳ loạn An Lộc Sơn, nhà Đường thất bại phải rút lui dần khỏi Trung Á, rút mãi đến gần Tràng An thì Con đường tơ lụa cơ bản không tồn tại nữa, mà trở thành con đường nội bộ của Trung Á.
Lúc này, người Ả rập đã nắm được kỹ thuật hàng hải, họ tìm đến Quảng Châu, Ninh Ba. Đường vận tải biển thông thì giá trị của Con đường tơ lụa trên bộ lập tức không còn vì lượng hàng hóa vận chuyển đường biển lớn, ngoài tơ lụa còn có lá chè, gốm sứ. Do đó, Con đường tơ lụa không phải trước sau đều có giá trị như nhau.
Tình hình hiện nay đã hoàn toàn khác với thời đó.
Hiện nay động lực xây dựng “vành đai, con đường” xuất phát từ chúng ta (Trung Quốc); nếu không có sự phối hợp của đối tác, không có nhu cầu của họ thì liệu vành đai kinh tế này có xây dựng được hay không? Nhu cầu của họ có phải chỉ có được từ Trung Quốc hay không? Dầu khí của họ liệu có phải có phải chỉ có thể bán cho Trung Quốc hay không?
Cho nên, nếu nói vì trong lịch sử đã từng tồn tại nền kinh tế tơ lụa phồn vinh cho nên nay sẽ nhất định phục hưng, là sai lầm. Ví dụ, chúng ta đã xây dựng tuyến đường ống dẫn dầu tại Azerbaijan, nhưng đường ống đó lại phải thông qua nước trung gian. Nếu chúng ta muốn xây dựng vành đai kinh tế với quốc gia ở xa hơn thì phải phối hợp, hiệp thương toàn diện với các quốc gia và khu vực dọc tuyến đường. Lại còn phải tư duy theo lối “hai bên cùng thắng”, làm thế nào để đối tác có nhu cầu tương ứng, cùng có lợi, chứ không đơn giản chỉ là phục chế, tái hiện sự huy hoàng của Con đường tơ lụa cổ đại.
Quy hoạch phát triển chiến lược “Một vành đai, một con đường” của chính phủ Trung Quốc
Tiền đề của sự thông suốt Con đường tơ lụa là sự thống nhất và khống chế của triều đình trung ương. Triều Hán không khống chế được Trung Á và người Hung Nô liền từ bỏ ngay con đường này. Thời Tây Hán khi cực thịnh bao gồm cả khu vực hồ Balkhash ở bên ngoài Tân Cương, con đường này luôn thông suốt. Đến thời Đông Hán thì xuất hiện “tam thông tam tuyệt” đối với Tây Vực, tức là 3 lần thông suốt, 3 lần gián đoạn. Triều Đường khống chế Tây Vực không chỉ khu vực Tân Cương mà đến cả Trung Á, thậm chí Tây Á cho nên có thể khống chế được vững chắc.
Ngày nay chúng ta (Trung Quốc) muốn xây dựng vành đai kinh tế, liệu chúng ta có đủ năng lực khống chế chiến lược không? Nếu đối tác xảy ra động loạn hay hủy hiệp ước thì chúng ta làm thế nào? Điều này không phải không có bài học. Lúc đầu chúng ta viện trợ Lybia rất nhiều hạng mục. Năm 2003, tôi tới Lybia tận mắt thấy hạng mục đường ống dẫn nước do Trung Quốc viện trợ xây dựng. Đến khi Lybia xảy ra động loạn, chúng ta vội vàng triệt thoái, những thứ để lại đều bị chiến tranh phá hủy, hoặc bị cướp phá, đến nay vẫn không cho khôi phục.
Hiện nay chúng ta lấy gì đảm bảo cho an toàn của các hạng mục xây dựng theo vành đai kinh tế tơ lụa? Làm thế nào để không bị tổn thất do vấn đề của đối tác hoặc trung gian? Năm ngoái một số người Kyrgyzstan gây chuyện, hơn 200 xe container của chúng ta bị vứt bỏ lại trên đường. Chúng ta xây dựng đường ống dẫn dầu ở Myamar đã xong nhưng làm thế nào để bảo đảm an toàn cho nó đây? Hiện nay chính quyền Srilanka thay đổi, nhân tố không xác định lại ập đến…
Nước ta luôn nhấn mạnh không can thiệp vào công việc nội bộ nước khác, nhưng người ta lại can thiệp vào nội bộ của ta. Nếu vành đai kinh tế Con đường tơ lụa của chúng ta không được đối tác chấp thuận thì chúng ta làm thế nào? Có phương án dự phòng không? Chúng ta liệu có biện pháp thúc đẩy họ phát triển theo hướng có lợi cho chúng ta? Có lằn ranh an toàn hay không? Ví dụ chính sách ngoại giao của Mỹ rất rõ ràng, bảo vệ tuyến giao thông ở nước ngoài, rất trực tiếp.
Chúng ta làm thế nào bảo vệ thành quả của vành đai kinh tế Con đường tơ lụa, bảo vệ được quyền lợi chính đáng của mình đây?”.
